Azərbaycanın müstəqilliyinin
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
165 bölgələrə nisbətən uşaq ölümünün yüksək, sağlamlıq və səhiyyə göstəricilərinin aşağı səviyyədə olduğu Quba rayonunda başlamaq qərara alındı və bu məqsədlə "Quba layihəsi" hazırlandı. Səhiyyə Nazirliyinin 27 dekabr 1995-ci il tarixli əmri ilə Quba rayonunda başlanan və bu gün də davam edən islahatlar nəticəsində hələ 1996-cı ildə rayonun 27 tibb müəssisəsi yenidən təşkil edilərək 20 tibb müəssisəsində cəmləşdirildi və bu zaman 465 çarpayı, 519 ştat vahidi məqsədyönlü şəkildə ixtisar edildi ki, nəticədə 333 milyon manat dövlət vəsaitinə qənaət etmək mümkün oldu. Əməkdaşlıq proqramına uyğun olaraq YUNİSEF təşkilatı Quba rayonunda səhiyyə islahatlarının aparılması üçün baza yaratmaq məqsədilə əvəzsiz olaraq ümumi dəyəri 200 min ABŞ dollarından artıq olan dərman preparatları, ləvazimat və avadanlıq verdi. Tibb müəssisələrində ödənişli tibbi xidmətin və dərman satışının həyata keçirilməsi 1996-1997-ci illərdə dövlət büdcəsi ilə yanaşı, daha 310 milyon manat vəsait toplamağa imkan verdi ki, bu da həm tibb müəssisələrinin maddi-texniki bazasını möhkəmləndirməyə, həm də tibb işçilərinin məvacibini artırmağa şərait yaratdı; imtiyazlı şəxslərə və güzəştlilərə dövlət büdcəsindən əlavə 84 milyon manat məbləğində dərman buraxıldı. Aparılmış islahatlar rayonun əhalisinin tibbi xidmətə olan ehtiyacının 60 faizinin, dərmanlara olan ehtiyacının isə 40 faizinin pulsuz ödənilməsinə imkan verdi. Bir qədər sonra Masallı, Lənkəran, Cəlilabad və Salyan rayonlarında da bu proqramın icrasında uğurlar əldə edildi. İslahatlara başlarkən səhiyyədə ən çox narahatlıq doğuran problemlərdən biri onun maliyyələşdirilməsi idi. Məlum olduğu kimi, 1988-ci ildən başlayaraq, respublika səhiyyə sisteminin yeganə maliyyələşmə mənbəyi olan dövlət büdcəsindən ayrılan vəsait ildən-ilə azalaraq artıq 1994-cü ilədək böhranlı vəziyyət yaratmışdı və yalnız möhtərəm Heydər Əliyevin Azərbaycan rəhbərliyinə yenidən qayıdışı bu fəlakətli hala son qoymaq üçün addımlar atılmasına yol açdı. Qətiyyətlə demək olar ki, manatın nominal dəyərinə toxunmadan 1994-ci ildən başlayaraq, hər il dövlət büdcəsindən səhiyyə sisteminə ayrılan vəsaitin dinamikası yalnız yüksələn xətli olmuşdur. Səhiyyəyə ayrılan dövlət büdcəsi ilə yanaşı, Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin hələ 24 oktyabr 1994-cü il tarixli fərmanı ilə səhiyyə sistemində özünümaliyyələşdirməyə keçidin genişləndirilməsi nəzərdə tutulurdu və bu tədbiri həyata keçirmək üçün həmin ilin noyabrında Səhiyyə Nazirliyi strukturunda Büdcədənkənar Tibbi Xidmət İdarəsi yaradılmışdı. Səhiyyə sistemində özünümaliyyələşdirmənin genişləndirilməsi sonralar Azərbaycan Prezidentinin 7 aprel 1996-cı il tarixli sərəncamına və Milli Məclisin 6 mart 1996-cı il tarixli qərarına əsasən daha da inkişaf etdirildi. Bu məqsədlə həyata keçirilmiş tədbirlər proqramı nəticəsində Səhiyyə Nazirliyi sistemində əgər 1994-cü ildə cəmisi 536,2 milyon manat büdcədənkənar vəsait əldə edilmişdisə, həmin rəqəm sonrakı illərdə sabit şəkildə artaraq 2000-ci ildə 64 milyard manata çatdı. Hazırda Səhiyyə Nazirliyi sistemində fəaliyyət göstərən 4310 səhiyyə idarə və müəssisəsinin 414-ü əhaliyə pullu tibbi xidmət göstərir. Səhiyyə sistemində özünümaliyyələşdirməyə keçidlə bağlı aparılan idarəetmə və struktur dəyişiklikləri nəzərəçarpacaq keyfiyyət dəyişikliyinə səbəb olmuşdur. Mühüm nəticələrdən biri budur ki, pullu tibbi xidmət göstərən səhiyyə idarə və müəssisələrində tibbi işçilərin əmək haqqı bir neçə dəfə