Azərbaycanın böyük şairi Xəlil Rzanın bizim xalqın mədəniyyətinin inkişafında böyük
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
16 Liftdə günəş olarmış, Liftdə bahar olarmış. Bu şeiri Azərbaycan xalqının gənc şairi Xəlil Xəlilov 1958ci ildə Moskvada, Ali Ədəbiyyat kurslarında təhsil alarkən ya zıb. Taleyin istehzasına bax ki, təxminən bir qərinə keçəcək və Azərbaycan xalqının azadlıq mücahidi Xəlil Rza Ulutürk yenə də Moskvada, ancaq bu dəfə liftdə deyil, Lefortovoda (səslənmədəki yaxınlığa fikir verirsinizmi?) tamam başqa ruhlu şeirlər yazacaq. 32 il öncə rus gözəlini liftdə tora salmış, özünü ovçuya bənzədən Xəlil Rza Lefortovoda özü tora düşmüş pələng kimi çırpınaraq keşikçisi olan rus mujikinə “məhəbbətini” belə izhar edəcək: Keşikçim gələrgedər düşüncələr içində, Acı tütün qoxusu, tüstü, zəhər içində. Qorxar, car çəkə bilməz Fikrini, niyyətini. Yazıq məndən qoruyur İki qitəyə sığmaz Sovetlər dövlətini! Bəlkə də lirik xəyalatı, təzətər obrazları ilə dövrünün Füzulisi olacaqdı. Qoymadılar. Kim? Qoy özü cavab versin: Ürəyim qışqırır! Ağlım deyir: Sus! Bu qədər soyğunçu, bu qədər casus, Bu qədər acgödən, mədəni quldur, Bu qədər qəlbi kar, ürəyi çopur, Bunca ikiüzlü, üçüzlü, hətta Yüzsifət, minsifət varsa həyatda, Demək, bu dağılmış dağılmalıdır! Yeni bir cəmiyyət doğulmalıdır! 17 Ancaq dağılmaq hökmündə nə qədər ümidsizlik varsa da, böyük şair ümidini itirmir – zira, yuxarıda dediyimiz kimi, gələcəyin dahi qarantı təkcə dissident sənətkarları himayə etməklə qalmırdı, həm də gələcək müstəqillik üçün möhtəşəm planlar cızırdı. Bunu bildiyindəndir ki, Xəlil Rza Ulutürk sarsıl maz dayağına söykənərək inamla yazırdı: İşlər böylə getsə... Böylə getməsin! Getsə, bu gedişi boğacağam mən! Bütün Azərbaycan övladlarını Öz kişi bətnimdən doğacağam mən! Xəlil Rza Ulutürk işıqlı və qarşısındakı insanda da ən azı iynənin ucu boyda işıq axtaran, işıq tapan bir şəxsiyyət idi. Onun mehriban, nurlu simasında, son zamanlar ağappaq ağar mış Dədə Qorqud saçsaqqalında belə işıq vardı. Qarı düşməni yada salarkən (heç yaddan çıxdığı olurdumu?) qəzəblə alışan iri qara gözlərində, duru, saf, məsum uşaq baxışlarında bir işıq var dı. Məşhur “Dəftərxana kitablarını” yorulmaz gərdişi ilə cəzana gətirən qələmində, bu qələmi hərəkətə gətirən barmaqlarında bir nur vardı. Azərbaycan adlı günəşdən aldığı bu işığın sayəsində Xəlil Rza Ulutürk Azərbaycanın böyük ziyalısına çevrilmişdi. Bu səbəbdən idi ki, keçdiyi bütün yerlərdə öz işıqlı izini qoyurdu. Onunla həmsöhbət olan, heç olmasa, bircə dəfə gözgözə gələn adam ondan işıq payını almaya bilmirdi. Elə od payını da. Keçən əsrin 80ci illərinin sonunda isə Xəlil Rzanın qanındaca nında olan işıqod sanki bir nöqtədə cəmləndi, bu böyük sənətkarı özü boyda vulkanayanardağa çevirdi. Ulutürk məşəlinin işığı o qədər gücləndi ki, özü demişkən, “iki qitəyə sığmayan Sovetlər
