Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин
Yüklə 10,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- De ki: «Bilenlerle bilmeyenler bir olur mu Doğrusu ancak akıl sahipleri öğüt alırlar.»
- Bu, doğruluğu şüphe götürmeyen ve Allaha karşı gelmekten sakınan- lara yol gösteren Kitapdır.
- Bu söz (Kur’ân), hak- la batılı ayırt eden kesin bir sözdür.
- Kendilerine verdiğimiz Kitabı gereğince okuyanlar var ya, işte ona ancak onlar inanırlar. Onu inkar edenler ise kaybedenlerdir.
- Ben cinleri ve insanları, ancak bana ibâdet/kulluk etsinler diye yarattım.
- Zâdü’l-Meâd
Doç. Dr. Muammer ERBAŞ 40
17/106) Böylece İslam dininde en yüksek konumda bulunan ilim payesine ulaşılmış olunmaktadır: “De ki: «Bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Doğrusu ancak akıl sahipleri öğüt alırlar.»” (Zümer 39/9) Türk halkının Kur’ân öğrenimine verdiği önem şu hadis-i şeriflerde verilen mesajlarla da tam bir uyum içindedir: “Sizin en hayırlınız, Kur’ân’ı
8 “Ümmetimin en şereflileri, önde gelenleri hamele-i Kur’ân/hâfızlardır.” 9
İslam tarihi boyunca Türk toplumlarında Kur’ân eğitim ve öğretimine ayrı bir önem verilmiş, bunun için açılan müstakil dâru’l-Kur’ân, dâru’l- kurrâ, dâru’l-huffâz, vb. müesseselerde üst düzey Kur’ân eğitim ve öğretimi yapılmıştır. 10 Türk halkının en zeki ve gözde gençleri, dînî ilimleri tahsile yönlendirilmiş, onların ilim hayatı küçük yaşlarda Kur’ân’ı ezberlemekle başlamıştır. * * * Görüldüğü üzere Türk milletinin Kur’ân’ı okuma, dinleme ve öğrenme algısı büyük ölçüde dinin temel kaynaklarına dayanmakla birlikte tüm bun- larda eksik kalan çok önemli bir husus göze çarpmaktadır ki, o da okunan, dinlenen ve öğrenilen Yüce Kur’ân-ı Kerim’i anlama boyutudur.
Kur’ân’ın anlaşılarak okunmasının önem ve gereği gerek Kur’ân’da, gerek sünnette ve gerekse selef alimlerinin ifade ve uygulamalarında açıkça ortaya konmuştur. Nitekim Kur’ân’ın gönderiliş gayesi insanları hidâyete ulaştırmaktır: “Bu, doğruluğu şüphe götürmeyen ve Allah'a karşı gelmekten sakınan- lara yol gösteren Kitap'dır.” (Bakara 2/2) Hidâyet insanın dünyada doğru ile yanlışı birbirinden ayırt ederek tercihini doğrudan yana koymasını ifade eder. Bunun yegane yolu Kur’ân’a kulak vermektir: “Bu söz (Kur’ân), hak-
Kur’ân’ın doğru ve tam bir şekilde okunmasıyla yani onun aynı zamanda iyi
8 el-Buhârî, es-Sahîh, VI, 236. 9 el-Heysemî, ez-Zevâid, VII, 161. 10 Çelebi, Ahmed, İslam’da Eğitim Öğretim Tarihi, s. 38-48; Okiç, M. Tayyib, Kur’ân-ı Kerim’in Üslub ve Kırâati, s. 24-25; TDV İslam Ansiklopedisi, Dâru’l-Kurrrâ maddesi, Nebî Bozkurt, VIII, 543-545. Türk toplumundaki Kur`an okuma, dinleme ve öğrenme algısına eleştirel bir bakış 41
bir şekilde anlaşılmasıyla mümkündür: “Kendilerine verdiğimiz Kitabı gereğince okuyanlar var ya, işte ona ancak onlar inanırlar. Onu inkar edenler ise kaybedenlerdir.” (Bakara 2/121) Kur’ân’ın gönderiliş gayesini çok iyi bilen Hz. Peygamber en güzel Kur’ân okuma şeklinin hem okuyana, hem de dinleyene bilinçli bir huşû ve hüzün veren okuma tarzı olduğunu ifade etmiş 11 bizzat kendisi vermiştir. 12 Nitekim o, Kur’ân’ı her okuyuşunda onu tekrar yaşamış ve yeri geldiğinde hitaplarına ‘Sübhânallah’, ‘Allahu Ekber’, ‘Neû- zü billah’, ‘Allahümmerzuknâ’, ‘Allahümmerhamnâ’ vb. ifadelerle anında karşılık vermiştir. 13
