Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
177
Qanqı bağun bar bir nəxli qədün-tək bar-bər,
Qanqı nəxlün meyvəsi sib-i zənəxdanunca bar.
Qanqı bəzm olmıĢ münəvvər bir ruhun-vəĢ Ģəmdin,
Qanqı Ģəmün Ģöləsi xurĢid-i rəxĢanunca bar.
Qanqı yerdə bulunur nisbət sənə bir gənc-i hüsn,
Qanqı gəncün əjdəri zülf-i pəriĢanunca bar.
Qanqı bağun bülbülin dirlər, Füzuli, sən gibi,
Qanqı bülbülün sürudı ah u əfğanunca bar.
Nəsr: Bu tərz üzrə «Xəmsə»yə cavabı və məmduh u məqbul
beĢ parə kitabı vardur. Bir kaç əbyat-ı pür-füsun anun kitab-i
«Leyli və Məcnun»ındandur.
Nəzm
Dehqan-i hədiqe-yi rəvayət,
Sərraf-i cəvahir-i hekayət.
Məna çəmənində gül dikəndə,
Söz riĢtəsinə gövhər çəkəndə.
QılmıĢ bu rəviĢdə nüktədanlıq,
Gül-rizlik ü gövhər-fəĢanlıq.
Leyli çəmən-i cəfa nihali,
Məcnun fələk-i vəfa hilali.
Dəryalara düĢsə ləma-yi tab,
Səhralara düĢsə qətre-yi ab.
Səhralar olurdı cümlə dərya,
Dəryalar olurdı cümlə səhra.
Aşiq Çələbi «Məşairüş-şüəra». s. 657.
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
178
Məzkur Bağdadidür, ol canibdə olan Ģüəranun ustadıdur. Vi-
layət-i Bağdad u Diyarbəkr zürəfasınun nəĢidələri anun inĢadıdur
və mürsəl ü müsəlsəl rəvayət itdükləri anun isnadıdur. Fil həqiqə
könli əskər-i eĢq-i xarababadidür, anunçün xaksar-i kuy-i fəna
olub, məmure-yi sər ü samandan abi düĢdüginə və Ģeir-i atəĢəngiz
olduğuna həva-yi eĢqi badidür. Sultan-i MəĢriqeyn və xaqan-i xə-
faqeyn mərhum Sultan Süleyman Bağdada Ģərəf-i nüzul buyurub,
cuy-i dil-cuyi Fərat Ģəkkər-maye-yi lüabı ilə rəĢk-i ab-i həyat və
həvali-yi Darüs-səlam-i Bağdad xiyam-i zəfər-xitamiylə qeyrət-i
cənnat olduqda Füzuli rikab-i padiĢahiyə və məclis-i Ġbrahim paĢa-
yi vəzarət-pənahiylə qəsidələr virüb, Qədri Əfəndiyə dəxi qəsidə
virüb, ol dəxi padiĢaha və paĢaya tərbiyələr idüb idrarat-i padiĢa-
hidən irtifa-yi vilayət-i Bağdaddan, sədd-i rəməq, bəlki zat-i
məiĢət olacaq ratibe-yi mərtəbə təyin olınmıĢdur, ol dəm bu dəm-
dür ki, əhval-i maaĢı mühəyya və əsbab-i intiaĢı mütənnadur,
fərağ-i bal və rifağ-i hal ilə nəzm-i əĢara və tədvin-i əbyat-i bəla-
ğat-Ģiara müdavimdür. ƏĢarı rasin ü möhkəm və nəzmi mətin ü
mübrəmdür. Qəzəliyyatı eĢqəngiz və qəsaidi müxəyyəl ü məsnu ü
dərdamizdür. Məsnəvidə dəxi «Leyla vü Məcnun»ı vardur, hər
sözi suzda bir Ģəm-i tabdar və hər nöqtəsi bir əxkər-i pür-Ģərardur.
Xüsusa nət-i Rəsulda olan qəsidəsi müsənna ü müxəyyəl və səna-
yi-yi bədiyyənün əksəri ilə mükəmməldür, əfsər-i bəlağat ilə mü-
kəlləldür. Ġləlan hənuz vəfatı Ģayi degüldür, məlum degüldür ki, ya
vaqi, ya vaqi degüldür.
ƏĢarı
Kərəm qıl, kəsmə, saqi, iltifatun binəvalardan,
Əlündən gəldügi xeyri diriğ etmə gədalardan.
Səba quyında dildarun nədür üftadələr hali,
Bizüm eldən gəlürsin, bir xəbər vir aĢinalardan.
