Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
172
Əbəs təbib arama dərd-i dil ara yahu,
Ki dərd-mənd olanın qeybdən dəvası gəlir.
Kədərdən özgə qəribüd-diyarı kim yoklar,
Mariz iyadətinə gəlsə aĢinası gəlir.
Sitəm-gəran-i Xuda-na-Ģinas hakkından,
Əfəndi, təcrübə etdim səhər duası gəlir.
Əzab-i qəbri Ģətarətlə atlatır Feyzi,
O dəm ki, baĢ ucuna Al-i Mustafa gəlir.
Qiyamətlər qiyam eylər xiram-i nazəninindən,
Əyandır Ģur-i məhĢər dide-yi sehr-afərindən.
Ayağı badə zənn etmə, yəd-i saqidə Musa-vəĢ,
Yəd-i bəyzadır olmuĢ, aĢikarə asitinindən.
Görürsün zir-i payində baharistan-i lahutu,
Nigah etsən ol iqlimə məhəbbət durbinindən.
Bi-hakkın cüst-cü yok, yoksa caridir Fərat-asa,
Həqiqət təĢnəganın hep yəsarından, yəminindən.
Həzar ah u eninindən Xuda-guyan-i Ģəbhizin,
Xuda-guyan-i Ģəbxizin həzər ah u eninindən.
DəyiĢməz surət-i əhvalı hiç ərbab-i mənanın,
Nə xasmın itirazından, nə xalqın afərinindən.
Zaman əbrarı Ģad etməz, zəmin əhrarı xoĢ tutmaz,
Usandım, Feyziya, dəhrin zamanından, zəminindən.
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
173
Feyzi
Feyzi təxəllüslü Ģirvanlı Ģair haqqında ilk məlumatı məhz
Osmanlı təzkirələrindən alırıq. Təzkirəçilərdən Səfayi və Bəliğ öz
əsərlərində Feyzi haqqında məlumat verirlər. Səfayi Feyzinin əsl
adının Feyzullah olduğunu, əcəm diyarında ġamaxı adlı yerdən
gəldiyini yazır. Təzkirələrdən məlum olur ki, Əcəmə elçi göndəri-
lən Ġncili ÇavuĢ ilə birlikdə Ġstanbula gəlmiĢdir. Burada təhsil al-
mıĢ, daha sonra müdərrislik etmiĢdir. Əvvəlcə Süleymaniyyə, da-
ha sonra Hələb qazılığına təyin olunmuĢdur. Mudurnu qəzası arpa-
lığı ona verilmiĢdir. Səfayi h.1077/1666-67-ci ildə, Bəliğ isə
h.1067/1656-57-ci ildə vəfat etdiyini yazır.
Səfayi «Təzkireyi-Səfayi». s. 448.
Namı Feyzullahdır. Əcəm diyarından ġamaxı nam məhəldən
zühur edib, əvail-i halində diyar-i Əcəmə elçilik ilə gedən Ġncili
ÇavuĢ ilə məan dövlət-i aliyyəyə gəlib, təhsil-i məarif və təkmil-i
əvarif edib, üləmadan birindən mülazimətə nail və rütbe-yi tədrisə
daxil olmaqla nətice-yi təriq-i tədris olan Süleymaniyədən
Misra
Dəgməz bu qədər rəğbətə bu aləm-i fani
deyüb, Hələb qəzası payəsiylə Mudurnu qəzası arpalığı ilə qənaət
və təriq-i rəsmiyyədən bil-külliyə fərağət və təhsil-i rahət ilə guĢə-
gir-i üzlət ikən bin yetmiĢ yeddi tarixində darül-üns-i Qüdsə istical
eyləmiĢdür. Ol əsrin Ģüərasından olmaqla bu əbyat asarındandır.
Nəzm
Dil ü can yakan təb-i ruxsar-i yarımdır,
Tən-i zərd ü nizarım çeynədən ol Ģəhvarımdır.
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
174
Həbab-i ləl-i mey sanman görünən camda yer-yer,
Rux-i əks-i nigara xeymə qurmuĢ əĢk-barımdır.
Bahar-i hüsnünü gördükdə, cana, dağlar yakdım,
Fəza-yi sinə bu növ dağlarla laləzarımdır.
Bəliğ «Nüxbətül-əsar». s. 335-336.
Sədrəddinzadə Feyzullah Əfəndi. Hələbdən münfəsil. Min
altmıĢ yeddidə fövt oldı.
