Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
qaçmısan. Get, eybi yoxdur, sabah bu Abbas bəylə öz mükafatınızı alarsınız..." Şah danışır, danışdıqca da hiddətlənib, son sözlərini ifadə edirdi: "- Sabah burada bir qan tökəcəyəm ki, Bağrıqan dağının dibindən əl-aman sədaları asimana bülənd olsun. Sabah burada bir qan tökə-cəyəm ki, hüccac ibn Yusif qəbirdən baş qaldırıb mənə əhsən desin. Sabah gərək Qarqar çayında su yerinə insan qanı axsın. Sabah fələyin qüdrətli və işıqlı padşahı başını Şərq qapısından çıxardarkən, mən də sizin bu mənhus başınızı alçaq vücudunuzdan ayırıb, bütün aləmə ibrət olmaq üçün şuşalıların kəlləsindən iki böyük minarə quraraq, birinin başına, Abbas bəy, sənin, o birinin isə bu Səfərəli bəyin başını nəsb edəcəyəm! Di gedin!". Belə rəvayət vardır ki, İbrahimxəlil xan Şuşadan gedərkən bir çox adamları, o cümlədən, Molla Pənah Vaqifi müəyyən tapşırıqla Şuşada saxlatmışdı. Əvvəlcədən Vaqifin Səfərəli bəylə əlaqəsi olmuşdur. Güman ki, şahın həmin gecə öldürülməsi yalnız onun qəzəblənməsi ilə deyil, əvvəlcədən düşünülmüş və Vaqifin rəhbərlik etdiyi sui-qəsd nəticəsi idi... Gecədən xeyli keçmişdi. Yuxunun ən şirin və ən ağır bir çağı idi. Bu zaman Abbas bəylə Səfərəli bəy əldə xəncər şah yatan otağa girib Qacarın başını kəsərək, onun bədəninə də bir neçə yerdən yara vurdular. Abbas bəy birinci olaraq xəncəri şahın ürəyinə soxarkən şah qəzəb və həyəcanla son nəfəsində demişdi: "Ey xanə xərab, İranda viran kərdi" (Yəni: "Ay evi dağılmış, İranı viran elədin"). Qatillər şahın tacını, bazubəndini və həmailini götürüb şahın baş sərkərdəsi Sadıq xan Şəqaqinin yanına gəldilər. Əhvalatı söylədilər. Lakin Sadıq xan onların sözünə inanmadı. Abbas bəy və Səfərəli bəylə birlikdə Məhəmmədhəsən ağanın evinə, şahın yataq otağına yollandılar. Sadıq xan içəri girən kimi öz adəti üzrə baş endirib təzim etdi. Bu zaman Səfərəli bəy irəli yeriyib yorğam şahın üstündən götürdü. Sadıq xan Şəqaqi şahın kəsilmiş başını və cəsədini gördü. Sadıq xan qorxuya düşdü. Öz iqamətgahına qayıdan kimi yaxın adamlarını və əsgərlərini toplayıb belə bir yalançı şayiə yaydı ki, "Şah məni məmur edibdir ki, İbrahim xanı tutub gətirəm". Bu sözlərlə gecə ikən şahın tacını, bazubəndini və həmai- 98 lini götürüb qoşunla şəhərdən çıxdı, şahın qatillərindən Abbas bəyi özü ilə bərabər apardı. Sadıq xanın getməsindən bir neçə saat sonra şahın ölüm xəbəri Şuşaya yayıldı. İran sərkərdə və sərbazları qorxudan dəhşətə düşüb Şuşanı tezliklə tərk etməyə çalışırdılar. Dünənə qədər qorxu və əsarət zənciri ilə əl-ayaqları bağlanmış şuşalılar şahın ölüm xəbərini eşidən kimi şirə döndülər. Onlar hakimsiz qalmış iranlıların üzərinə düşdülər. şahın yaşadığı bina qarət olundu. Sonra şuşalılar İran xanlarını, sərkərdə və sərbazları tərksilah edib onların qarət etdikləri şeyləri əllərindən aldılar. Hətta bəzi sərbazları soyundurub şəhər hasarından bayıra çıxarırdılar. Sərbazlar canlarını qoruyub gözyaşı içində deyirdilər: "Babacan! Mənim ailəm var, əyalım var, körpə uşaqlarım var. Mənə rəhm elə! Məni öldürmə, burax evimə gedim, məni bura zorla gətiriblər". Dünyanın ən dəhşətli müstəbidlərindən biri olan Ağa Məhəmməd şah Qacarın qaniçən, soyğunçu ordusu Şuşa şəhərində beləcə süqut etdi. Şahın öldürüldüyü həmin