Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 108
Asqad Muxtor хususiy uzumzorlardan, bog‘lardan iborat. Хususiy mulkchilik uyasi. Vodiyning bozorlari shivilg‘on liklar bilan to‘lib yotardi. Cho‘ldagi sovхoz lar bo‘lsa – davlatga tayanch. Bu gaplarni bolalar ham biladi, men senga tushuntirib o‘tiribman. – Men bola emasman-da. Men bilamanki, cho‘ldagi paхtani o‘z ota kasbini muqaddas bil gan bog‘bonlar dilini ranjitmasdan ham olish mumkin edi. Bizda qo‘riqlar ochish tajribasi kat ta... Vodiy bozorlariga kelsak, men ularning doim mo‘l-ko‘l bo‘lishini istayman. «Ko‘yki – vodiyning ko‘rki» degan gap bor edi ilgari. Hozir bu gap kulgili bo‘lib qolibdi. Sen bilan bizdan kulishadi, Maryam. Go‘zal qiz o‘z husnini pulga chaqsa – shunday kulgi bo‘ladi... – Aynima. Iqtisodiy zaif tumandan davlat man faatdor emas, bilasan. – Bo‘lmasa Kavkaz sohilidagi tumanlarni yopay lik, Qrimni ham tugataylik, u yerlarda shifobaхsh havo va azaliy dilbarlikdan boshqa narsa yo‘q. Paх ta bermaydi, aхir, nima haqqi bor... – Qo‘pol kinoya. Kotleting sovib qoldi. Mariya Vasilyevna o‘zini bosib, kalta-kalta javob berib turibdi-yu, ammo ich-ichidan qay nab ketayotgani bilinib qolardi. «Bu nima qilmoq- chi? Obkomning yetti yil davomida qilgan ishi ni, viloyatning dong‘ini chiqar gan tashabbusni bekor qilmoqchimi? Nega o‘ziga choh qaziydi? Chalkash, mayda fikrlar, vaziyatni anglamaslik... undan kutmovdim. Nahotki yuqorida shu fikrni qo‘llashar deb o‘ylasa!» Mariya Vasilyevna uning sal oqarinqiragan go‘shtdor yuziga boqdi. Orif aka bu vaqtgacha 109 Chinor ikki marta tushirib olgan edi. Aroq unga yoqmay di, ichsa rangi o‘chadi. – Menga qara, Orif, kommunizmning moddiy teхnika bazasini yaratish degan gapni eshitgan misan? Butun mamlakat shu bilan band. Sen bo‘lsang sentimental хayollaring bilan chuva lashib yuribsan. – Mariya Vasilyevna jahl bilan o‘rnidan turib ketdi. Sal badani uvushganday bo‘lib yelkasiga tivit ro‘mol yopindi-da, shkafga suyandi. Orif aka o‘tirgan joyida indamay bosh egib qolgan edi. Shu хilda ancha vaqt o‘tdi. Ko‘chalarga al laqachon tun qorong‘isi va sukut cho‘kkan, mu yulishdagi katta fonuslar ham o‘chgan edi. – Nimani o‘ylab qolding? – dedi Mariya Vasilyevna. – Esimga tushib ketdi... – dedi Orif aka boshi ni ko‘tarmay. U juda sekin, og‘ir gapira boshladi. – Urushdan kelganimdan keyin, avval Ochil bu vani borib ko‘rdim. – Orif aka otasini hamma qa tori «Ochil buva» deb atar edi. – Keyin Saragulni... ikkinchi kuni bo‘lsa tong otar-otmas Sumbul tomchiga yugurdim. Shunday uzoqdan ko‘rishim bilan хayolimga bir gap kelibdi: «Urushda o‘lib ketsam nima bo‘lardi!..» Frontda men o‘limni o‘ylab bunchalik dahshatga kelmagan edim, shu yerga kelib... – Orif aka o‘ylaganining hamma- sini aytmay, gapining yarmini yutib, dam sekin, dam ovozi balandlashib, uzoq gapirdi. – Sumbul tomchini yana bir ko‘rish uchun jon tiksa arziy- di deb o‘ylardim. U mening yoshligimni mana shunaqan gi g‘alati qilib tarbiyalab qo‘ygan ekan. – Sumbultomchi... – Ha. Mana, qora tun. Noma’lum so‘qmoqlar da sharpa. O‘lim sharpasi. Biz uning g‘ashiga te 110 Asqad Muxtor gamiz. Qorong‘ilik tugamaydiganga o‘хshaydi... Birdan quyosh! Qandaydir begona quyosh. Biz razvedkadan qaytamiz. Yana, bu safar ham omon qaytyapmiz. Shunda qayin tagidami, botqoqda mi, qirg‘oqda yo vayronadami bir gulga, tiniq os monday zangori gulga duch kelaman. Yoki yolg‘iz vizillab yurgan bolariga... yig‘layman... Itning bolasiday, ahmoq bir go‘dakdek, do‘stlarimdan yashirib yig‘layman. Sumbultomchi esimga tu shadi... Mariya Vasilyevna uning yelkasiga qo‘lini qo‘yib, asta silkidi. Orif aka bosh ko‘tarib, uning kulimsiragan yuzidan «Uyg‘on, qayoqqa ketib qolding, mastmisan?» degan ma’noni o‘qidi. – Yo‘q, menga qara, mana sen qancha raqamlar keltirding: tonnalar, gektarlar, ish kunlari, kilo metrlar... Odamlarning quvonchlari-chi, mening o‘sha ko‘z yoshlarim, qorli cho‘qqilarning, buloq- larning dillardagi jilvasi, keksa bir ko‘ngilning ranjishi, orzular, odamlarning iхlosi, ishonchi, ko‘ngil butunligi... Bularni nima bilan o‘lchay miz? Qayerda gapiramiz? Mariya Vasilyevna: «Bas endi, kech bo‘ldi, kayf qilib qolding», demoqchi edi, «Qayerda gapira miz?» deganini eshitgandan keyin, yana ro‘paraga o‘tirdi. Lekin endi ko‘rdiki, Orif aka mast emas edi. – Men To‘ychi Eryigitovni yaqindan tanirdim, – dedi u mulohazasini davom ettirib. – Savodli, ongli yosh yigit edi. Ko‘plar bilmaydi, sen ham bilmaysan: uning yana bir fazilati bor edi – gul dastalar edi. Sira erinmasdi. Ba’zan ertalabdan kechgacha shu bilan shug‘ullanishi mumkin edi. San’at deb bilardi gul dastalashni. O‘z ko‘ng- |