29
hekayəsindən
düşmüşkən
Gəlin
məktəbli
oxucularımızın bu hekayə əsasında səhnələşdirdikləri
tamaşaya baxaq.
Səhnə hekayəyə uyğun dekorasiyalarla bəzədilir. Səhnəyə aparıcı, İlyas və Həsən
rollarının ifaçıları çıxırlar. Aparıcı səhnəyə çıxıb tədbir iştirakçılarına hekayənin
giriş hissəsinin təsvirini verir.
Aparıcı: İlyas ilə Həsənin atası ovçu idi. Atalar başlarına gəlmiş
işlər barəsində o qədər maraqlı nağıllar danışmışdılar ki,
uşaqlar da ovçu olmaq xəyalına düşmüşdülər. Lakin
onların nə tüfəngləri var idi. Nə də ov itləri. Lakin
bunların əvəzinə ala – bəzək iplərdən toxunmuş
sapandları var idi. İlyasgilin evlərinin arxasındakı
zəmidə bir turac peyda olub, səhər –axşam oxuyurdu.
Bir axşam Həsən İlyasgilə gəlir. Səhnədə İlyas və Həsən əllərində ala-bəzək
sapandları ilə görünürlər.Yaxınlıqdan turac səsi gəlir.
Həsən: İlyas gərək , o turacı sabah tapıb ovlayaq.
Ġlyas: Axı atamgil indi heç ova getmirlər, deyirlər, quşların
bala çıxaran vaxtdır.
Həsən: Məgər quşların hamısı birdən bala çıxarır?
Aparıcı: İlyas etiraz edib, turacı ovlamaq istəmirdi. Həsənin
təkidi ilə istər- istəməz İlyas bu işə razı oldu.
Aparıcı: Səhər uşaqlar balaca heybələrini yumru daşlarla doldurdu,
zəmidə gizlənib turacın oxumasını gözlədilər. Birdən
uşaqların ayaqlarının altından quş uçaraq pırıltı ilə ayağa
qalxdı. Həsən hazır saxladığı sapandını tovlayıb atdı.
Turac qurğuşun kimi yerə düşdü. Quş kolun dibində bir
ayağı üstündə dayanıb, ətrafa baxırdı. Turac gücünü
toplayıb havaya qalxdı.
Ġlyas: Yəqin heyvan yaralı canını bizdən qurtarmaq üçün bu
balaca kola pənah gətirdi. Bu gördüyüm mənzərəni mən
heç vaxt unutmayacağam.
Aparıcı: Turac körpə balası üçün bu kola qonmuşdu. Yumurtadan
təzəcə çıxmış kiçik bala anasına baxaraq zəif səslə
civildəyir və elə bil ki, deyirdi:‖Ana , bəs mənim üçün
gətirdiyin yem hanı?‖ Yaralı turac isə tək ayağının
üstündə dayanıb ürkək nəzərləri ilə gah uşaqlara , gah da
balasına baxırdı.
Ġlyas: ―Yazıq quşcuğaz! Sən sınıq ayağınla
bu körpə balaya
30
necə yem tapıb gətirəcəksən? Bəs bu gecə o, nə
yeyəcək?‖
Aparıcı: Bu hadisə uşaqlara çox pis təsir etmişdi.Onlar
quşun körpə
balasını görüb, etdikləri hərəkətə görə çox məyus
olmuşdular.
Həsən: Yaxşı iş görmədik.
Ġlyas: Axı sənə dedim ki, indi quşların bala çıxaran vaxtıdır.
Aparıcı: Həsən də etdiyi hərəkətə görə çox narahat idi. Amma özünü sındırmırdı.
Həsən: Keçib.
Ġlyas: Bəs bunlar necə olacaq?
Həsən: Aparaq evə.
Aparıcı: Uşaqlar körpə balanı və ananı üsulluca götürüb evə gətirdilər.
Onlar üçün qəfəs düzəltdilər. Qabaqlarına dən səpdilər. Su
qoydular.
Səhnədə İlyasın nənəsi görünür.Uşaqlar bu iş üçün ona pənah aparırlar. Çünki
İlyasın nənəsi sınıqçıdır. O,quşun yaralı ayağını sarıyır və uşaqlara onların
düzgün iş görmədiklərini bildirir. Lakin o gecə evin arxasındakı zəmidən turac
nəğməsi eşidilmədi. Bu hadisə uşaqları çox məyus etdi.
Səhnəciyin sonunda uşaqlar baş əyib səhnədən ayrılırlar. Aparıcı bu hekayənin
yazılma məqsədini açıqlayır və onların bu hekayədən nə nəticə çıxardıqlarını
soruşur. Uşaqlar bu mövzuda öz rəylərini bildirirlər.
Aparıcı: Sevimli yazıçımızın bu kiçik hekayəsində çox böyük məna dərinliyi
var. Bu hekayə hər birimiz üçün ibrət dərsi olmalıdır. Uşaqlar gəlin biz də heç bir
canlıya zərər verməyək. Axı onlarında balaları, ailələri var. İlyas Əfəndiyev bu
hekayələrində həyata uşaqların gözü ilə baxmış, əməksevər və namuslu adamları,
üstündə gəzdiyi vətən torpağının gözəlliklərini təsvir və tərənnüm etmiş, balaca
oxucuları ilə onların başa düşə biləcəyi dildə danışmışdır. Sadəlik, aydınlıq,
yığcamlıq bu hekayələrin əsas xüsusiyyətlərini təşkil edir.
Bəli, İlyas Əfəndiyev ədəbiyyat tariximizə uşaq yazıçısı kimi daxil olmasa
da balalarımız üçün bir sıra maraqlı hekayələr yazmışdır. Ədibin balaca oxucular
üçün
yazdığı
əsərləri
―Qoruqlarda‖,‖Hekayələr‖,‖Zəmidə
bir
turac
səslənirdi‖,‖Qırçı və qırmızı çiçək‖,‖Ceyran ovu‖ adlı kitablarında toplanmışdır.
İlyas Əfəndiyevin uşaq ədəbiyyatının inkişafındakı xidmətləri iki cəhətdən
diqqəti cəlb edir. Bunlardan biri, yazıçının uşaqlar üçün orijinal bədii əsərlər
yaratması, digəri isə uşaq ədəbiyyatının inkişafı, vəziyyəti və onun nəzəri
problemləri ilə əlaqədar sürdüyü elmi – nəzəri mülahizələridir.