Böyük Azərbaycan yolçusu
145
nümayəndəsi, daha sonra Rəşid Həsənov oldu. Sonra sözü
verdilər mənə. Mən təxminən 15 dəqiqə çıxış etdim və
çıxışımda təbrik sözlərindən sonra İranın siyasətini təhlil etdim.
Zaldan mənim çıxışıma çox güclü həmrəylik bildirildi. Bu
vəziyyət İran rəsmilərini qorxutdu və onlar mən kürsüdən
düşməmiş tədbirin qurtardığını bildirdilər. Mən Kürsüdən
düşəndə bir qrup adam məni çox sürətlə zaldan çıxarıb maşına
apardı. Bunlar İranda Bütöv Azərbaycan davası aparan Milli
qüvvələr idi.
24. Bu dəhi fəcr dövründə İran tərəfi bizə,- mənə, Asifə
və Arifə ayrıca proqram tutdular. Proqrama görə biz əvvəl
Xoya gedəcək, sonra 3 gün Urmiyada qalacaq, daha sonra da 3
gün Təbrizdə olacağıq. Təbrizdən sonra bizi Quma və Məşhədə
aparacaqlar. Mən proqramın Təbrizdən sonrakı hissəsinə qəti
etiraz etdim və əgər bizim razı qalmağımızı istəyirsinizsə bizi
Təbrizdən sonra Ərdəbilə aparın dedim. İran tərəfi əvvəl razı
olmasa da bizi daha çox saxlayıb həm öyrənmək,
həm də
bizdən istifadə yollarını tapmaq məqsədi ilə bizimlə daha çox
birlikdə olmaq istədiyinə görə mənim təklifimə razı oldu.
Urmiyada bizi İrşad İslam Cəmiyyətindən olduğu deyilən
Hüseyn Səccadi adlı (biz ilk gün öyrəndik ki, İrşad
cəmiyyətində Hüseyn Səccadi adlı adam yoxdur və bu İran
Xüsusi Xidmət orqanı SAVAMA-nın (ETTELATIN)
nümayəndəsidir) bir nəfər müşayət edirdi.
25. Əvvəlcədən razılaşdığımız kimi Asəf Quliyev də ayrı
xətlə Təbrizdə idi. Təbrizdə bizi Ərdəbilə aparmamaq üçün
Ərdəbil yolunun bağlı olduğunu bəhanə etdilər. Mənim etiraz
və təkidlərimdən sonra axır ki, bizi Ərdəbilə apardılar.
Ərdəbildə bizim Şeyx Səfi türbəsini ziyarətimizi əngəlləmək
üçün dedilər ki, həm bayramdır, həm də türbənin rəsmisi
(direktoru) burda deyil. Bu zaman biz bir çayxanaya girdik və
başladıq camaatla mehriban söhbətə. Heç15
dəqiqə keçmədi ki,
direktoru tapıb gətirdilər və biz türbəni ziyarət etdik. Bu
Böyük Azərbaycan yolçusu
146
türbəni, xüsusi ilə Şah İsmayılın qəbrini ziyarət etmək mənim
ən böyük arzularımdan biri idi. Şah İsmayılın qəbrindən silib
təmizləyərək götürdüyüm torpaq indidə qalır.
26. Ərdəbildən qayıdandan sonra Güneydəki bizimlə
maraqlanan bəzi insanlarla (mən onları tanımırdım, amma
deyəsən onlar məni tanıyırdı) əlaqə lazım idi. Hər addımımız
nəzarətdə olduğundan bunu edə bilmirdik. Yenə razılaşmamıza
görə mən aradan çıxdım və Təbriz bazarında həmin uşaqlar
məni tapdı. Tanımadığım bir yerə apardılar. Çox ağıllı bir
söhbət elədik. Həmin uşaqlardan ayrıldıqdan sonra birbaşa
Culfa keçid məntəqəsinə gəldim ki, keçim Naxçıvana. Körpünü
keçmək istəyəndə Şərqi Azərbaycan Ostanı ETTELAT-nın
rəhbərlərindən biri Hacı Əli Şeyxlu
gəldi və məni bir neçə gün
qonaq saxlamaq istədiyini bildirdi. Mən qətiyyətlə Naxçıvana
getməli olduğumu bildirdim, amma Hacı da məni buraxmaq
istəmirdi. Bu müzakirə təxminən 2 saatdan çox çəkdi. İşə bizim
xüsusi idarə, gömrük rəhbərliyi və sərhədçilər qarışdı.
Təxminən 2 saatlıq müzakirədən sonra Hacı Əli Şexlu mənə
çoxlu dəvətnamə verdi və yenidən İrana gələcəyimə razılıq
alandan sonra məni buraxdılar.
27. 1993-cü il martın 19-23 arası yenə böyük bir
nümayəndə heyyəti ilə Türkiyənin Antaliya şəhərində Türk
Dövlət və Topluluklarının Dostluq, Qardaşlıq və İşbirliyi
Qurultayına getdik. Nümayəndə Heyyətinə Baş Nazir əvəzi Əli
Məsimli rəhbərlik edirdi. Bunu qeyd edim ki, o zaman bizdəki
millətçilik Türkiyədə yox idi. Türkiyədə millətçilik əsasən
islamçılıq və ya ümmətçilik kimi anlaşılırdı. Türkiyədə
millətçiliyin formalaşmasında bizim-Azərbaycan türklərinin
təsiri çox oldu.
