Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ

ġəkil 7.2. Risk zonaları


Ġtgilər gözlənilməyən sahələri, baĢqa sözlə təsərrüfat fəaliy- yətinin iqtisadi nəticələri müsbət olan sahələri risksiz zona adlandı- rırlar.
Yol verilə bilən risk zonası dedikdə, ehtimal olunan itkilərin miqdarının gözlənilən mənfəətdən az olan zonalar baĢa düĢülür. Belə zonalarda kommersiya fəaliyyəti iqtisadi cəhətdən məqsədə- uyğun hesab edilir. Yol verilə bilən risk zonasının sərhədi haqq-he- sab mənfəətinə bərabər olan itki səviyyəsinə uyğun olur.
Kritik risq zonası - bu haqq-hesab mədaxilinin tam miqdarı- na qədər gözlənilən mənfəət məbləğindən çox olan mümkün itkilər sahəsidir. BaĢqa sözlə, burada sahibkar yalnız heç bır gəlir əldə et- məməklə rısk etmir, о həmçinin bütün istehsal xərcləri həcmində birbaĢa itkilərə məruz qalmaqla risk etmiĢ olur.

Nəhayət, katastrofik risk zonası ehtimal olunan itkilərin kritik səviyyəni aĢdığı sahə. Bu zaman itkilərin miqdarı hətta təĢkilatın öz kapitalının həcminə bərabər ola bilər. Katastrofik risk təĢkilatı və ya sahibkarı müflisləĢib iflasa uğramaq həddinə gətirmək iqtidarına malikdir. Bundan əlavə katastrofik risk kateqoriyasına əmlaka də- yən ziyanın miqdarından asılı olmayaraq insanların həyat və sağ- lamlıqları ilə baglı olan itkiləri və ekoloji katastrofun yaranmasını da aid etmək olar.
Risk haqqında əyani təəssüratı ehtimal olunan itkilərin onun miqdarından asılılığının qrafık təsviri - risk əyrisi verir.
Belə əyrinin qurulması fərziyyələrə əsaslanır. Məsələn, təsa- düfi miqdar kimi mənfəət normal bölgü qanununa tabedir və aĢağı- dakı ehtimalları (fərziyyələri) nəzərdə tutur. (Ģəkil 7.3).



ġəkil 7.3. Mənfəət alınması ehtimalının bölüĢdürülməsi əyrisi

- Haqq-hesab miqdarına bərabər mənfəət alınması daha ehtimal olunandır – P_p. Belə mənfəət alınması ehtımalı (B_p) maksimumdur və P-nin qiymətini mənfəətin riyazi gözləməsi hesab etmək olar. Mənfəət alınması ehtimalı çox və ya az dərəcədə haqq-hesabla müqayisədə kənarlaĢmanın artım dərəcəsi üzrə monoton Ģəkildə

azaldır; Ġtki haqq-hesabın miqdarı ilə müqayisədə mənfəətin (AP) azalması hesab olunur. Əgər real mənfəət P-yə bərabərdirsə, onda
P  P_r  P
Əlbəttə ki, qəbul edilən fərziyyə (ehtimal) müəyyən dərəcədə mübahisəlidir və heç də həmiĢə bütün risk növləri üçün yerinə yetirilmir. Lakin, bütövlükdə kommersiya riskinin dəyiĢməsinin ümumi qanunauyğunluqlarının kifayət qədər bölüĢdürülməsi əyrisini qurmaq imkanı verir. Bunu risk əyrisi adlandırırlar. (Ģəkil 7.4.).

Haqq-
hesab
Haqq-
hesab
Öz kapitalı _□P