Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин
Yüklə 10,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- /«Rabbimiz! Bize dünyada iyiyi, ahirette de iyiyi ver, bizi ateşin azabından koru»
- Senin izzet sahibi Rabbin, onların isnat etmekte oldukları vasıflardan yücedir, münezzehtir. Gönderilen bütün peygamberlere
Doç. Dr. Muammer ERBAŞ 46
ِﺮﻴَﻏ ْﻢِﻬﻴَﻠَﻋ َﻦﻴﱢﻟﺎﱠﻀﻟا َﻻَو ْﻢِﻬﻴَﻠَﻋ ِبﻮُﻀﻐَﻤﻟا ’ dediğinde, Allah; ‘Bu kulumundur ve kulumun istediği hakkıdır,’ der.” 24
Türk halkının namazda okuduğu kısa sureler de oldukça veciz olup çok önemli mesajlar içermektedir. Nitekim Hz. Peygamber tarafından Kur’ân’ın üçte birine denk olduğu ifade edilen İhlas suresi, İslam’ın inanç, ibadet ve ahlak olarak ifade edebileceğimiz üç ana unsurundan birini yani inanç siste- mini çok güzel bir şekilde ortaya koymaktadır. Benzer durum Fîl, Kureyş, Mâûn, vb. diğerleri için de geçerlidir. Bunun yanı sıra namazda okunan fakat halkın Kur’ân âyeti olduğunun pek de farkında olmadığı yerler de vardır. Nitekim bu bağlamda Rabbenâ duası olarak bilinen âyet 25 her müslümana benimsemesi gereken hedefi çok açık ve özlü bir şekilde öğretmektedir. Her biri için ayrı ayrı birçok fazilet zikredilen bu âyet ve sureler, sahip oldukları tüm bu üstünlükleri içerdikleri mana ve muhtevadan almaktadır. Dolayısıyla bu sureleri okumak demek, onları bilinçsiz bir şekilde telaffuz edip seslendirmekten ibaret olmayıp, bilakis onları az da olsa anlamak, bu mümkün değilse ez azından muhtevasını bilmek ve namazda bu muhteva üzerinde düşünmek demektir. Bu husus, namazın başlangıcında, bitiminde, rükûsunda, secdesinde, oturuşunda, kalkışında okunan tüm dua ve zikirler için de geçerlidir. Çünkü bunlar, manasız tılsımlı birer söz değil, bilakis her biri okundukları yerler itibarıyla önemli mesajlar içeren anlamlı birer ifadedir. Kanaatimce bu âyet ve surelerin mana ve muhtevalarını öğrenmek için çok derin bir Arapça bilgisine de ihtiyaç yoktur. Zira belki İhlas suresinin ilk âyetinin Arapça tahlilinde üst düzey alimler bile ihtilaf edebilir, fakat bu su- rede anlatılan; ‘Allah’ın tek olduğu, benzerinin bulunmadığı, doğurup doğ-
en sıradan kimselerin bile az bir çabayla üstesinden gelebileceği bir şeydir. Burada önemli olan şey bu hususun öneminin kavranması ve bilhassa Türk halkı gibi Arapça konuşmayan milletlerin bu tarafa yönlendirilmesidir.
24 İmam Mâlik, el-Muvatta, Salât, 9; Müslim, Salât, 11; Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, II, 285; İbn Mâce, Edeb, 52. 25 “ ﻲﻓ ﺎﻨﺗﺁ ﺎﻨﺑﺭ ﹺﺭﺎﻨﻟﺍ ﺏﺍﹶﺬﻋ ﺎﻨﻗﻭ ﹰﺔﻨﺴﺣ ﺓﺮﺧﻵﺍ ﻲﻓﻭ ﹰﺔﻨﺴﺣ ﺎﻴﻧﺪﻟﺍ /«Rabbimiz! Bize dünyada iyiyi, ahirette
Türk toplumundaki Kur`an okuma, dinleme ve öğrenme algısına eleştirel bir bakış 47
* * * Aynı husus cemaatle kılınan namazlar için de geçerlidir. Zira cami ce- maatinin neredeyse tamamı namazda imamın okuduğu yerlerin manasını an- lamaktan uzaktır. Bu nedenle onlar, daha önce de belirttiğimiz üzere, namaz- larında gereken huşûya ulaşamamakta ve namazdan elde etmeleri gereken nihai faydadan mahrum kalmaktadırlar. Bu durum ise, onları kaçınılmaz olarak Hz. Peygamber’in ifadesiyle; okudukları Kur’ân, köprücük kemikleri- ni geçmeyen kimseler durumuna düşürmektedir. 26
