Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan miLLİ konservatoriyasi

 
 
62 
 
“Konservatoriya” jurnalı 2017№2 (36) 
Burada, ekspert – musiqi sahəsində mükəmməl biliyə, böyük təcrübəyə malik 
olan yüksək ixtisaslı mütəxəssislərdir. 
Bilik  bazası  (BB)–  problemin  həllini  əks  etdirən  faktlardan,  qaydalardan, 
meyarlardan  və  kriteriyalardan  (“teorem  və  postulatlardan”)  ibarətdir.  Bunlar  isə 
biliklərin təsvir modelinə uyğun olaraq təşkil olunur. 
Verilənlər  bazası  bloku  –  həll  olunan  problemin  cari  andakı  vəziyyətinə 
uyğun  verilənlərdən,  yəni  həll  prosesində  lazım  olan  giriş  və  aralıq  verilənlərindən 
ibarətdir. 
Nəticəçıxarma mexanizmi– verilənlərin bazasındakı giriş verilənlərindən və 
BB-dəki biliklərdən istifadə edərək elə bir qayda seçir ki, bunun əsasında problemin 
giriş verilənlərinə uyğun olan həlli tapılır. 
İzah mexanizmi – sistemdə həllin tapılması ardıcıllığını, sistemdən istifadə 
olunma qaydasını izah edir. 
Aralıq mexanizm –  istifadəçi ilə sistem arasında münasibət təşkil edir. 
Belə  bir  proqramın  hazırlanması  əsasən  musiqi  analizində,  musiqi 
səslənməsinin  və  ifaçılığın  qiymətləndirilməsində,  musiqinin  insan  orqanizminə 
təsirinin  elmi  əsaslarla  və  daha  da  dərindən  öyrənilməsində  yeni  bir  dövrün 
başlanğıcı  deməkdir.  Həmçinin,  internet  vasitəsilə  milli  musiqimizə  edilən 
hücumların  qarşısını  almaqda  və  musiqi  mədəniyyətimizin  düşmənlərinə  layiqli  və 
operativ  cavab  vermək  üçün  internetdəki  Azərbaycan  saytlarına,  o  cümlədən 
“Wikipedia”  internet  ensiklopediyasının  Azərbaycan  administratorluğuna  və  digər 
qurumlara  müəyyən  köməklik  göstərmiş  olacaq,  gələcəkdə  isə  daha  da  mükəmməl 
ekspert  biliklərinə  əsaslanan,  təkmilləşdirilmiş  bir  bilik  bazasına  malik  ekspert 
sistemlərinin yaradılması yolunda ilk addımlardan biri olacaqdır. 
ƏDƏBİYYAT: 
1.  Hacıbəyli Ü.Ə. Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları. B.: Apostrof, 2010, 154 s. 
2.  Abdullayeva  S.A.  Azərbaycan  xalq  çalğı  alətləri  (musiqişünaslıq-orqanoloji  tədqiqat). 
B.: Adiloğlu, 2002, 454 s.  
3.  Способин И.В. Елементарная теория музыки. M.: Музыка,1964, 204 s. 
4.  Kərimov M.T. Azərbaycan musiqi alətləri. B.: Yeni nəsil, 2009, 184 s.    
5.  Kərimov  M.T.  İsayev  Z.F.  Müasir  elektron  musiqi  texnikasının  və  kompüter 
texnologiyalarının əsasları. 1-ci hissə. Musiqi akustikası. Ali və orta ixtisas məktəbləri üçün 
dərs vəsaiti. B.: Letterpress, 2009, 361 s. 
6.  Kərimov  M.T.  İsayev  Z.F.  Müasir  elektron  musiqi  texnikasının  və  kompüter 
texnologiyalarının  əsasları.  2-ci  hissə.  Elektroakustika  və  müasir  elektron  musiqi  texnikası 
elementləri. Ali və orta ixtisas məktəbləri üçün dərs vəsaiti. B.: Elm və Təhsil, 2010, 184 s. 
7.  Kərimov  M.T.  İsayev  Z.F.  Müasir  elektron  musiqi  texnikasının  və  kompüter 
texnologiyalarının  əsasları.  3-cü  hissə.  Kompüter  texnologiyalarının  musiqi  yaradıcılığına 
tətbiqi, Ali və orta ixtisas məktəbləri üçün dərs vəsaiti. B.: Elm və Təhsil, 2010,184 s. 
8.  Гарбузов  Н.А.  Зонная  природа  звуковысотного  слуха.М.,  Л.:Изд-во  АН  СССР, 
1948, 86 s. 
9.  Гарбузов Н.А. Зонная природа темпа и ритма. М.:Изд-во АН СССР, 1950, 76 s. 
10. Гаскаров  Д.Б.  Интеллектуальные  информационные  системы.М.:  Высшая  школа, 
2003, 364 s. 