üzerinde uzun uzun tefekkür etmiş, bu bağlamda bir gün kendisine; ‘Yâ Rasûlallah! Saçlarınızda beyazlıklar belirdi’ diyen Hz. Ebû Bekir’e; ‘Saçımı ve sakalımı Hûd, Vâkıa, Mürselât, Nebe’ ve Tekvîr sûreleri ağarttı,’ diye karşılık vermiştir. 14 Elbette bu duruma yol açan sebep söz konusu surelerin anlam ve muhtevasıdır. Bu konuda sahabe de tamamen Kur’ân’ın anlaşılmasını hedef alan bir yöntem benimsemiştir: ‘Biz, Kur’ân’dan on âyet öğrendiğimizde, bunlardaki
15
Böyle bir yaklaşımın doğal sonucu olarak birçok sahâbî, bazı sureleri tam manasıyla öğrenebilmek için büyük çaba sarfetmek durumunda kalmış- tır. Nitekim bu bağlamda İbn Ömer Bakara suresini sekiz yılda öğrendiğini ifade etmiş, Hz. Ömer ise bunun için on iki yıl harcadığını söylemiştir. 16
itibarıyla İbn Kayyım el-Cevziyye’nin şu sözleri de oldukça anlamlıdır: ‘Kur’ân okumaktan maksat, onu anlamak, düşünmek, muhteviyatını öğren- meye çalışmak ve gereğince amel etmektir. Kur’ân’ın okunması ve ezberlen- mesi, manasını anlamaya bir vesiledir… Kur’ân’ı anlamak ve üzerinde dü-
11 İbn Mace, İkâme, 176. 12 el-Buhârî, Fadâilü’l-Kur’ân, 33, 35; Müslim, Müsafirûn, 246-248. 13 el-Gazzâlî, el-İhya, I, 787. 14 et-Tirmizî, Tefsir, Vâkıa Suresi Tefsiri; es-San’ânî, el-Musannef, III, 368. 15 es-San’ânî, el-Musannef, III, 380. 16 İmam Mâlik, el-Muvatta, Kur’ân, 4. Doç. Dr. Muammer ERBAŞ 42
şünmek imanı olgunlaştırır. Manasını anlamadan ve düşünmeden yapılan okuyuş ise, müminin de günahkarın da yapabileceği bir şeydir…’ 17
* * * Meseleye bir başka açıdan daha bakacak olursak çalışmamızın başında Türk halkının Kur’ân okumayı başlı başına bir ibadet olarak gördüğünü ve bu yaklaşımın dinin temel kaynaklarıyla uyum arzettiğini belirtmiştik. İbadet, lügatte ‘boyun eğme, alçak gönüllülük, itâat, kulluk, tapma,
18 gibi anlamlara gelmektedir. Terim olarak ise, genel anlamda kul- ların Yaratıcı’ya karşı sevgi, saygı ve bağlılıklarını gösteren duygu, düşünce ve davranış biçimlerini ifade eder. İslam söz konusu olduğunda ibâdet, aynı zamanda insanın yaratılış gayesidir: “Ben cinleri ve insanları, ancak bana
Bilindiği üzere insanoğlu biri maddî, diğeri mânevî olmak üzere iki ayrı boyutta ele alınmaktadır. Buna uygun olarak ibadetlerin de bir insanın maddî boyutuna hitabeden maddî şekil boyutu, bir de onun manevî yönüne hita- beden manevî anlam boyutu vardır. Örneğin; namaz ibadeti ayakta durma, eğilme, secde etme vb. bir takım maddî unsurların yanı sıra niyet, huşû, ih- las, tefekkür ve tezekkür gibi manevî unsurları da içermektedir. Dolayısıyla makbul ideal bir namazın bu maddî ve manevî boyutları dengeli bir şekilde bir arada bulundurması gerekmektedir. Aynı husus Kur’ân tilaveti bağlamında da söz konusudur. Şöyle ki hem maddî, hem de mânevî boyuta sahip olan Kur’ân tilaveti de belli bir gaye ve bu gayeye bağlı çok sayıda faydayı temin etmek için yapılır. Buna göre Kur’ân okumanın maddî boyutu, kendisinin de açıkça beyan ettiği üzere, Arap dilinde nazil olan Kur’ân’ın bu dilin kural ve kullanımına uygun bir şekilde telaffuz edilip seslendirilmesi, manevî boyutu ise onun Allah kelamı olduğuna inanılması ve gönderiliş gayesinin bilinmesi şartıyla anlam ve muhtevasının doğru bir şekilde anlaşılıp yorumlanmasıdır.
17 İbn Kayyım el-Cevziyya, Zâdü’l-Meâd, I, 88. 18 Âsım Efendi, Kâmûs Tercümesi, s. I, 1199-1200; er-Râgıb el-İsfehânî, Mu’cemu Müfredâti Elfâzi’l-Kur’ân, s. 330-331. Yüklə 10,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|