Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏt pedaqoji universiteti
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KOMPÜTER-TƏLİM TEXNOLOGİYALARI Təhsildə İKT
KOMPÜTER-TƏLİM TEXNOLOGİYALARI Təhsildə İKT 122 vermişdi. Onun tərifinə əsasən, ”elə bir proqrammı düşünən hesab etmək olar ki, o,insanın düşünülmüş hərəkətlərini modelləşdirməyi bacarsın”. 1956-cı ildə ABŞ-nın Dormunt kollecində keçirilən seminarda çıxış edə nalim D. Lüqer ilkdəfə olaraq,süni intellekt anlayışını irəli sürmüş və onu belə izah etmişdi:”Süni intellekt avtomatlaşdırılması və araşdırılması ilə məşqul olur”. O vaxtdan bu günədək süni intellekt ilə bağlı müxtəlif formada izah olunan fərziyyələri, biz çap olunan elmi məqalələrdə və kitaplarda oxuyuruq. Onlardan bəzilərinə nəzr salaq:”Süni intellekt informatikanın elə bir istiqamətidir ki,onun məqsədi elə proqramm- apparat vasitələrini yaratmaqdır ki,onlar ən sadə qeyri-ixtisasçı olan tədqiqatçıya da, özünün intellektual hesab olunan məsələlərini tərtib edərək onları realizə etməyə imkan verə bilsin. Bu zaman onun EHM ilə məhdud insan danışığı dilində ünsiyyət qurmasına şərait yaradılsın”. Digər bir mənbədə isə süni intellektə,insanın düşünülmüş hərəkətləri ilə assosiasiya edə bilən xassələrin tətbiqi prosesini aşkara çıxarılma qabiliyyəti kim baxılır. Daha bir nöqteyinəzərə görə süni intellekt informatikanın elə bir bölməsidir ki, o, kompüter vasitəsi ilə insan təfəkkürünün imtiyasının sualları ilə məşğul olur. Başqa bir yanaşmaya görə isə süni intellekt düşünən kompüterin elə bir qabliyyətdir ki, o, insan təfəkkürünün imitasiya etilmiş olsun, Son dövrdə isə belə bir açıqlama verilir ki, süni intellekt informatikanın elə bir bölməsidir ki,o,intellktual maşınların fəaliyyətinin prinsiplərini öyrənir. Bu sahədə çalışan alimlər belə ümid edirlər ki,mexanizimlər elə bir intellekt səviyyəsinə çatdırıla bilərlər ki,bu zaman kompüter proqramları insan intellektinə ya da,daha yüksək səviyyəli intellektə malik olsunlar. Bunun üçün məsələlərin elə həll metodları hazırlanmalıdır ki,onların həlli üçün formal alqoritimlər mövcud olmasın. Yəni təbii danışığın başa düşülməsi,teoremlərin isbat olunması,mürəkkəb obrazların tanınması və b. Nəzəri araşdırmalar intellektual proseslərin öyrənilməsinə və uyğun riyazimodellərin hazırlanmasına yönəldilsin. Esperiment işləri verilən situasiyada özü düşünə bilən və fərdi intellektual məsələləri həll edə bilən kompüter proqramlarının və maşınların hazırlanmasına yönəldilmişdir. İntellekt anlayışı latın sözü olan- “intellectus”dan götürülmüşdür və tərcümədə mənası “ağıl,dərrakə,mühakimə,insanın düşünmə qabliyyəti”deməkdir. Süni intellekt isə “artifficfal intelligencə”sözündən götürülmüşdür və tərcümədə mənası avtomatlaşmış sistemlərin insan intellektinin funksiyalarını öz üzərinə götürə bilməsi xassəsi kimi mənalandırılır. Bizə isə,sadəlik üçün süni intellekti-xarici müdaxilələrin rasional analizi və qabaqcadan qazanılmış biliklərə əsasən,kompüterlərin insan intellektin imkanlarını özündə əks etdirəbilmək bacarığı kimi KOMPÜTER-TƏLİM TEXNOLOGİYALARI Təhsildə İKT 123 dəyərləndririk.