Avtomobil texnikasi
Yanıcı və işçi qarışıqların yanma istilikləri
Yüklə 6,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 11.2. Yanıcı və işçi qarışıqların yanma istilikləri.
- YOXLAMA SUALLAR
- Mühazirə 12 Sorma prosesinin gedişi. Ətraf mühit və qalıq qazların parametrləri. Sorma prosesinin sonundakı təzyiq və qalıq qazlar əmsalı.
84 11.2. Yanıcı və işçi qarışıqların yanma istilikləri. Mühərrikin silindrində yanacağın yanması zamanı alınan istiliyi daha düzgün qiymətləndirmək üçün yalnız yanacağın yanma istiliyini deyil, yanacaq-hava qarışığının yanma istiliyini nəzərə almaq lazımdır. Vahid miqdarda yanacağın yanması nəticəsində ayrılan istilik miqdarının yanıcı qarışığın miqdarına olan nisbəti yanıcı qarışığın yanma istiliyi adlandırılır və aşağıdakı düsturla təyin edilir: 1 М H H u . qar . yan кmol МC (11.5) və yaxud 1 m H H u . qar . yan кq МC . (11.6) Qığılcımla alışdırmalı mühərriklərdə yanma prosesi hava çatışmamazlığı şəraitində, daha doğrusu, 1 olduqda baş verərsə, onda natamam yanma nəticəsində itirilən istilik miqdarı aşağıdakı düsturla hesablana bilər: 0 1 95 119 L ) ( . H u mol к МC . (11.7) 1 olduqda yanıcı qarışığın yanma istiliyi: 1 М H H H u u . qar . yan mol к МC (11.8) və yaxud 1 m H H H u u . qar . yan q к МC . (11.9) Yanıcı qarışığın yanma istiliyi də əsasən hava artıqlıq əmsalından asılıdır. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, yanıcı qarışığın yanma istiliyi yanacağın yanma istiliyinə mütənasib deyildir. Hava artıqlıq əmsalının eyni qiymətində dizel yanacağı ilə hava qarışığının yanma istiliyi benzinlə hava qarışığının yanma istiliyindən bir qədər çoxdur. Bu onunla izah olunur ki, vahid miqdarda dizel yanacağının tam yanması üçün həmin miqdarda benzinin tam yanmasından daha az miqdarda hava lazımdır. Yanma zamanı silindrdə yanıcı qarışıq deyil, işçi qarışıq olduğundan yanacağın yanması nəticəsində ayrılan istiliyi işçi qarışığa aid etmək lazımdır. Onda işçi qarışığın yanma istiliyini aşağıdakı kimi təyin etmək olar: 1 olduqda ) ( М H М М H H r u r u . qar . iş 1 1 1 . qar . iş . kmol MC (11.10) 1 olduqda ) ( М H H H r u u . qar . iş 1 1 . qar . iş . kmol MC . (11.11) (11.10) və (11.11) düsturlarından göründüyü kimi işçi qarışığın yanma istiliyi yanıcı qarışığın yanma istiliyinə mütənasib olaraq dəyişir. Hava artıqlıq əmsalının eyni qiymətində benzin və dizel yanacaqları üçün qalıq qazlar əmsalının azalması işçi qarışığın yanma istiliyinin artmasına səbəb olur. YOXLAMA SUALLAR 1. Kimyəvi və həqiqi molekulyar dəyişmə əmsalı nəyə deyilir və hansı düsturla hesablanır? 2. Qalıq qazlar əmsalı nəyə deyilir və hansı düsturla hesablanır? 3. Yanıcı qarışığın yanma istiliyi nəyə deyilir və hansı düsturla hesablanır? 4. Natamam yanma nəticəsində itirilən istilik miqdarı hansı şəraitdə yaranır və hansı düsturla hesablanır? 5. 1 olan zaman yanıcı qarışığın yanma istiliyi hansı düsturla hesablanır? 6. İşçi qarışığın yanma istiliyi nəyə deyilir və hansı düsturlarla hesablanır? 