Çobanoğullari uc beyliĞİ DÖnemine ait gideros fetiHNÂmesi (683 / 1284): ÇEVİRİ ve değerlendirme
Yüklə 11,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1. Gideros Fatihi Yavlak Arslan ve Fethi Ölümsüzleştiren Münşî Hasan el-Hôyî
Çobanoğulları Uc Beyliği Dönemine Ait Yeni Bulunmuş…
birlikte Türkler, bugünkü il sınırları esas alındığında Gideros’un fethi sonucunda Kastamonu bölgesinin tamamını ele geçirmiş oldular. Bu son fetih olayının tarihini ve ayrıntılarını anlatan bir belge (Gideros Fetihnâmesi) zamanımıza ulaşmış olup, Yavlak Arslan’ın münşîsi Hasan el- Hôyî tarafından Farsça kaleme alınmıştır. Malazgirt Zaferi sonrasında ve özellikle de Çobanoğulları döneminde söz konusu yörenin fethi hadiseleri içinde Kastamonu kalesi de dâhil olmak üzere hiçbir mevkiin Türklerce fethinin somut tarihi o devrin kaynaklarına yansımamıştır. Aslında bu durum Anadolu’nun pek çok kenti için de geçerlidir. İşte bu bağlamda ele almış olduğumuz söz konusu fetihnâme, Kastamonu bölgesinin fetih sürecini, Selçukluların Bizans’la Batı Karadeniz bölgesinde girişmiş olduğu mücadelenin safhalarını ve Selçuklu dönemi fetihnâme kaleme alma geleneğini aydınlatan önemli bir belgedir. Çalışmamız kapsamında, bu fetihnâme tarafımızca ilk kez Türkçeye kazandırılmış, tanıtılmış ve değerlendirilmiştir. Bu bağlamda öncelikli olarak fethi gerçekleştiren Yavlak Arslan ile fetihnâmeyi kaleme alan Hasan el-Hôyî hakkında bilgi verilerek işe başlanmıştır.
1277 yılı sonrası Selçukluların Kastamonu’daki Uc Beylerbeyi görevini üstlenmiş bulunan Çobanoğlu Muzaffereddin Yavlak Arslan, Kastamonu ile ilgili tarihî ve destanî kaynaklarda 2 Muzaffereddin Gazi veya Emir Muzaffereddin olarak da kaydolunmuştur. Yavlak Arslan, gerek Selçuklu sultanları ve gerekse İlhanlı hükümdarları ile iyi ilişkiler kurmuş, İlhanlı başkenti Tebriz’e ve Selçuklu payitahtı Konya’ya birkaç defa giderek devrin hükümdarlarıyla görüşmüş ve bu bağlamda Kastamonu’da İlhanlı baskı ve zulmünün asgarî düzeyde hissedilmesi için elinden geleni yapmıştır. Hasan el-Hôyî ve Kutbeddin Şirazî gibi devrin âlimlerini de himaye eden Yavlak Arslan, bir yandan da Çobanoğullarının geleneksel olarak yürüttüğü Bizans’a karşı gaza faaliyetlerini yeniden başlatmıştır. Nitekim Selçuknâme’de bu beyin elinde tuttuğu bölgenin (Kastamonu havalisi) kendisine atalarından fetih ve zafer yolu ile miras kaldığının altı çizilmiştir. 3
2 Saltuknâme’de geçen Emir Muzaffereddin ile ilgili kayıtlar için bkz.: Yakupoğlu, “Kastamonu Adının Ortaya Çıkışını Anlatan En Eski Kaynak: Saltuknâme”, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, C. V, Sayı: 16 (Eylül 2014), s.200-220. 3 M. H. Yinanç, İbn Bîbî, Selçuknâme, Haz. R. Yinanç ve Ö. Özkan, Kitabevi Yay., İstanbul 2015, s.256. C. YAKUPOĞLU ve N. MUSALI