şu an için ulaşılması oldukça uzak bir hedeftir. Zira bu konuda, imamlarımı- zın durumu da cemaatten pek farklı değildir. Fakat burada, mevcut eksikliği giderecek bazı tedbirler almak mümkündür. Şöyle ki, namaz kıldıran din görevlisi, tesbih duasının sonunda, eline izahlı bir meal alıp, birkaç dakika içinde namazda okuduğu yerlerin anlamını cemaate aktarabilir. Böylece maksat hem imam, hem de cemaat için büyük ölçüde gerçekleşmiş olur. Baş- langıçta zor gelebilecek olan bu üç beş dakikayı geçmeyen uygulama, şayet düzgün bir şekilde yapılırsa kısa sürede benimsenecek ve böylece cemaatle kılınan namazlar daha bir anlamlı, faydalı ve amacına uygun hale gelecektir. Türk toplumunda cemaatle kılınan namazlardan önce ve sonra yapılan dua, zikr vb. tesbîhatlar arasında ve bazı vakit namazlarından sonra Kur’- ân’dan belli âyetler ve pasajlar okunmaktadır. Biraz araştırıldığında, bunların da tesadüfen seçilmediği, zira bu okumaların Hz. Peygamber’den gelen tav- siye ve uygulamalara dayandığı görülmektedir. Nitekim Hz. Peygamber bütün namazlardan sonra okuduğumuz Âyetel- kürsî (Bakara 2/255) hakkında şöyle buyurmuştur: “Farz namazların biti- minde kim Âyetelkürsî’yi okursa, o kişi diğer namaza kadar Allah’ın hıfz ve himayesinde olur.” 27 Bunun sebebi bir başka hadis-i şerifte açıklanmıştır: “Âyetelkürsî, Kur’ân’ın dörtte birine denktir.” 28 Bu âyeti Kur’ân’ın dörtte birine denk kılan husus doğrudan onun anlam ve içeriğinden başka bir şey değildir. Zira bu âyette Yüce Allah’ın İsm-i A’zam’ı geçmektedir. Bu bağ-
26 Müslim, Müsafirûn, no: 275; es-San’ânî, el-Musannef, 3/370; Dârimî, es-Sünen, II, 434. 27 el-Münzirî, et-Tergîb, II, 453. 28 et-Tirmizî, Fadâilü’l-Kur’ân, 9; Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, III, 221. Doç. Dr. Muammer ERBAŞ 48
lamda Hz. Peygamber bu bilgiye sahip olan Übey b. Ka’b’ın göğsüne vura- rak; ‘İlim sana kutlu olsun ey Eba’l-Münzir,’ demiştir. 29
yapılan okumalar arasında da bazı âyetler geçmektedir ki, bunların seçimi de tesadüfe dayanmamaktadır. Nitekim hemen her namazın sonunda okunan; “ ﱢبَر ِﻪﱠﻠِﻟ ُﺪْﻤَﺤْﻟاَو َﻦﻴِﻠَﺳْﺮُﻤْﻟا ﻰَﻠَﻋ ٌمﺎَﻠَﺳَو َنﻮُﻔِﺼَﻳ ﺎﱠﻤَﻋ ِةﱠﺰِﻌْﻟا ﱢبَر َﻚﱢﺑَر َنﺎَﺤْﺒُﺳ َﻦﻴِﻤَﻟﺎَﻌْﻟا
/Senin izzet sahibi Rabbin, onların isnat etmekte oldukları vasıflardan yücedir, münezzehtir. Gönderilen bütün peygamberlere selam olsun! Âlemlerin Rabbi olan Allah'a da hamd olsun!” âyeti (Sâffât 37/180-182) hakkında, Hz. Peygamber; ‘Kıyamet günü tam bir ecir almak isteyen kimseler, oturmakta oldukları meclisten kalkarken bu âyetleri okusunlar,’ buyurmuştur. 30
Bunun dışında, camilerde bazı vakit namazlarından sonra belli âyetlerin aşır olarak okunması bir gelenek halinde gelmiştir. Bunların başında genel- likle yatsı namazından sonra okunan ve halkımız tarafından ‘Âmenerrasûlü’ olarak bilinen Bakara suresinin son iki âyeti gelir. Bu iki âyet hakkında Hz. Peygamber, şöyle buyurmaktadır: “Kim, Bakara suresinin sonundaki iki âye-
31 Bir başka rivayette de, bu iki âyetin Hz. Peygamber’den başka hiçbir peygambere verilmediği ifade edil- miştir ki, bunun gerekçesi âyetlerin meal ve tefsiri okunup öğrenildiğinde çok açık bir şekilde anlaşılmaktadır. Camilerde sıkça okunan bir diğer aşr-ı şerîf de, ‘Lev enzelnâ’ veya ‘Hü- vallahüllezî’ olarak bilinen Haşr sûresinin son dört âyetidir. Hz. Peygamber, bir sahâbîye yatağına uzandığında Haşr suresinin sonunu okumasını emret- miş ve; ‘Eğer ölürsen, şehid olarak ölürsün’ buyurmuştur. 32 Başka bir hadis- te de şöyle buyrulmuştur: “Herhangi bir gündüz veya gecede kim Haşr sure- sinin sonunu okur, sonra da o gündüz veya gecede ölürse Allah ona cenneti vacip kılar.” 33 Tüm bu hususların gerekçesini ise, İbn Abbas (r.a.)’tan gelen 29 Müslim, Müsâfirûn, no: 258; Ebû Dâvud, Salât, 346; Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, V, 58. 30 İbn Hacer, el-Metâlib, III, 240. 31 el-Buhârî, Fadâilü’l-Kur’ân, 10, 27; Müslim, Müsâfirûn, no: 254-256. 32 Sıddîk, Hasen Han, Fethu’l-Beyân fî Makâsidi’l-Kur’ân, IX, 368. 33 Sıddîk, Hasen Han, Fethu’l-Beyân, IX, 368. Yüklə 10,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|