artırılmış, yeni mükafat sistemi yaradılmışdır. Hazırda pullu xidmət göstərən tibb işçisinin əmək haqqının miqdarında məhdudiyyət yoxdur və bu, tamamilə görülən işin kəmiyyət və keyfiyyətindən asılıdır. Beləliklə, özünümaliyyələşdirməyə keçməklə, bir tərəfdən, 10000-ə qədər ştatın büdcədən çıxarılması hesabına büdcəyə 10 milyard manata qədər vəsait qənaət edilmişdir, digər tərəfdən, əhalinin imtiyazlı və güzəştli qrupuna pulsuz ixtisaslaşdırılmış tibbi xidmət göstərilməsi mümkün olmuşdur: təhlil göstərir ki, büdcədənkənar vəsaitlərin hesabına hər il yüz minlərlə vətəndaşa tam pulsuz ixtisaslaşdırılmış xidmət göstərilmişdir. Əlbəttə, bura tibb və təhsil işçilərinin dövri tibbi müayinəsinin tam pulsuz, özəl sektorun hesabına aparılması, diabet xəstələrinin və şəhid ailə üzvlərinin pulsuz müayinə və müalicəsi, 9 milyard manatadək vəsaitin sosial müdafiə fonduna keçirilməsi, son illər 200-dən çox tibb idarəsində cari və əsaslı təmir işlərinin aparılması, yeni müasir tibb texnikası və avadanlıqlar alınması da əlavə edilərsə, o zaman özünümaliyyələşdirmə sisteminin üstünlükləri tamamilə aydın olar. Səhiyyədə aparılan islahatlar çərçivəsində əsas nailiyyətlərdən biri də- özəl səhiyyə sisteminin tətbiq edilməsidir. Bu istiqamətdə hüquqi- normativ baza yaradılmış, "Özəl tibb fəaliyyəti haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu qüvvəyə minmişdir. Hazırda respublikamızda stasionar tipli "Əfsanə" müalicə-diaqnostika mərkəzi, "Nord Star" doğum evi, "Ekzimer-lazer mərkəzi", "Medikalsentr" Türk-Amerika müəssisəsi, "Med-servis" özəl tibb mərkəzi, "Medi-klub" kimi özəl tibb müəssisələri fəaliyyət göstərir. Özəl tibbi xidmətin tətbiqi nəticəsində 10000 nəfərədək işçi, o cümlədən, 2500 həkim 166 və 4000 orta tibb işçisi işlə təmin edilmiş, əhaliyə göstərilən tibbi xidmətin qiyməti 2 dəfəyədək aşağı salınmışdır. Özəl səhiyyə sisteminin tətbiqi nəticəsində təkcə 2000-ci ildə dövlət büdcəsinə 5 milyard manata qədər vəsait daxil olmuşdur. Özəl səhiyyə sahəsində islahatlar davam etməkdədir. Səhiyyə islahatları çərçivəsində əsas istiqamətlərdən biri də sığorta təbabət sisteminin tətbiqidir. 1999-cu ildə "Tibbi sığorta haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edilmişdir. Hazırda 10-dək könüllü tibbi sığorta kompaniyaları yaradılmış və fəaliyyət göstərir. Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü nəticəsində işğal olunmuş ərazilərdən öz doğma yurdunu tərk etməyə məcbur olmuş bir milyondan artıq qaçqın və məcburi köçkünün tibbi təminatı ilə bağlı problemlərin həlli daim Səhiyyə Nazirliyinin diqqət mərkəzində olmuşdur. 1994-cü ilin dekabr ayında Səhiyyə Nazirliyi Kollegiyasının İmişli rayonunda keçirilmiş ilk səyyar geniş iclasında qaçqınlara göstərilən tibbi xidmətin strategiyası müəyyənləşdirilmiş, respublikamızda erməni təcavüzü nəticəsində dağıdılmış 300-dən artıq səhiyyə obyektinin bərpası proqramının 1 milyard dollar vəsait tələb edən layihəsi Nazirlər Kabinetinə təqdim olunmuşdur. Nazirliyin baş mütəxəssisləri, klinik xəstəxana və elmi-tədqiqat institutlarının əməkdaşlarından ibarət ixtisaslaşdırılmış briqadalar qaçqınların kütləvi məskunlaşdığı yerlərə göndərilmiş, onların arasında xəstəliklərin aşkar edilməsi məqsədilə müayinələr aparılmış, xəstələrə mütəmadi olaraq tibbi yardım göstərilmişdir. Bu iş bu gün də davam edir və görünür, torpaqlarımız erməni işğalından azad edildikdən və qaçqınlar öz doğma yurdlarına qayıtdıqdan sonra hələ xeyli müddət davam edəcəkdir. Qaçqınlara göstərilən tibbi xidmətin vəziyyəti daim araşdırılır və Qaçqınların və