saatlarda İbrahim Xəlil xanın qardaşı oğlu Məhəmməd bəy öz dəstəsilə meydana çıxdı. O, şahın yaşadığı binanı tutaraq şahın xəzinəsindən qalan hər nə varsa öz evinə daşıtdı. Ağa Məhəmməd şahın başını isə Məhəmməd Rəfi bəy vasitəsilə Balakənə əmisi İbrahim xana göndərdi. Məhəmməd bəy şahın həbsə aldığı şuşalıları, o cümlədən, Molla Pənah Vaqifi həbsdən azad etdi. M.P.Vaqif həbsdən azad olan kimi aşağıdakı misralarla başlayan məşhur şerini yazaraq dostu Molla Vəli Vidadiyə göndərdi: Ey Vidadi! Gərdişi-dövrani-kəcrəftarə bax! Ruzigara qıl tamaşa, karə bax, kirdarə bax! Əhli-zülmü necə bərbad eylədi bir ləhzədə, Hökmü-adil padşahi-qadiri-qəhharə bax! Sübh söndü, şəb ki xalqa qiblə idi bir çiraq, Gecəki iqbalı gör, gündüzki idbarə bax!.. Molla Pənahın şerində "Payimal oldu təpiklərdə, səri-sərdarə bax!" misrasının mənası budur ki, şahın zülmündən cana gəlmiş şuşalılar şahın başını ayaq altına salıb təpikləyə-təpikləyə şəhərin aşağı hissəsində olan, Çuxur məhlədən (Məhəmmədhəsən ağanın 99 evindən) meydana və oradan da "Divanxana" yerləşən bazar başına qədər gətirmişdilər... Vaqifin şerində həm də "Mıxı mismara döndərən Tanrı var" misalına işarə olunur. Yuxarıda şahın dəmirçiyə cəza məqsədi ilə çoxlu mıx və nal düzəltməyi əmr etməsini demişdik. Bu dəfə hadisədən iki gün keçmiş həmin dəmirçini çağırıb ona tapşırdılar ki, şahın tabutuna çalmaq üçün mismar hazırla... İbrahim xanın Balakəndə olmasının 22-ci günü idi. Bu zaman Məhəmməd Rəfi Ağa Məhəmməd şahın başım xana gətirdi. İbrahim xan dərin fikrə getdi və şəriət qaydaları ilə şahın başını Car qəbiris-tanında dəfn etdirdi. Lakin Mirzə Adıgözəl bəyin rəyincə İbrahim xan şahın başını Gürcüstana II İrakliyə hədiyyə kimi göndərmişdir. Şahın ölümünü yəqin edəndən sonra İbrahimxəlil xan bir neçə ay Qarabağa gəlmədi. Bu dövrdə əlinə çoxlu variyyət düşmüş Məhəmməd bəy Cavanşir cavanlıq qüruru ilə, eləcə də bir para dələduz və müfəttin şəxslərin fitvasına uyub hökmranlıq xəyalına düşdü. Məhəmməd bəy öz yerini möhkəmləndirmək və hər sahədə möhkəm və asudə olmaq üçün "İbrahim xan tərəfdarı" hesab etdiyi şəxsləri sıradan çıxarmağa başladı. Məhəmməd bəy hər kəsdən artıq Molla Pənah Vaqifdən qorxur və ondan şübhələnirdi. O, Vaqifin xalq arasındakı nüfuzunu yaxşı bilirdi. Vaqif həm də İbrahim xana sadiq bir vəzir idi. Rəvayət olunur ki, şahın ölümündən sonra Vaqifin İbrahim xana göndərdiyi bir məktub Məhəmməd bəyin əlinə keçir. Molla Pənah Ağa Məhəmməd şahın ölümü ilə əlaqədar İbrahim xanı təbrik edib ona gözaydınlığı verməklə "Qarabağın hökmranlığı səni gözləyir" - deyə onu tezliklə Şuşaya qayıtmağa çağınrdı. Onsuz da Vaqifdən şübhələnib onu öldürməyə bir bəhanə axtaran Məhəmməd bəyin əlinə əlverişli imkan düşür. Məktubu əldə əsas tutaraq Vaqifin öz oğlu Əli ağa ilə bir yerdə öldürülməsi haqda əmr verir. Bununla kifayətlənməyən Məhəmməd bəy Vaqifin evini talan edib yandınr. Beləliklə, Məhəmməd bəy rəqiblərini aradan götürüb geniş qol-qanad açır. Vəziyyətdən xəbərdar olan İbrahimxəlil xan Məhəmməd bəyi sakitləşdirmək üçün tədbirlər görür. Əvvəlcə oğlu Mehdiqulu ağanı bir neçə nəfər bəyzadə və xanzadələri ilə Şuşaya göndərdi. Mehdiqulu xanın Şuşaya gəlməsi Məhəmməd bəyi təşvişə saldısa da, o, 100 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|