82 Devrik Selçuklu sultanı II. İzzeddin Keykâvus’un 1278 yılında Kırım’da vefat etmesinin az öncesinde ve ölümünün hemen sonrasında, yanında bulunan oğullarından Gıyâseddin Mesud, Rükneddin Kılıç Arslan, Rükneddin Geyümers, Alâaddin Siyâvuş ve Ferâmurz, Karadeniz üzerinden Anadolu’ya geçerek değişik tarihlerde Sinop’a ulaşmışlar ve bazıları Kastamonu’ya gelerek Yavlak Arslan’la görüşmüşler, hatta onun yanında ikamete mecbur bırakılmışlardır. Yavlak Arslan bu şehzadelerden Mesud’u desteklemeyi, kendi politikasına uygun bulmuş ve onu yanına alarak İlhanlıların Anadolu valisi Samagar Noyan’ın yanına götürmüştür. Kayseri yöresinde görüşerek onun muvafakatini aldıktan sonra bu ikili Azerbaycan’a gitmişler ve Abaka Han’la görüşmüşlerdir. Abaka’nın ölümünü müteakip (1282) ise halefi Ahmed Teküder (1282-1284)’den Anadolu sultanlığını istemişlerdir. Sürecin sonunda Yavlak Arslan’ın katkılarıyla Mesud, Konya’da tek başına Selçuklu tahtına oturmuştur (19 Şubat 1284). 4 Böylece, Yavlak Arslan ile Mesud arasında koparılması bir hayli zor olan sağlam bir dostluk tesis edilmiştir. Yavlak Arslan’ın 1279-1284 yılları arasındaki bu yoğun diplomasi trafiği içindeki konumu, onun Selçuklu hanedan azaları ve İlhanlılar nezdinde büyük bir itibara sahip olduğunu göstermektedir. Bu sayede o, Kastamonu’daki hükümdarlığını da sağlamlaştırmış ve bahar mevsimiyle birlikte Gideros kalesinin fethi için hazırlıklara başlamıştır. İşte bu sıralarda Yavlak Arslan’ın hizmetine yeni girmiş bulunan Selçuklu münşîsi Hasan el-Hôyî’nin kaleme almış olduğu fetihnâme sayesinde biz, fethin ayrıntılarını öğrenmiş bulunuyoruz. Bu çerçevede bahsi geçen münşî hakkında bilgi vermekte fayda vardır. 5
Hasan b. Abdülmü’min el-Hôyî, bugün İran sınırları içinde kalmış bulunan Güney Azerbaycan’daki bir Türk şehri olan Hôy’da gözlerini dünyaya açmıştır. XIII. yüzyılın ikinci çeyreğinde (1230-1240 yılları arasında) doğduğunu tahmin ettiğimiz Hasan el-Hôyî’nin babasının Konya’da Selçuklu hizmetinde görev yapan nakkâş Abdülmü’min b. Muhammed el-
4 Yinanç, İbn Bîbî, Selçuknâme, s.253-254,255,256; İbn Bibi, el-Evâmiru’l-Alâiyye, C. II, s.243-249; Abû’l-Farac Tarihi, C. II, s.605; Tarih-i Âl-i Selçuk (Anonim Selçuknâme), Çev. H. İ. Gök ve F. Coşguner, Atıf Yay., Ankara 2014, s.51,52,53; O. Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, s.582,583; İ. Erdem, “İlhanlılarda Ahmed Teküder Dönemi ve Selçuklular”, Tarih Araştırmaları Dergisi 22/35, (2004), s.105-106; M. Kesik, “Mesud II”, TDV. İA., C. 29 (2004), s.342. 5 Yavlak Arslan’ın 1284 sonrası hayatı ve özellikle de onun Sultan II. Mesud’un kardeşi olan asi şehzade Kılıç Arslan tarafından 1291 yılında yakalanması ve öldürülmesi konusunda bkz.: D. A. Korobeinikov, “The Revolt in Kastamonu, C.1291-1293”, Byzantinische Forschungen, Internationale Zeitschrift für Byzantinistik, Band XXVIII, Verlag Adolf M. Hakkert, Amsterdam 2004, p.87-118. Yüklə 11,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|