62
“
Konservatoriya” jurnalı 2017№2 (36)
Burada,
ekspert – musiqi sahəsində mükəmməl biliyə, böyük təcrübəyə malik
olan yüksək ixtisaslı mütəxəssislərdir.
Bilik bazası (BB)– problemin həllini əks etdirən faktlardan, qaydalardan,
meyarlardan və kriteriyalardan (“teorem və postulatlardan”) ibarətdir. Bunlar isə
biliklərin təsvir modelinə uyğun olaraq təşkil olunur.
Verilənlər bazası bloku – həll olunan problemin cari andakı vəziyyətinə
uyğun verilənlərdən, yəni həll prosesində lazım olan giriş və aralıq verilənlərindən
ibarətdir.
Nəticəçıxarma mexanizmi– verilənlərin bazasındakı giriş verilənlərindən və
BB-dəki biliklərdən istifadə edərək elə bir qayda seçir ki, bunun əsasında problemin
giriş verilənlərinə uyğun olan həlli tapılır.
İzah mexanizmi – sistemdə həllin tapılması ardıcıllığını,
sistemdən istifadə
olunma qaydasını izah edir.
Aralıq mexanizm – istifadəçi ilə sistem arasında münasibət təşkil edir.
Belə bir proqramın hazırlanması əsasən musiqi analizində, musiqi
səslənməsinin və ifaçılığın qiymətləndirilməsində, musiqinin insan orqanizminə
təsirinin elmi əsaslarla və daha da dərindən öyrənilməsində yeni bir dövrün
başlanğıcı deməkdir. Həmçinin, internet vasitəsilə milli musiqimizə edilən
hücumların qarşısını almaqda və musiqi mədəniyyətimizin düşmənlərinə layiqli və
operativ cavab vermək üçün internetdəki Azərbaycan saytlarına, o cümlədən
“Wikipedia” internet ensiklopediyasının Azərbaycan administratorluğuna və digər
qurumlara müəyyən köməklik göstərmiş olacaq, gələcəkdə isə daha da mükəmməl
ekspert biliklərinə əsaslanan, təkmilləşdirilmiş bir bilik bazasına malik ekspert
sistemlərinin yaradılması yolunda ilk addımlardan biri olacaqdır.
ƏDƏBİYYAT:
1. Hacıbəyli Ü.Ə. Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları. B.: Apostrof, 2010, 154 s.
2. Abdullayeva S.A. Azərbaycan xalq çalğı alətləri (musiqişünaslıq-orqanoloji tədqiqat).
B.: Adiloğlu, 2002, 454 s.
3. Способин И.В. Елементарная теория музыки. M.: Музыка,1964, 204 s.
4. Kərimov M.T. Azərbaycan musiqi alətləri. B.:
Yeni nəsil, 2009, 184 s.
5. Kərimov M.T. İsayev Z.F. Müasir elektron musiqi texnikasının və kompüter
texnologiyalarının əsasları. 1-ci hissə. Musiqi akustikası. Ali və orta ixtisas məktəbləri üçün
dərs vəsaiti. B.: Letterpress, 2009, 361 s.
6. Kərimov M.T. İsayev Z.F. Müasir elektron musiqi texnikasının və kompüter
texnologiyalarının əsasları. 2-ci hissə. Elektroakustika və müasir elektron musiqi texnikası
elementləri. Ali və orta ixtisas məktəbləri üçün dərs vəsaiti. B.: Elm və Təhsil, 2010, 184 s.
7. Kərimov M.T. İsayev Z.F. Müasir elektron musiqi texnikasının və kompüter
texnologiyalarının əsasları. 3-cü hissə. Kompüter texnologiyalarının musiqi yaradıcılığına
tətbiqi, Ali və orta ixtisas məktəbləri üçün dərs vəsaiti. B.: Elm və Təhsil, 2010,184 s.
8. Гарбузов Н.А. Зонная природа звуковысотного слуха.М., Л.:Изд-во АН СССР,
1948, 86 s.
9. Гарбузов Н.А. Зонная природа темпа и ритма. М.:Изд-во АН СССР, 1950, 76 s.
10. Гаскаров Д.Б. Интеллектуальные информационные системы.М.: Высшая школа,
2003, 364 s.
63
Musiqi akustikası UOT: 781.1 Zeynal İsayev - Azərbaycan xalq musiqisinin akustik xüsusiyyətlərinin tədqiqi yolları
11. Убейко В.Н. Экспертные системы. М.: МАИ, 2005, 248s.
12. Ясницкий Л.Н. Введение в искусственный интеллект.М.: Академия, 2005, 176s.
Зейнал ИСАЕВ
Старший научный сотрудник
БМА имени Узеира Гаджибейли
НЕКОТОРЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ ИССЛЕДОВАНИЙ АКУСТИЧЕСКИХ
СВОЙСТВ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ НАРОДНОЙ МУЗЫКИ
Статья посвящается применению экспертных систем в проведении иссле-
дований и анализа акустических свойств азербайджанской народной музыки.
В статье указывается, что создание искусственного интеллекта произво-
дится на основании критерий, указанных Узеиром Гаджибейли в его книге «Осно-
вы азербайджанской народной музыки».
Для проведения исследований на основе современных информационных тех-
нологий с применением компьютерных программных методов, являющихся более
объективными, совершенствованными и эффективными методами исследований,
необходима разработка специализированных таблиц по определению соотноше-
ний между «реальными характеристиками» звучания и «характеристиками фи-
зических величин», к которым в дальнейшем имеется возможность применения
компьютерных программных методов обработки для получения необходимых ре-
зультатов.
Ключевые слова:акустика, экспертная система, Азербайджанская народ-
ная музыка, критерии, анализ
Zeynal Isayev
Senior researcher of BMA named after Uzeyir Hajibeyli
SOME
AREAS
OF
RESEARCH
AND
ANALYSIS
OF
ACOUSTIC
PROP-
ERTIES
OF
AZERBAIJAN
FOLK
MUSIC
Summary: This article is devoted to application of expert systems while holding
research and analysis of acoustic properties, as well as solving problems relevant for the
conduct of examination of Azerbaijani folk music.
The article points out that the creation of artificial intelligence is based on the cri-
teria specified by Uzeyir Hajibeyov in his book "Foundations of Azerbaijan folk music".
For conduct of research on the basis of modern information technologies using
computer software methods that represent a more objective, improved and effective
method for research, it is necessary to develop specialized tables for the purpose of de-
termining the correlations between the "real characteristics" of the sound and respec-
tively the "characteristics of physical quantities", to which it is possible to further apply
computer software processing for obtaining the desired results.
Key words: acoustics, expert system, Azerbaijani folk music, criteria, analysis
Rəyçilər: professor, pedaqoji elmlər doktoru Oqtay Rəcəbov;
professor,fəlsəfə üzrə elmlər doktoru
Gülnaz Abdullazadə