Məcburi Köçkünlərin İşləri üzrə Dövlət Komissiyası ilə birgə rayon icra hakimiyyəti rəhbərlərinin, respublikada fəaliyyət göstərən beynəlxalq humanitar təşkilatların nümayəndələrinin iştirakı ilə Nazirliyin Kollegiyasının səyyar iclaslarında müzakirə edilir. Vətənimizin ərazi bütövlüyü uğrunda şəhid olmuşların ailələri də daim tibb ictimaiyyətinin diqqət mərkəzindədir. Möhtərəm Prezidentimiz Heydər Əliyevin 1994-cü ildə qaçqınlarla görüşü zamanı verdiyi tövsiyələrə uyğun olaraq Səhiyyə Nazirliyinin təşəbbüsü ilə həmin ildən başlayaraq şəhid ailələri respublikanın bütün bölgələrində tibb müəssisələrinin himayəsinə götürülmüş, hər ailədən bir nəfərə 18 yaşına çatana qədər hər ay orta aylıq əmək haqqı məbləğində müavinət verilir. İslahatlar nəticəsində son illər respublikada bir sıra yoluxucu xəstəliklərə qarşı mübarizə işi müvəffəqiyyətlə təşkil edilmişdir. Məsələn, 1994-cü ilin ikinci yarısından difteriya xəstəliyinin kəskin şəkildə artması (841 hadisə qeydə alınmışdı) 1995-ci ildə ən yüksək səviyyəyə (883 hadisə) çatmışdı. Xəstələrin 50 faizini 14 yaşa qədər uşaqların təşkil etməsi vəziyyəti daha da təhlükəli edirdi. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının və YUNİSEF-in xətti ilə respublikamıza humanitar yardım kimi vaksin preparatlarının vaxtında çatdırılması ilk növbədə uşaqların kütləvi peyvəndə cəlb olunmasına imkan verdi. Artıq 1994-cü ilin dekabr və 1995-ci ilin may aylarında bütün məktəblilərin 97-98 faizi, 1995-ci ilin noyabr-dekabr aylarında Milli İmmunlaşdırma Aylığında respublika əhalisinin 55 yaşa qədər 5 milyon 905 min nəfəri (94,2 faizi), 1996-cı ildə isə 40 yaşa qədər əhalinin 95,9 faizi difteriyaya qarşı peyvəndə cəlb edildi. Nəticədə 1996-cı ildə 1995-ci illə müqayisədə xəstəlik 6 dəfə azaldı, sonrakı illərdə isə ən minimum səviyyəyə endirildi (1999-2000-ci illərdə cəmisi 24 hadisə). 1996-cı ildə həmçinin 1990-1995-ci illərdə respublikada geniş yayılmış poliomielit xəstəliyinin (Avropa üzrə xəstələnmənin 50 faizi) aradan qaldırılması sahəsində uğurlu nəticələr əldə edildi. Azərbaycan Prezidenti cənab Heydər Əliyevin peyvənd tədbirində və Ümumdünya Sağlamlıq Günündə şəxsən iştirakı poliomielitə qarşı mübarizə probleminin dövlət səviyyəsində keçirildiyini bir daha təsdiq etdi. Əsas nailiyyətlərdən biri də qızılca ilə xəstələnmənin kəskin surətdə azalmasıdır. 1994-cü illə müqayisədə xəstəlik 30 dəfə azalmışdır. Son illər respublikada malyariya xəstəliyinə görə də epidemioloji vəziyyətin xeyli gərginləşməsi müşahidə edilmişdi. Bu səbəbdən 1997-ci il iyulun 19-da Prezident sarayında keçirilən respublika müşavirəsində Prezident Heydər Əliyev yoluxucu xəstəliklərlə, o cümlədən, malyariya ilə mübarizəni ümumdövlət siyasəti səviyyəsinə qaldıraraq bu genişmiqyaslı işin əlaqələndirilməsini və yüksək səviyyədə təşkilini mühüm vəzifə kimi irəli sürdü. 1997-ci il iyulun 26-da Səhiyyə Nazirliyində keçirilən Əlaqələndirmə Müşavirəsində həmin problem səhiyyənin ən vacib vəzifəsi adlandırıldı və bütün tibb ictimaiyyəti xəstəliyin vaxtında aşkar edilib müalicə olunması üçün səfərbər edildi. Eyni zamanda malyariya xəstəliyinə qarşı tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün dövlət səviyyəsində beynəlxalq və qeyri-dövlət təşkilatlara müraciət edildi. "Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Federasiyası", Hollandiyanın və Belçikanın "Sərhədsiz həkimlər" təşkilatı, YUNİSEF təşkilatı, ACİP neft şirkəti, Küveytin "Xəstələrə Yardım Cəmiyyəti" və b. bu işə böyük yardım göstərdilər. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|