Dərs vəsaiti Bakı 2010 q a f q a z ü n I v e r s I t e s I

İnzibati hüquq

503

bilər. Bunları intizam məsuliyyəti, inzibati məsuliyyət, cinayət məsuliyyəti,

maddi  (mülki) məsuliyyət kimi sadalamaq mümkündür.  Lakin  bu  o  demək

deyil  ki,  hər  bir  səhlənkarlıq  və  ya  səlahiyyətən  aşılması  yuxarıda  sadalanan

məsuliyyətləri  yaradır. Bunların yaranıb- yaranmadığı konkret halda ayrıca

qiymətləndirilməli, bu zaman qanunçuluq prinsipi pozulmamalıdır. Bununla

belə, xüsusən intizam məsuliyyətinə cəlb edilmə şərtləri başqalarına nisbətən

dövlət qulluqçusu üçün əlverişsizdir.

Dövlət  qulluqçusunun  məsuliyyətinin  əsasları  “Dövlət  qulluğu  haqqında”

Qanunun  25-ci  maddəsində  nəzərdə  tutulmuşdur. Dövlət  qulluqçusuna  həvalə

olunmuş  vəzifələrin  yerinə  yetirilməməsi  və  ya  lazımi  şəkildə  yerinə

yetirilməməsi,  habelə  Etik  Davranış  Qaydaları  haqqında  Qanunla  müəyyən

edilmiş məhdudiyyətlərə əməl olunmaması, intizam məsu liyyətinə səbəb olur.

Dövlət qulluqçuları qanunvericiliklə nəzərdə tutulan vəzifələr üzrə tələbləri

pozarlarsa, onlara aşağıdakı intizam tənbeh tədbirləri tətbiq oluna bilər:

-

töhmət;

-

bir il müddətinədək vəzifə maaşının 5 faizindən 30 faizinədək azald ılması;

-

həmin  təsnifatdan  olan,  lakin  vəzifə  maaşı  aşağı  olan  vəzifəyə

keçirilməsi;

-

daha aşağı təsnifatdan olan vəzifəyə keçirilməsi;

-

ixtisas dərəcəsinin bir pillə aşağı salınması;

-

dövlət qulluğundan azad edilməsi.

Diqqət  edilsə,  dövlət  qulluqçularının  vəzifələrinin  konkret  hansının

pozulmasında  yuxarıda  saydığımız  hansı  tənbeh  tədbirinin  tətbiq  olunacağı

dəqiq göstərilmir. Töhmətlə dövlət qulluğundan azad edilmə tədbirləri arasında

böyük  fərq  vardır.  Deməli,  DGQ  Qanunun  18 -ci  maddənin  pozulması  hal ında

tabeçilik  qaydasında  yuxarı  orqana,  eyni  qanunun  25.2-ci  maddəsində

göstərilən tədbirlərin tətbiqində mülahizə səlahiyyəti verilir.

İntizam tənbeh tədbirinin tətbiq edilməsi barədə əmrdən, onun imzalandığı

gündən  7  iş  günü  müddətində  müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanına  şikayət

vermək  olar.  Bu  zaman  həmin  orqan  tərəfindən  intizam  tənbeh  tədbiri  10  iş

günü  müddətində  ləğv  olunmalı  və  ya  qüvvədə  saxlanılmalıdır.  Y uxarıda

açıqlanan  intizam  tənbehi  tədbirindən şikayət  verilməsi  qaydası  Azərbaycan

Respublikası  Prezidentinin  3  sentyabr  2001-ci  il  tarixli  Fərmanı  ilə  təsdiq

edilmiş  “Dövlət  orqanlarında  dövlət  qulluqçuları  barəsində  tətbiq  olunmuş

intizam  tənbehi  tədbirlərindən şikayət  verilməsi  qaydası  haqqında Əsasnamə”

ilə müəyyən edilir.

---

Fərhad Mehdiyev

504

Dövlət  qulluqçusu  qa nunvericiliklə  müəyyən  edilmiş  hallarda  və  qaydada

inzibati və cinayət məsuliyyətinə cəlb oluna bilər (əməllərində inzibati xəta ya

da cinayət tərkibi varsa).

Dövlət qulluqçusu onun təqsiri üzündən dəymiş zərər üçün qanunvericiliklə

müəyyən  edilmiş  qaydada  maddi  məsuliyyət  daşıyır.  Lakin  təqsir  varsa,  bir

qayda  olaraq  bu  zərəri  dövlət  ödəyəcəkdir.  Bundan  sonra  isə  dövlət  ona  qarşı

reqress hüququndan istifadə edəcəkdir.

Dövlət qulluqçusunun qanuna uyğun hərəkətləri nəticəsində dəymiş zərərin

əvəzi, sosial  dövlət  prinsipi  tələb  etdikdə  və  təqsirsiz  məsuliyyət  əsasları

olduqda, tam həcmdə dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına ödənilir.

Dövlət  qulluqçusu  “Korrupsiyaya  qarşı  mübarizə  haqqında”  Azərbaycan

Respublikası  Qanununun  5.1-ci  maddəsində  müəyyən  edilmiş  tələblərə  əməl

etmədikdə  və  ya  həmin  Qanunun  9-cu  maddəsində  göstərilən  hüquqpozmaları

törətdikdə  (onlar  inzibati  və  ya  cinayət  məsuliyyəti  yaratmadıqda)  intizam

məsuliyyətinə cəlb olunur.