85 Mühazirə 12 Sorma prosesinin gedişi. Ətraf mühit və qalıq qazların parametrləri. Sorma prosesinin sonundakı təzyiq və qalıq qazlar əmsalı. Sorma prosesinin sonundakı temperatur və doldurma əmsalı. 12.1. Doldurma (sorma) prosesinin hesabı. Doldurma prosesi mühərrikin silindrini yeni işçi cisimlə doldurmaq üçündür. Bu proses porşenin hərəkəti nəticəsində silindrlə ətraf mühit arasında əmələ gələn təzyiq düşküsündən istifadə etməklə və ya xüsusi doldurucu nasoslar vasitəsilə icra olunur. Birinci halda doldurma sorma vasitəsi ilə olduğundan, çox vaxt sorma prosesi adlandırılır. Bu üsulla doldurma üstəlik üfürməsiz mühərriklərdə tətbiq edilir və adi üsul sayılır. İkinci halda isə işçi cisim silindrə təzyiqlə (məcburi) doldurulur və ona görə də silindr ətraf mühit şəraitində tuta bildiyindən çox doldurula bilir. Bu üsulla doldurma üstəlik üfürməli mühərriklərdə doldurma prosesi adlanır. Şəkil 12.1-də və 12.2-də 4 taktlı mühərriklərdə uyğun olaraq sorma və doldurma proseslərində təzyiqin dəyişməsi göstərilmişdir. Bu şəkillərdə r', da', aa'' əyriləri sorma (doldurma) prosesi ərzində silindrdə təzyiqin dəyişməsini, r' və a'' nöqtələri isə uyğun olaraq sorma klapanının açıldığı və bağlandığı momentləri göstərir. Sorma prosesinin hesabı zamanı bu prosesin r nöqtəsində başlayıb a nöqtəsində qurtarması və bu zaman təzyiqin əvvəlcə ani olaraq rr'' xətti üzrə dəyişməsi, daha sonra isə sabit qalması (r''a düz xətti ) qəbul olunur. Hesablamalardan sonra r, r'' və a nöqtələrinin koordinatları təyin olunur və ra' əyrisi üzrə yuvarlaqlaşdırma aparılır. Şəkil 12.1. Üstəlik üfürməsiz 4 taktlı Şəkil 12.2. Üstəlik üfürməli 4 taktlı mühərrikdə sorma prosesi zamanı təzyiqin mühərrikdə doldurma prosesi zamanı dəyişməsi. təzyiqin dəyişməsi. Müasir itisürətli avtomobil və traktor mühərriklərində sorma klapanının açılması porşen y.ö.n.- ə 10÷30° qalmış, bağlanması isə a.ö.n.-dən 40÷80° keçmiş baş verir. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, göstərilən hədlər konstruktiv mülahizələrə görə böyük və yaxud kiçik tərəflərə dəyişdirilə də bilər. Sorma klapanının tez açılması, əvvəla, porşen y.ö.n.-ə çatana qədər klapanda müəyyən keçid sahəsinin yaranmasına səbəb olur ki, bu da silindrin doldurulmasını yaxşılaşdırır. İkincisi isə, sorma klapanının tez açılması, həm də silindrin üfürülməsi üçün istifadə edilir. Belə ki, bu zaman yanma məhsullarının açıq olan xaricetmə klapanından sürətlə çıxması nəticəsində sorma klapanı ətrafında seyrəklik yaranır və bunun da hesabına silindrə sorulan təmiz hava (dizel mühərriklərində) və yaxud yanıcı qarışıq (qığılcımla alışdırmalı mühərriklərdə) silindrin yanma məhsullarından yaxşı təmizlənməsinə səbəb olur. Sorma klapanının tez açılması nəticəsində silindrin üfürülməsi hesablamalarda təmizləmə əmsalı ( . tem ) ilə nəzərə alınır. Təmizləmə əmsalının qiyməti başlıca olaraq üstəlik üfürmə təzyiqindən, mühərrikin sürət rejimindən və hər iki klapanın eyni zamanda açıq qalmaları müddətindən aslıdır. Bu əmsal yalnız üstəlik üfürməli Yüklə 6,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|