---

 
 
63 
 
Musiqi akustikası UOT: 781.1 Zeynal İsayev - Azərbaycan xalq musiqisinin akustik xüsusiyyətlərinin tədqiqi  yolları 
11. Убейко В.Н. Экспертные системы. М.: МАИ, 2005, 248s. 
12. Ясницкий Л.Н. Введение в искусственный интеллект.М.: Академия, 2005, 176s. 
 
Зейнал ИСАЕВ 
Старший научный сотрудник БМА имени Узеира Гаджибейли 
НЕКОТОРЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ ИССЛЕДОВАНИЙ АКУСТИЧЕСКИХ 
СВОЙСТВ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ НАРОДНОЙ МУЗЫКИ 
Статья  посвящается  применению  экспертных  систем  в  проведении  иссле-
дований и анализа акустических свойств азербайджанской народной музыки. 
В  статье  указывается,  что  создание  искусственного  интеллекта  произво-
дится на основании критерий, указанных Узеиром Гаджибейли в его книге «Осно-
вы азербайджанской народной музыки». 
Для проведения исследований на основе современных информационных тех-
нологий  с  применением  компьютерных  программных  методов,  являющихся  более 
объективными, совершенствованными и эффективными методами исследований, 
необходима  разработка  специализированных  таблиц  по  определению  соотноше-
ний между «реальными характеристиками»  звучания и «характеристиками фи-
зических  величин»,  к  которым  в  дальнейшем  имеется  возможность  применения 
компьютерных программных методов обработки для получения необходимых ре-
зультатов. 
Ключевые  слова:акустика,  экспертная  система,  Азербайджанская  народ-
ная музыка, критерии, анализ 
Zeynal Isayev 
Senior researcher of BMA named after Uzeyir Hajibeyli 
SOME
 
AREAS
 
OF
 
RESEARCH
 
AND
 
ANALYSIS
 
OF
 
ACOUSTIC
 
PROP-
ERTIES
 
OF
 
AZERBAIJAN
 
FOLK
 
MUSIC
 
 
Summary:  This article is devoted to application of expert systems while holding 
research and analysis of acoustic properties, as well as solving problems relevant for the 
conduct of examination of Azerbaijani folk music. 
The article points out that the creation of artificial intelligence is based on the cri-
teria specified by Uzeyir Hajibeyov in his book "Foundations of Azerbaijan folk music". 
For conduct of research on the basis of modern information technologies using 
computer software methods that represent  a more objective, improved and effective 
method for research, it is necessary to develop specialized tables for the purpose of de-
termining the correlations between the "real characteristics" of the sound and respec-
tively the "characteristics of physical quantities", to  which it is possible to further apply 
computer software processing for obtaining the desired results.  
Key words: acoustics, expert system, Azerbaijani folk music, criteria, analysis 
Rəyçilər: professor, pedaqoji elmlər doktoru Oqtay Rəcəbov; 
                professor,fəlsəfə üzrə elmlər doktoru Gülnaz Abdullazadə

---