Dövlət  qulluqçusu  hərəkətlərinin  qanuniliyinə  cavabdehdir.  Iyerarxiya

qaydasında  olsa  belə,  verilən  hər  göstərişi  yerinə  yetirməməlidir.  Əgər

qanunsuz  göstəriş  verilibsə,  və  qanunsuzluq aşkar  dərəcədə  olsa,  məmur  bunu

ümumiyyətlə  yerinə  yetirməli  deyildir.  Lakin  qanunsuzluğu  şübhəli  olan

göstərişlərə  qarşılaşan  məmur,  rəhbə r  işçinin  göstərişini  qanunsuz  sayarsa,  o

əvvəlcə  buna  etiraz  etməli  (həm  öz  rəisinə,  həm  də  bir  yuxarıdaki  pilləyə),

bundan sonra “rəis” göstərişini qüvvədə saxlasa və ondan yuxarı vəzifəli rəhbər

həmin  göstərişi  ləğv  etməsə,  dövlət  qulluqçusu  məsuliyyətd ən  azad  olunur

(olunmalıdır).

---

İnzibati hüquq

505

II. BƏLƏDİYYƏ QULLUĞU

A. BƏLƏDİYYƏ QULLUĞU

İctimai  idarəetmənin bir  digər şəkli  də   yerli  özünüidarəetmə  orqanlarıdır.

Yerli özünüidarəetmə orqanları, dövlətin sərhədləri daxilində  yaşayan kiçik  və

böyük  icmaların  (kənd,  qəsəbə, şəhər)  ortaq  və  yerli  xarakterli  tələbatlarını

ödəmək  məqsədi  ilə  ölkənin  qanunvericiliyinə  əsasən  formalaşdırılan

konstitusion  quruluşlardır.  Bu  anlayış  “Avropanın  Yerli  Özünüidarəetmə

Haqqında  Xartiyasinın”  3-cü  maddəsində  aşağıdakı  kimi  verilmişd ir  :  “Yerli

özünüidarə  dedikdə,  yerli  özünüidarə  orqanlarının  qanun  çərçivəsində,

məsuliyyəti  öz  üzərinə  götürərək  və  yerli  əhalinin  mənafeyi  naminə  dövlət

işlərinin böyük bir hissəsini nizama salmaq və onu idarə etmək hüququ və real

bacarığı başa düşülür.”

868

Yuxarıda verilmiş yerli özünüidarəetmə haqqındakı tərifləri təhlil etdiyimiz

zaman, yerli özünüidarəetmə orqanlarının əsasən, əhalinin ictimai tələbatlarının

ödəyən  qurum  olduqları  anlaşılır.  İctimai  tələbatların  ödənilməsində  həm

mətkəzi  administrasiya,  həm  də  yeri  özünüidarəetmələr  aparıcı  mövqe  tuta

bilər. Bu, ölkədən ölkəyə fərq göstərə bilər. Məsələn Avropada bələdiyyələr bu

sahədə  daha  aktivdir.  Dövlət  əhalinin  ictimai  tələbatlarının  ödənilməsini

müxtəlif mexanizmlər vasitəsilə həyata keçirə bilər . Fikrimizcə, əsas məsələ bu

tələbatları  ödəyərkən  ölkənin  iqtisadi  potensialından  maksimum  dərəcədə

səmərəli  istifadə  olunmasıdır.  İnkişaf  etmiş  ölkələrin  təcrübəsi  göstərir  ki,  hər

bir ölkənin, regionun, ərazinin iqtisadi imkanlarından səmərəli istifadə edilməsi

və sosial-iqtisadi inkişafın, əhalinin rifah halının  yaxşılaşdırılması üçün dövlət

idarəetmə  orqanları  ilə  yanaşı  yerli  özünüidarəetmə  orqanlarının  da  səmərəli

fəaliyyəti  vacibdir.  Bu  baxımdan  da əhaliyə  səmərəli  ictimai  xidmətlətin

göstərilməsi  üçün  dövlət  qulluğu  ilə  yanaşı  bələdiyyə  qulluğunun  da  inkişafı

vacibdir.

Ölkəmizdə  coğrafi  yerli  özünüidarəetmənin  yeganə  forması  bələdiyyədir.

“Bələdiyyələrin statusu haqqında qanuna” əsasən bələdiyyə - qanunla müəyyən

edilmiş ərazi hüdudları daxilində yerli özünüidarəetmə formasıdır.

Bələdiyyə  qulluğu  ilə  bağlı  münasibətlər  və  Azərbaycan  Respublikasında

bələdiyyə  qulluqçularının  hüquqi  vəziyyəti  28  dekabr  1999 -cu  ildə  qüvvəyə

minmiş  “Bələdiyyə  qulluğu  haqqında”  Qanun,  Azərbaycan  Respublikasının

868

 Bələdiyyələr Haqqında Sənədlər Toplusu, Bakı -Qanun, 2007, s.18.

---