İnformatikanın predmeti, məlum qanunlara tabe olan insanın intelluktual fəaliyyətinin öyrənilməsidir. Süni intellekt anlayışı alqoritmik metodların köməyi ilə emal olunmayan bir məfhumdur. Alimlərin fərziyyəsinə görə, intellektual maşınlar şahmat, oyunları və riyazi problemləri həll etməklə yanaşı, eyni zamanda, onlar görməli, eşitməli, hərəkəti idarə etməyi, həmçinin, məhsul hazırlamağı da bacarmalıdırlar. Obyektləri tanıya bilən proqramların tam funksiyalarının həyata keçirilməsi üçün kompüterin yaddaşında çoxlu sayda obyekt nümunələri olmalıdır ki, proqramm verilən obyekti yaddaşda olan nümunə ilə uzlaşdıra bilsin. Məsələn, kompüter öz yaddaşında itin üzünü, əlini, ayağını, quyruğunu və.s saxlaya bilir və ona verilən şəkildə iti hətta kiçik bir hissəsinə əsasən tanıya bilir. İnsan danışığını tanıyan və onu tələffüz edə bilən proqramlar var ki, onlar yüzlərlə ayrı-ayrı sözləri dərk edir, söz birləşmələrini anlaya bilirlər. Elə kompüter proqramları var ki, onlar mətni lüğğətdən oxuya bilir və bu mövzu əsasında yaranan suallara cavab verə bilirlər. Həkimlərlə dialoq quraraq, hər hansə xəsdəliklə bağlı məlumatı ötürə bilən proqramlar da vardır ki, onlara “diaqnostik proqram”lar deyirlər. Lakin bu intellektual proqramların çatışmayan cəhətlərindən biri ondan ibarətdir ki, onlar ilkin biliklərə malik olmadıqlarından dolayısı ilə eşitdikləri sözlərin mənasını başa düşməkdə çətinlik çəkirlər. Çünki onlar “insan kimi düşünə”bilmirlər. 45 ildən artıqdır ki,süni intellekt ilə bağlı araşdırmalar aparılır. Süni intellekti iki istiqamətdə vermək olar: Sözlər və simvollar vasitəsilə məlum modelləşmə. Birinci kateqoriyaya modellər, qaydalar, konkret situasiyaları və məlumatlar bazası əsasında yürüdülən mühakimələrdən ibarət əməliyyatlar aid rdilir. Bu kateqoriyada problemi məlum şəkildə verilən qaydaların isdifadəsi ilə modelləşdirmək olar. Məsələn: “Əgər təyziq yüksəkdirsə, çıxış klapanı bağlıdırsa,deməli çıxış klapanı kip oturub”. Lakin qeyri-müəyyənlik faktorunu nəzərə almaqla daha mürəkkəb qayda vermək olar: “Əgər təyziq yüksəkdirsə və çıxış klapanı bağlıdırsa,deməli,çıxış klapanı ola bilər ki,kip Qeyd edək ki, bu bu metodlar yalnız məlum modelli situasiyalara tətbiq oluna bilir və qeyri-müəyyənlik şəraitində effekt vermir. 1960-cı ildə C.Makkarti tərəfindən yaradılan və “sağlam düşüncəli”adlandırılan intellektual proqramm, deduktiv muhakimələr apara bilirdi. Sual-cavab sistemli proqramın ixtiraçısı K.Qrinin proqramı isə teoremi isbat edə bilirdi. Amerikalı riyaziyyatçı Xao Vanq tərəfindən yaradılmış “intellektual”adlandırılan proqram IBM-704 kompüterində yerləşdirilmiş, 3 dəqiqə fundamental riyazi monoqrafiyadan teoremlərin və 220 sayda sadə Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|