28. Bu dövrdə dünyanın harasında yaşamasından asılı
olmayaraq milli mövqedə olub Naxçıvana gələn hər bir adam
demək olar ki, bizim kənddə və evdə olub. Hətta bəziləri ilə
(Qaqauz Tudora Arnaut, Altay
türklərindən Ejer Çolakov,
Böyük Azərbaycan yolçusu
147
Almaniyada Münhendə yaşayan Gündüz Varol, yenə
Almanıyada yaşayan Hamburq universitetinin müəllimi Nemət
Rəhməti və s.) kənddə görüşlər də keçirmişik. Adətən bu
görüşlərin keçirilməsində əsas rolu Əli Şamil oynayırdı.
Elə buradaca bu dövrdə fəal olan dostlarımıza müraciət edərək
bu dövrü gələcək nəsilləri daha dəqiq və ətraflı bilməsi üçün ya
xatirələrini yazmağa ya da bizlərə yardımçı olmağa çağırıram.
MƏHBƏS HƏYATIM
1. Bilmirəm hakimiyyət
özü belə istəyirdi və ya
hakimiyyətdən xəbərsiz olaraq həmin adamların mənə səmimi
münasibəti idi, 1996-cı il başlayandan bir neçə dəfə mənə xəbər
gəldi ki, məni həbs edəcəklər, başıma bir çarə qılım. Hətta yol
da göstərirdilər, ”çıx get Türkiyəyə, 1-2 il keçsin qayıdıb
gələrsən”. Mən isə hər dəfə heç yerə gedən deyiləm, nə vaxt
istəyirlər tutsunlar” deyə cavab verirdim. 1996-cı il mayın 25-
də Nehrəm 2-saylı məktəbində son zəng və 28 May Respublika
günü ilə bağlı tədbir hazırlamışdım. Çox maraqlı bir tədbir idi.
Tədbirin gedişində Babək rayon polis şöbəsinin iki zabiti gəldi.
Bu çağrılmamış qonaqların gəlişi bütün tədbir iştirakçılarında
bir narahatlıq yaratdı. Çünki hamı bilirdi ki, bu gəlişin məqsədi
mənəm
və hətta elə düşünülürdü ki, məni elə oradaca həbs
edəcəklər. Buna görə də müəllim, valideyin və şagirdlərdən
bəziləri bunlara açıq etiraz etmək istədi. Amma mən israrla
xahiº etdim ki, əhəmiyyət verilməsin və tədbir davam etdirilsin.
Biz tədbiri davam etdirdik, həmin zabitlər isə biraz da oturub
sonra çıxıb getdilər.
2. Həyətimizdə tikdiyim balaca bir binada satal
(dükan,market) açmışdım. 1996-cı il iyun ayının 16-da
axşamçağı saat 4 olardı, oturmuşdum satalda. Birdən 6-7
maşın dalbadal keçdi və bizim qapıda saxladı.
Evdə heç kim
yox idi. Qızım Lalə xəstə olduğundan yoldaşım qaynatamgildə
Böyük Azərbaycan yolçusu
148
idi, anam isə özü xəstə olsa da xəstə qonşunu soruşmağa
getdiyindən qapını həyətə mal-heyvan girməsin deyə iplə
bağlamışdı (bunu deyim ki, məhəllədə kimsə həyət qapısına
qıfıl vurmazdı). Bu gələn dəstə qapını bağlı görüb çıxılmaz
vəziyyətdə qaldı. Artıq məsələ mənə aydın idi. Rayonun bütün
rəhbərliyi, polis işçiləri, prokurorluq sistemi, MTN işçiləri
hamımız birbirimizi tanıyırdıq deyə mən gəldim və nə lazım
olduğunu soruşdum. Prokurorluğun
müstəntiqi Əli müəllim
prokurorluğun axtarış sanksiyasını göstərərək axtarış
edəcəklərini dedi. Beləliklə kənd sovetinin sədri Səfəralı
Hüseynəliyev (kənddə Səfan deyilir), iki hal şahidi
(tanımadığım adamlar idi, mən bunlara etiraz edərək iki
qonşumu 70 yaşlı Əhmədalı Məmmədovu və onun bacısı oğlu
45 yaşlı həkim Şəmil Əliyevi (Əsəd müəllimin oğlu) hal şahidi
kimi dəvət etdim. Mən bunları dəvət etməyə gedəndə axtarışa
gələnlər qapıda və həyətdə idilər), müstəntiq, Babək rayon polis
şöbəsi rəisinin müavini Babək rayonunun Yarımca kəndindən
olan Arif Abdullayev və unutduğum 2-3 nəfər evə gəldi.
3. Evdə hər şeyi tökdülər ortaya. Və ən nəhayət guya
yorğan – döşəyin arasından Makarov tipli tapança tapdılar.
”Mən əl vurmayın əl izləri götürüləcək”
deyəndə bu Arif
deyilən adam (adam deməyə dilim gəlmir) tapançanı götürüb
hamının gözü qarşısında balınca silərək “sən burda əl izi
qoyarsan” deyə hırıldadı.
4. Babək polis şöbəsində saxlanarkən parez keçirdim.
Əvvəl əhəmiyyət vermədilər və həkim çağırmadılar. Sonradan
vəziyyətin ciddi olduğuna və ailə üzvlərimin etirazlarına görə
həkim gəlməsinə razılıq verdilər. Qardaşım Şiralının kürəkəni
Rauf Cəfərovu (stomotoloqdur) sağ olsun Əli həkimi
(Ələsgərov) gətirdi.
5. Naxçıvanda təcridxanada olanda Ləkətağdan ya
Bəyəhməddən olan Ağa adında bir nəzarətçi var idi. Elə bil