Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan miLLİ konservatoriyasi
Yüklə 3,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
96 olmuşdur. Onların ətrafında cəmləşən gənc musiqiçilər ustadlarının ifaçılıq üslubunu mənimsəyərək, yaratdıqları ənənələri öyrənərək onlardan bəhrələnmişlər. Ustad sənətkarların ənənələri bu mənada məktəbə çevrilmişdir. Belə məktəblərin yetirmələri kimi, ilk növbədə ustad sənətkarlardan bilavasitə muğamın sirlərini öyrənən xanəndələr və sazəndələr – tarzənlər, kamança ifaçıları qeyd olunur, daha sonra isə onların ümumi musiqi mədəniyyətinin inkişafına təsiri qiymətləndirilir. Onu da deyək ki, ifaçının muğam müəllimi və ya bir sənətkarın məktəbi məfhumunu dar mənada qəbul etmək düzgün deyil. Təbiidir ki, sənət yoluna qədəm qoyan hər bir xanəndəyə, tar və ya kamança ifaçısına muğamları öyrədən müəllim olur. Bu şəxs ilk müəllim hesab edilir. Lakin muğam ifaçısı həm də dövrünün məşhur sənətkarları ilə sıx təmasda, onu əhatə edən mədəni mühitdə formalaşır, yetkinləşir. Sözsüz ki, gənc ifaçı həm də müasiri olduğu ustad sənətkarların yaradıcılığından bəhrələnir və onların ənənələrini davam etdirir. Bu baxımdan ustad sənətkarların yaradıcılığının öyrənilməsi gənc ifaçı üçün məktəb mahiyyəti kəsb edir. Muğam ifaçılığında ustadlıq zirvəsinə çatmağa can atan hər bir sənətkar özündən əvvəlki ustadların ənənələri üzərində öz məktəblərini yaradırlar. XX əsrdə, xüsusilə 1920-ci illərdən başlayaraq, musiqi təhsili sisteminin yaranması, bu sistemin tərkib hissəsi kimi muğam tədrisinin əsas- landırılması, muğamın üç pillədən ibarət uşaq musiqi məktəblərində, orta ixtisas musiqi məktəblərində, ali musiqi məktəblərində tədris prosesinin formalaşması muğam ənənələrinin ümumi inkişafına təsir göstərmişdir. Ümumiyyətlə, XX əsrin əvvəllərində Bakının iqtisadi inkişafı baxımından yüksələrək, Zaqafqaziyanın ən iri sənaye şəhərinə çevrilməsi ilə onun mədəniyyət mərkəzi kimi də rolunu artırdı. Bu zaman Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən olan mədəniyyət və incəsənət xadimlərinin, xüsusilə də musiqiçilərin Bakıda cəmlənməsi prosesi sürətlənməyə başladı. Bu da şəhərin teatr və konsert həyatını canlandırdı. Bakı mədəni mərkəz kimi öncül mövqe tutdu. Şuşada və Şamaxıda püxtələşmiş sənətkarlardan bəziləri öz fəaliyyətini Bakıda davam etdirirdilər. Buna baxmayaraq, onlar həmin bölgələrdə yeni musiqiçilər nəslinin yetişməsinə yardım edirdilər. Onlar öz ənənələrini, sənətkarlıq sirlərini yeni gələn nəslə, muğam məktəbini davam etdirən gənc ifaçılara aşılayırdılar. Lakin bir cəhəti xüsusi qeyd etmək lazımdır ki, XIX əsrdə formalaşmış Qarabağ, Şirvan, Abşeron muğam məktəblərinin ifaçılıq ənənələri bu bölgələrdən olan musiqiçilərin arasındakı sıx yaradıcılıq əlaqələri sayəsində qarşılıqlı təsirə məruz qaldı. XX əsrdə Azərbaycanda professional musiqi təhsilinin bünövrəsinin məhz Bakıda qoyulması, bu təhsil sisteminin bir qolu kimi muğam sənətinin tədrisi də bu prosesi sürətləndirdi. XX əsrin əvvəllərindən başlayaraq, Bakının musiqi həyatının