Vələhu
Bəni zikr itməz el əfsane-yi Məcnuna maildür,
Nə bənzər ol bana dərdi anun təbirə qabildür.
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
179
Füzuli el səni Məcnundan əfzun dir məlamətdə,
Buna münkir degül Məcnun dəxi məqulə qaildür.
Vələhu
Yüritmənüz əraqi məclis içrə badə ilə,
Haramzadəyi kuĢamadan halalzadə ilə.
Bana zamanla Məcnun müqəddəm olsa nola,
Oyunda Ģah bərabər degül piyadə ilə.
Vələhu
Yolunda can virəm gibi dərunumda əlamət var,
ġəhid-i tiğ-i eĢq olmağa könlümdə Ģəhadət var.
Vələhu
Kaman əbrularun ki, vəsmə birlə rəng tutmıĢlar,
Qılıçlardur ki, qanlar tökmək ilə cəng tutmıĢlar.
Vələhu
Cismümi yandurma rəhm it yaĢuma ey bağrı daĢ,
Ehtiyat et yanmasun ta ki qurı yanında yaĢ.
Vələhu
Fariğ et mehrün özgə məhliqalardan bəni,
Hirz-i candur sakladı eĢqün bəlalardan bəni.
Vələhu
Olub rüxsarına gün ləlünə gül-bərg-i tər aĢiq,
Sənə əksik degül, gökdən inər, yirdən bitər aĢiq.
Vələhu
Sipəhrün fariğüm vəslində mah u afitabından,
Qərəz-i eyd visalündür bu ay u gün hesabından.
Vələhu
Qəmün Ģərh etmək içün istərüm hər gördügüm saət,
Tutam damanunı, dəgməz əlüm çak-i giribandan.
Vələhu
EĢq sərgərdanıyum köksümdə bin-bin dağlar,
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
180
Bir sipəhr-i sairüm sabit-i cəm-i əxtərüm.
Kərbəlada bina olınan çeĢmə tarixində bu qitəsi səlis ü ab-
dardur, guya ki, Ģərab-i xoĢ-güvardur.
Qitə
Guyiya bu çeĢmə bir səqqa durur,
Rah-i Həqdə təĢnə eylər cüst ü cu.
Lüləsi anun dəhəndür, su dili,
Dil dökər hər kimsə olsa ru-bə-ru.
Su gibi əzbərləmiĢ okur rəvan,
Macəra-yi dəhri həm dəm su-bə-su.
Önünə kim gəlsə dir tarix içün,
Ma-Hüseyn ilə Həsən eĢqinə su.
Qınalızadə «Təzkirətüş-şüəra». s. 799.
Fəza-yi lətafət-iqtizası dil-i kəriman u məniman gibi pəhna
vü vasi və sahe-yi lətafət-məsahası xatir-i atir-i irfan-i feyz-i
müzahir gibi güĢadə vü lami olub, taxtgah-i xüləfa və mülk-i piĢin
olub, Ģəhr-i Ġrəmara və firdövs-təzyin olmaqla bağ-i dad olan Da-
rüs-salam-i ba-sədad məhmiye-yi aliyye-yi Bağdaddandur. Əvail-i
həyatdan dəm-i vəfata gəlincə Ģeir ü inĢaya kuĢiĢ və nəzm-i dil-
güĢaya vərziĢ üzrə Ģair-i ali-məniĢdür. Nəvai tərzinə qərib bir
üslub-i bədi və səmt-i qəribi vardur. Haqqa ki, tərzində fərid və
səmtində vahid bir Ģair-i bəlağət-Ģiar və bir nazim-i fəsahət-disar-
dur ki, lisan-i hüsam-i bəraət intizamla xatib-i mədaric-i mənabir-i
hüsn-məqal və zəban-i qələm-i bəraət-i elm ilə kaĢif-i əstar-i ərais-
i sehr-i halal səfvət-i zülal-i səfa-yi məqali rəĢk-i səlsəbil-i cinan
və çeĢme-yi xurĢid-i taban və həzrət-i riyaz-i əĢar-i pür-ünvanı
məhsud u məğbut-i gülistan-i cahan və səbzəzar-i asiman-gərdan-
dur. Sahe-yi vəsf-i kəlam-i pür-intizamı ol mərtəbədən birundur ki
küməyt-i tiz-kam-i əqlam-i meydan-i elan u ilamında cövlan itmə-
yə qadir ola. Vüsət ü füshət-i mədh ü itrası ol həddən əfzundur ki,
Dostları ilə paylaş: |