Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин
Yüklə 10,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
Məsnəvidə Maidə surəsinin təfsirinə dair 29
Həvarilərin xahişi ilə Həzrəti İsanın etdiyi dua sayəsində nazil olan Mai- dəyə gəldikdə isə, Mövlana Bəni-İsraildən bir qisminin yenə ədəbsizlik etdi- yini, yeyib doyduqdan sonra qadağan edilməsinə baxmayaraq, süfrədəki təamlardan dəsmallara, düyünçələrə büküb evə apardıqlarını, Allahın ruzi- sinin tükənəcəyindən qorxaraq ondan yığıb ehtiyat saxladıqlarını, bununla da sələfləri kimi naşükürlük etdiklərini, küfrani- nemət olduqlarını göstərir. Həzrəti İsa onlara bu süfrənin daimi olduğunu, yer üzündən əskilməyəcəyini, Allahın süfrəsi qarşısında bədgümanlıq etməyin, tamah göstərməyin küfr olduğunu bildirsə də, onların bu öyüd-nəsihətə qulaq asmamalarını, tamahla- rından, hərisliklərindən əl çəkmədiklərini, özlərini gəda kimi, görməmiş kimi apardıqlarını, nəticədə süfrənin onların başı üstə qalxıb göyə ucaldığını və qeyb olduğunu yüksək bir bədiiliklə təsvir etmişdir. Mövlana bununla da insanın daim ədəbli olmasının, Allahın nemətləri qarşısında şükür edib özünü Ona layiq bəndə kimi aparmasının vacibliyini bəyan edir və Qur’anın, imanın özünün də başdan ayağa ədəb olduğunu bil- dirir.
Çeşm beqoşa vo bebin comle kəlamdullah ra, Ayət-ayət həmegi məni-ye Qor’an ədəb əst. Kərdəm əz əql soali ke çe başəd iman, Əql dər quş-e deləm qoft ke iman ədəb əst. “Gözünü açıb başdan-başa Allah kəlamına bax, Qur’anın bütün ayələri ədəbdən ibarətdir. “İman nədir” – deyə ağıldan soruşdum, Ağıl qəlbimin qulağına pıçıldayaraq, “iman ədəbdir” – dedi
Mövlanaya görə, insanı insan edən, onu başqa canlılardan ayıran əsas keyfiyyət ədəbdir. Böyük mütəsəvvif ədəbi zahiri və batini olmaqla iki qis- mə ayırır. Zahiri ədəb zahir əhlinə, batini ədəb isə batini əhlinə aiddir. Ədəb həmçinin dünyəvi və dini olmaqla iki yerə bölünür. Dünyəvi ədəb hər bir xalqın, millətin öz dünyagörüşünə, mentalitetinə görə, dini ədəb isə Qur’ana, sünnətə sarılmaqla, ümmətin böyüklərinin sözlərinə, hal və hərəkətlərinə uy- maqladır (10,113-115). Mövlanaya görə, insan həmişə Allah-Təaladan onu ədəbə müvəffəq qılmasını iltimas etməlidir.
V.M.MƏMMƏDƏLIYEV, Q.T.MƏMMƏDƏLİYEVA 30
İstifadə olunmuş ədəbiyyat
1.Tirmizi. Sunən, Qahirə, 1975, Təfsiru surəti V/23. 2. Əhməd bin Hənbəl. Musnəd, Qahirə, Darul- hədis, 1995, VI,188. 3. Elmalılı M.Hamdi Yazır. Haq dini Quran dili,c. 1,3, İstanbul, (tarixsiz). 4. Süleyman Ateş, Yüce Qur’anın çağdaş tefsiri,İstanbul (tarixsiz). 5. Ebu’l-Ala Mevdudi, Tefhimul-Qur’an, c.1, İstanbul, 1997. 6. Şeyxülislam Mühəmməd Həsən Mövlazadeyi- Şəkəvi. Kitabul- bəyan fi təfsiril- Qur’an,Bakı,1369 h.ş. 7. Cəlaləddin əl- Məhəlli, Cəlaləddin əs- Suyuti. Təfsirul- Cəlaleyn, Diməşq, (tarixsiz). 8. Şeyx Təbrəsi. Məcməyl - bəyan fi təfsiril- Qur’an, Beyrut, Darul- məktəbi əl- Həyat, (tarixsiz). 9. Qazi əl- Beyzavi. Ənvarut-Tənzil və əsrarut-təvil,İstanbul, c.1,1314. 10. Tahir-ül Mevlevi. Şerh-i Mesnevi, c.1, İstanbul, (tarixsiz).
