Az ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ az ərbaycan diLLƏr universiteti Kİfayət ağayeva abş-da gender

ABŞ-da gender m
əsələləri
75
cəmiyyəti hesab olunurlar, çünki onlar ehtiyaclarını ov ovlamaq-
la və meyvə-tərəvəz toplamaqla (əlbəttə, başqa qida növləri də 
mövcuddur) yerinə yetirirlər. Bu ehtiyacların yerinə yetirilməsi 
zamanı çeşidli tapşırıqlar mövcuddur. Araşdırılan bir cəmiyyətdə 
kişilər iri heyvanlar ovlayır (dərin dənizdə böyük heyvanları da 
ovlayırlar),  qadınlar  isə  əsasən  yığıcılıqla  və  kiçik  heyvan  ovu 
ilə məşğul olurlar, yemək hazırlayırlar, ev tikirlər, uşaqların qay-
ğısına qalırlar (O’Kelly və Carney, 1986). Bir çox cəmiyyətlərdə 
əməyin genderə görə bölünməsinə baxmayaraq, buradakı insan-
ların çoxu çəkinmədən, utanmadan qarışıq gender tapşırıqlarını 
yerinə  yetirirlər.
 

---

Ki̇fayət  Ağayeva
76
CƏDVƏL - əməyin cinsə görə bölünməsi (185 cəmiyyət)
Tapşırığı yerinə yetirən cəmiyyətlərin sayı  
№
Əməyin növü
Kişi 
cöxluğu 
ilə
Əsasən 
kişilər
Hər iki 
cinsin 
bərabər 
iştirakı
 Qadın 
coxluğu 
ilə
Yalnız 
qadın-
lar
1.
Böyük dəniz 
heyvanların 
ovlanması
48
0
0
0
0
100.0
2.
Metaləritmə
37
0
0
0
0
100.0
3.
Metalyonma
85
1
0
0
0
99.8
4.
Dülgərlik
135
4
0
0
0
99.4
5.
Böyük heyvanların 
ovlanması
139
5
0
0
0
99.3
6.
Taxtayonma
159
3
1
1
0
98.8
7.
Quş ovlama
132
4
3
0
0
98.3
8.
Müsiqi alətlərinin 
hazırlanması
83
3
1
0
1
97.6
9.
Kiçik heyvanların 
tələyə salınması
136
12
1
1
0
97.5
10.
Qayıqçılıq
84
3
3
0
1
96.6
11.
Daşyonma
67
0
6
0
0
95.9
12.
Sümükdən, 
buynuzdan 
əşyaların 
hazırlanması
71
7
2
0
2
94.6
13.
Şaxtaçılıq
31
1
2
0
1
93.7
14.
Sınıqçılıq
34
6
4
0
0
92.7
15.
Qəssablıq
122
9
4
4
4
92.3
16.
Yabanı balın 
yığılması  
39
5
2
0
2
91.7
17.
Torpağın 
təmizlənməsi
95
34
6
3
1
90.5
18.
Balıq tutma
83
45
8
5
2
86.7

---

ABŞ-da gender m
əsələləri
77
19.
Böyük heyvanların 
qayğısına qalma
54
24
14
3
3
82.4
20.
Evtikmə
105
30
14
9
20
77.4
21.
Torpağın səpinə 
hazırlanması
66
27
14
17
10
73.1
22.
Şəbəkədüzəltmə 
42
2
5
1
15
71.2
23.
Kəndirdüzəltmə
62
7
18
5
19
69.9
24.
Yanğınsöndürmə
40
6
16
4
20
62.3
25.
Bədən qüsurlarını 
düzəltmə
36
4
48
6
12
60.8
26.
Dəri hazırlama
39
4
2
5
31
54.6
27.
Kiçik heyvanların 
toplanması
27
3
9
13
15
54.5
28.
Əkinəkmə
27
35
33
26
20
54.4
29.
Dəri əşyaların 
tikilməsi
35
3
2
5
29
53.2
30.
Məhsulun 
yığılması
10
37
34
34
26
45.0
31.
Məhsula 
qulluqetmə
22
23
24
30
32
44.6
32.
Sağın
15
2
8
2
21
43.8
33.
Səbətqayırma
37
9
15
18
51
42.5
34.
Yükdaşıma
18
12
46
34
36
39.3
35.
Kiçik xalcaların 
hazırlanması
30
4
9
5
55
37.6
36.
Kiçik heyvanlara 
qulluq
19
8
14
12
44
35.9
37.
Ərzağın 
hazırlanması
23
2
3
3
40
32.9
38.
Toxuculuq
18
0
6
8
50
32/5
39.
Kiçik dəniz 
heyvanların  əldə 
olunması
11
4
1
12
27
31.1
40.
Yanacağın 
hazırlanması
25
12
12
23
94
27.2

---

Ki̇fayət  Ağayeva
78
41.
Geyimin 
hazırlanması 
16
4
11
13
78
22.4
42.
İçkilərin 
hazırlanması
15
3
4
4
65
22.2
43.
Gildən 
qabqayırma
14
5
6
6
74
31.1
44.
Yabanı bitkilərin 
toplanması
6
4
18
42
65
19.7
45.
Ağartı 
məhsullarının 
hazırlaması
4
0
0
0
24
14.3
46.
Yun əyirmə
7
3
4
5
72
13.6
47.
Paltaryuma
5
0
4
8
49
13.0
48.
Su daşıma
4
4
8
13
131
8.6
49.
Xörəkhazırlama
0
2
2
63
117
8.3
50.
Tərəvəzin 
hazırlanması
3
1
4
21
145 
5.7
Mənbə: G.P.Murdock and C.Provost, 1998   
O’Kelli və Karni ovçuluq və yığıcılıq cəmiyyətlərində əmə-
yin genderə görə bölünməsi modelini aşağıdakı kimi təsnif etmiş-
dir:  
* kişilər ovçuluq edir, qadınlar da bu procesdə iştirak edirlər;
* kişilər ovçuluq edir, qadınlar yığıcılıqla məşğul olurlar;
* kişilər ovculuq edir, kişi və qadınlar yığıcılıq edirlər;
* kişilər ovçuluq və balıq tutmaqla, qadınlar ovçuluq və yığı-
cılıqla məşğul olurlar;
* kişilər və qadınlar müstəqil şəkildə ovçuluq, balıqçılıq və 
yığıcılıqla  məşğul  olurlar;
*  kişi  və  qadınlar  müştərək  şəkildə  ovçuluq  və  yığıcılıqla 
məşğuldurlar  (O’Kelly  and  Carney,  1986).  
Birinci tip modeldə (eskimoslar üçün uyğundur) ət və balıq 
qidanın əsasını təşkil edir, yeməyin əsas təminatçısı kişilərdir. Es-

---