Dil ü canı yakan təb-i rüx-i rəxĢan-i yarumdur,
Tən-i zərd ü nizarum çeynədən ol Ģah-süvarumdur.
Həbab-i cam-i mey sanman görinən camda yer-yer,
Rux-i əks-i nigara xeymə qurmıĢ Ģəhriyarumdur.
Bahar-i hüsnüni gördükdə cana dağlar yakdım,
Fəza-yi sinə bu növdağlarla laləzarumdur.
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
175
Füzuli
Füzuli təkcə Azərbaycan ədəbiyyatında deyil, bütün ġərq
ədəbiyyatında əsərləri dönə-dönə köçürülən və nəĢr olunan ən ta-
nınmıĢ sənətkarlardandır. Ġndiyə kimi M.F.Köprülü, Ə.Qaraxan,
Ə.Tərlan, H.Araslı, Y.Bertels, Mir Cəlal, M.Quluzadə, Ə.Cəfər,
H.Mazıoğlu, Ə.Dəmirçizadə, T.Hacıyev, S.Əlizadə, A.Rüstəmova,
V.Feyzullayeva və baĢqaları Füzulinin həyat və yaradıcılığını, dil
və üslubunu bu və ya digər baxımdan araĢdırmıĢlar.
Füzulinin əsərləri akademik H.Araslı tərəfindən hazırlanmıĢ
və 1996-cı ildə altı cilddə nəĢr olunmuĢdur. Bundan baĢqa ,Füzuli
divanının elmi-tənqidi mətni Hacı Mail tərəfindən çap edilmiĢdir.
Lətifi «Təzkirətüş-şüəra». s. 435.
Füzuli Bağdadi
Bu dövr Ģüərasındandur. Sənət-i Ģeiriyyənün ustadı və kəndü
nisbət-i türabiyyədə Bağdadidür. Nəzm-i sehrnüma-yi füsunnümu-
nı haqqa budur ki, mərtəbe-yi xərq-i adidür. Məratib-i Ģüərada fi-
zamanına zümre-yi əladandur və təbəqe-yi ülyadandur. Nəvayi
tərzinə qərib bir tərz-i dil-firibi və üslub-i əcibi vardur. Amma tər-
zində mübdi və təriq-i xassında müxtəridür. Bu mətle-yi mətbu
anun zade-yi təbi və xəyal-i xassıdur.
Mətlə
Müqəvvəs qaĢlarun kim vəsmə birlə rəng tutmıĢlar,
Qılıçlardur ki, qanlar tökmək ilə jəng tutmıĢlar.
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
176
Vələhu
Buraqdı xakə hüsnün afitab-i aləmarayı,
Götürdi yer üzündən müciz-i ləlün Məsihayı.
Vələhu
Büt-i məhvəĢüm namaza Ģəb ü ruz rağib olmıĢ,
Bu nə dindür Allah, Allah, bütə səcdə vacib olmıĢ.
Nəsr: Və bu qəzəl-i müləmma dəxi anun cümle-yi əĢarından-
dur.
ġeir
Can virür rayiha-yi türbət-i pakün, ey tak,
Nəvvərallahu bikəl-arzu səqallahu sərak.
Hörmət itdün meyə, təzim ilə tutdun saqi,
Əzzəmallahu ləkəl-əcrü aləllahi cəzak.
Sər-i kuyunda qəribüz bizə bir munis yoq,
Tale ma anəsənəl-qəlbu cəalnakə fidak.
Səfha-yi dildə bulunmaz əsər-i surət-i qeyr,
Hinəma halla nəfəl-qeyrü anil-qəlbi həvak.
Rah-i eĢqində götür qeyridən ey dil rəğbət,
Fə iza Ģitə rəfiqan ələmül-eĢqi kəfaq.
Xab-i qəflətdə könül vəsldən oldun məhrum,
Fazə mən qalə ila vəslikə və ma xabə sivak.
Ey Füzuli, nə bilür əhl-i vəra mey zövqin,
Ənkərəl-hikmətü mən laməkə cəhlən və nahaq
.
Nəsr: Və bu qəzəl-i istifhamiyyə və istiariyyə dəxi anun
cümle-yi güftarındandur.
ġeir
Qanqı gülĢən gülbini sərv-i xuramanunca bar,
Qanqı gülbin üzrə qönçə ləl-i xəndanunca bar.
Dostları ilə paylaş: |