Məsnəvidə Maidə surəsinin təfsirinə dair 31
РЕЗЮМЕ
При исследовании суры "Трапеза" в Месневи Джалалаладдина Руми становится очевидным, что в данном случае, в отличие от Корана, речь идет о двух трапезах : одна из них относится ко времени Моисея, а дру- гая к эпохе Иусуса. Как во времена Моисея, так и Иусуса Аллах ниспослал их последователям небесную трапезу, те же взамен благо- дарности выступили против Всевышнего, тем самым став грешниками. Джалаладдин Руми отмечает, что человек должен быть учтивым, благо- дарным Аллаху за Его блага и вести себя как достойный раб Всевыш- него. По мнению Джаладдина Руми, основное качество, отличающее человека от остальных живых существ, являются именно благоприс- тойность и учтивость. Q.T.MƏMMƏDƏLİYEVA 32
MÖVLANA CƏLALƏDDİN RUMİNİN MƏSNƏVİSİNDƏ BİR HƏDİSİN ŞƏRHİ
∗
Mövlana Cəlaləddin Ruminin ölməz Məsnəvisi Qurani-Kərim ayələrinin və Peyğəmbər əleyhissəlamın hədislərinin mühüm bir qisminin təfsiri, şərhi əsasında yazılmışdır. Cəlaləddin Rumi Allah kəlamının, Peyğəmbər hədislə- rinin ən mahir rəmzi təfsirçilərindən biridir. Məsnəvinin əsas qayəsi sufri ədəbini, ürfanı, seyrü süluk mərhələlərini, təriqət yolçusunun keçirdiyi halla- rı və məqamları Qur’an və sünnət işığında insanlara anlatmaqdır. Bu isə tə- biidir, çünki islam təsəvvüfünü Qur’ansız və Allahın sonuncu elçisi Muhəm- mədsiz (s.a.s.) təsəvvür etmək mümkün deyildir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, islamda zöhd və təqva hərəkatı ifrata varmamaq şərtilə Peyğəm- bər (s.a.s.) və səhabə dövrünə gedib çıxır (1,5). İslam aləmində Qur’anın müxtəlif sufi təfsirləri mövcuddur. Bunlar nəzəri və işari (rəmzi) təfsir olmaq üzrə iki qrupa ayrılır. Nəzəri sufi təfsir- lərdə Qur’an ayələri təsəvvüf prinsipləri, mütəsəvviflərin fəlsəfi görüşləri, dünyaya baxışları baxımından təfsir edilir. İşari sufi təfsirlər isə ilk anda ağı- la gəlməyən, lakin təfəkkürlə ayənin işarətindən qəlbə doğan mənalar anla- mına gəlir (1,8-9; 2,28; 3, 227-228). Sufilər Qur’anın təfsirində ayələrin zahiri mənasından daha çox batini üzərində dururlar. Onların fikrincə Qur’anı zahiri məna əsasında təfsir etmək məqsədə çatmaqdan daha çox ixtilafa düşməyə aparıb çıxarır (1,10). İslam aləmində təsəvvüf işığında yazılmış ilk təfsir kimi Əbu Muhəm- məd Səhl bin Abdullah ət-Tustərinin "Təfsirul-Qur’anil-əzim” əsərini göstər- mək olar. Görkəmli Azərbaycan alimi Nemətullah Naxçivaninin “əl-Fəvati- hul-ilahiyyə vəl-məfatihul-qeybiyyə” kitabı da Qur’anın məşhur sufi təfsirlə- rindən biri hesab edilir (1,8). Qeyd etmək lazımdır ki, Peyğəmbərimizin (s.a.s.) Qur’anla bağlı bir çox hədisləri mövcuddur. Bu hədislərdə Qur’anın müqəddəsliyi, əzəməti, əlçat- mazlığı, hidayət çırağı, haqq-ədalət tərəzisi olduğu, onun ecazkar bir fəsahət
∗ BDU-nun baş müəllimi Yüklə 10,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|