bir neçə 97 istiqamətdə inkişaf etməsi özünü aydın büruzə verir ki, bu da sonrakı illərdə musiqi mədəniyyətinin yüksəlişi üçün bünövrəyə çevrilir. Əsas istiqamətlərdən biri Avropa və rus musiqisi ilə təmasın yaranması və musiqi ictimaiyyəti tərəfindən yeni formaların mənim- sənilməsi ilə bağlı idi. Həmin dövrdən başlayaraq, Bakıda xarici musiqiçilərin, opera trippalarının qastrolları artır. Bunun nəticəsi olaraq, simfonik və kamera musiqisi konsertlərinin, opera tamaşalarının təşkili işi genişlənir ki, bu da Bakının musiqi həyatını canlandırır. Digər bir istiqamət milli musiqi yaradıcılığının və ifaçılıığının yeni növlərinin meydana gəlməsi ilə əlaqədar idi ki, bu da Azərbaycan bəs- təkarlıq məktəbinin formalaşmasında mühüm əhəmiyyətə malik idi. Bu baxımdan məşhur xanəndə və sazəndə dəstələrinin, aşıqların iştirakı ilə Şərq konsertlərinin verilməsi, muğamlar əsasında musiqili səhnəciklərin göstərilməsi, dram tamaşalarının fasilələrində muğam ifaçılarının çıxışı və nəhayət, Azərbaycanda musiqili səhnə əsərlərinin yaranması, muğam operalarının və musiqili komediyaların meydana gəlməsi əlamətdardır. Bu dövrdə musiqi həyatında özünü göstərən daha bir istiqamət musiqi maarifçiliyinin yaranması idi. Xüsusilə Bakıda fəaliyyət göstərən qabaq- cıl mədəniyyət xadimləri xalqın maariflənməsi uğrunda, milli ədəbiyyat və incəsənət uğrunda mübarizə aparırdılar. Azərbaycan ədəbiyyatının və mədəniyyətinin mütərəqqi fikirli xadimlərinin xalq kütlələrini oyandırmaq, maarifləndirmək, irəli aparmaq naminə gördüyü işlər − məktəblərin açılması, müxtəlif maarifçilik cəmiyyətlərin yaradılması, xalqın tədriclə Avropa tipli musiqi mədəniyyətinə alışdırılması milli mədəniyyətin inkişafında mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdir. 1920-ci illərdə Azərbaycanın ictimai-siyasi həyatında baş verən dəyi- şikliklər nəticəsində milli mədəniyyətin inkişafında yeni yolların açıl- ması, musiqi təhsilinin genişlənməsi, ifaçılıq sənətinin yüksəlişi prosesi muğam ifaçılarının da fəaliyyətinin yeni məcrada inkişafını şərtləndirdi. Bu baxımdan, musiqi məktəbləri şəbəkəsinin yaradılmasını qeyd etməliyik ki, muğam ifaçıları dövlət tərəfindən açılan bu musiqi məktəblərində sənət müəllimi kimi geniş fəaliyyət göstərmişlər. 1920-ci illərdə Şərq konservatoriyasında, daha sonralar Bakı Musiqi Texniku- munda, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında (Bakı Musiqi Akademiyasında), hal-hazırda isə Milli Konservatoriyada, Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində muğam sənəti tədris olunur. Lakin XX əsrin əvvəllərindən yaranmış ənənələr də müasir dövrdə davam və inkişaf etdirilir. Hal-hazırda da muğam ifaçılarının fəaliyyət sahəsi teatr və konsert səhnəsi ilə bağlıdır. Xanəndələrin bir çoxu Opera və Balet Teatrının solisti kimi Azərbaycan bəstəkarlarının muğam operalarında çıxış edirlər. Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti kimi geniş dinləyici auditoriyası qarşısında, həmçinin radio və Yüklə 3,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|