18 dövlətini” bu oddanalovdan, bu işıqdan qorumaq zərurəti meyda na çıxdı. Qoruya bildilərmi? Təbii ki, bilmədilər. Çünki Qorbaçov erməni faşizmi tandeminin ölkəyə xaincəsinə tətbiq etdiyi “ikili standartlar” dəyənəyinin ikinci başı “Sovetlər dövlətinin” elə öz təpəsinə dəyib, onu darmadağın elədi. Xəlil Rza Ulutürk də başqa vətənpərvər oğullarımız kimi uğrunda bütün ömrünü sərf etdi yi milli müstəqilliyi görmək xoşbəxtliyinə nail oldu. Yenə də bu barədə Ulu Öndərin sözlərinə müraciət etmək istərdim: “Xəlil Rza Azərbaycan xalqının milli azadlıq uğrunda mü ba ri zə sinin ön cərgələrində getmiş, bu mübarizəyə qalxmış gənclərimizə həm alim, həm şair kimi, həm də hörmətli bir insan kimi örnək olmuşdur. O daim Azərbaycanın müstəqilliyi duyğuları ilə yaşa mış, həyatının şüurlu hissəsini buna nail olmağa sərf etmiş, böyük xidmətlər göstərmişdir. Allaha şükürlər olsun ki, o, Azərbaycanın müstəqillyinin şahidi olmuş, bunu görmüşdür.” (Yenə orada.) Doğrudan da, insan həyatının mənası olan bir mübarizənin uğurla nəticələndiyini, arzularının çiçək açdığını öz gözləri ilə görürsə, deməli, xoşbəxtdir. Bu mənada dahi Heydər Əliyev, bö yük Bəxtiyar Vahabzadə və başqa alovlu vətənpərvərlərimiz də öz amallarına qovuşmuş xoşbəxt insanlardır. Bu cür böyük insanlarla əsrdaş olmaq, onların söhbətlərindən feyz almaq, onların fəaliyyətini, vətən məhəbbətini bir örnək götürmək özü də xoşbəxtlikdir. O da bir xoşbəxtlikdir ki, sənin cismani yoxluğundan sonra əsərlərin yaşamaqda davam etsin və hər dəfə sənin sözlərini oxuyan, dinləyən kəs parlaq şəxsiyyətini də göz önündə canlandırsın. Dədə Qorqud kimi, Gəncəli Nizami kimi, İmadəddin Nəsimi kimi, Məhəmməd Füzuli kimi, Mirzə Fətəli Axundzadə kimi, Mirzə Cəlil Məmmədquluzadə kimi, Mirzə Ələkbər Sabir kimi, Hüseyn Cavid kimi, Mikayıl Müşfiq kimi, Səməd Vurğun kimi, Rəsul
19 Rza kimi, Bəxtiyar Vahabzadə kimi... Xəlil Rza Ulutürk də bu cür xoşbəxt sənətkarlardandır. Bu haqda hələ səkkiz yüz il öncə dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəli bu cür müdrik uzaqgörənlik nü mayiş etdirmişdi: Şeiri oxunanda bu Nizaminin, Özü də beytlərdən boylanar yəqin. Gizlənib özünü verməzmi nişan, Hər beyti sənə min hikmət danışan? Yüz il sonra sorsan: bəs o, hardadır? Hər beyti səslənər: burda, burdadır! Dahi sələfindən ilham alan, onun ölməz “Xəmsə”sinin ən yaxşı tərcüməçilərindən biri olan Xəlil Rza Ulutürk də həmin fikrin orijinal inkişafını verməyə müvəffəq olmuşdur. “Sonra...” adlı kiçik bir şeirilə: Sanma soyuq qəbrə biryolluq uyam, Nə göz yaşı gərək, nə kədər, nə qəm. Elə hesab elə gül toxumuyam, Torpağa düşdümmü, cücərəsiyəm... ...Əklillər yanında dayandığın an Yurdun tarixini bir də varaqla. Silahın yoxdursa, bir misramı an, Ya da kəmər kimi belinə bağla! Sonra qoşul mənə elə həmən gün, Hara? Arif olan işdən halıdır: Mən öləndən sonra mənim ömrümün Yüksək mərhələsi başlanmalıdır!
Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|