Dərs vəsaitinin bu hissəsi təbiət və cəmiyyətin fəlsəfəsinə həsr
Yüklə 3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Təbiət»
15. 16.
17. 18.
19. 20
21
22. 23.
24. 25.
İctimai həyatın əsas sahələrinin: maddi, mənəvi və s. özünəməxsusluğunu sadalayın. Cəmiyyətin dinamikasını açan aşağıdakı əsas anla- yışlar; proses, fəaliyyət, dəyişiklik, inkişaf və s. təhlil edin. İctimai inkişafın istiqaməti probleminin məzmunu hansıdır? “Determinizm”, “volyuntarizm” anlayışla- rını təhlil edin. İctimai inkişafın ictimai və təbii amillərini sadalayın. İctimai həyatın dərin dəyişiklik amili kimi ictimai hərəkatı xarakterizə edin. Reformist və inqilabi hərə- katın xüsusiyyətləri hansıdır? Bu yönümdə Azər- baycan cəmiyyətinin müasir durumunu təhlil edin. İnsan cəmiyyəti nədir? Vətəndaş cəmiyyəti ideyası- nın məğzi. Cəmiyyətin sosial strukturunun mahiyyətini izah edin. İnsanların tarixi birlik formaları hansılardır? Milli özünüanlama və millətçilik. Məhəbbət, nigah və ailənin mahiyyəti. Demoqrafiya məsələsinin məğzi nədir?
Ədəbiyyat 1.
R.Ə.Mehdiyev. Fəlsəfə. Bakı, 2010. 2.
Fəlsəfə (prof F.Ramazanovun red. ilə). Bakı, 2001. 3.
Paşayev V. Fəlsəfə. Bakı, 1989. 4.
Fərhadoğlu M. Fəlsəfənin əsasları. Bakı, 1996. 5.
Flaeıyev Z. Fəlsəfə. Bakı, 2011. 6.
Спиркин A.Г. Философия. Москва, 2002. 7.
Abbasov Q., Hacıyev Z. Sosial fəlsəfə. Bakı, 2001. 8.
S. Xəlilov. Lider, dövlət, cəmiyyət. Bakı, 2001. 9.
Митрошенков O.A. Онтология гуманизма и тоталитаризма. Москва, 1993. 10.
цивилизации. Москва, 1993. 11.
Что такое общество. Москва, 1993. 12.
Bakı, 2011. 13.
Y.Əhmədov. Ş.Quliyeva. Qloballaşma və inteqrasiya - mənəvi dəyərlərin cırlaşması. Bakı, 2011.
II FƏSIL Cəmiyyətin həyatının təbii əsasları Təbiət fəlsəfi düşüncənin predmeti kimi sosial fəlsəfənin ən aktual problemlərindən biridir. «Təbiət» anlayışı ən geniş anlayışlardandır. Təbiətin hadisələri və obyektləri - bu həm uzaq ulduzların işığı, həm ən xırda elementar hissəciklərin qarşılıqlı şəkildə bir-hirinə keçməsi, həm də geniş okeanlar və ona söykənən meşələr və çəmənliklər, böyük çaylardır. Bu həm də Yer üzərindəki həyatın sonsuz müxtəlifliyidir. «Təbiət» anlayışına bütün mövcudluq, bütün Kainat daxildir və bu mənada o materiya anlayışına yaxındır; demək olar ki, təbiət elə materiyadır, onun formalarmm bütün müxtəlifliyi ilə birlikdə götürülən materiyadır. Lakin çox vaxt bu anlayış daha məhdud və müəyyən mənada işlədilir və insan və bəşəriyyətin mövcudluğunun təbii şəraitinin məcmusu kimi qəbul olunur. Təbiətin öyrənilməsi onun cəmiyyətlə qarşılıqlı münasibəti aspektində aparılır. Hələ bir neçə onilliklər əvvəl onlar arasındakı real qarşılıqlı əlaqə çox vaxt bir tərəfli xarakter daşıyırdı. Bəşəriyyət yalnız təbiətdən götürür, onun ehtiyatlarını istismar edir və belə hesab edirdi ki, təbii zənginlik sonsuz və əbədidir. Ən yaxşı halda bu qarşılıqlı əlaqə poetik xarakter daşıyırdı:insan təbiət gözəlliyindən zövq alır, ona qarşı hörmət və məhəbbətlə yanaşmağa çağırışdan uzağa getmirdi. Bütövlükdə isə bəşəriyyət emosional çağırışdan uzağa getməmişdir. Cəmiyyətin mövcud olması və inkişafı üçün təbiətin nə dərəcədə əhəmiyyət kəsb etməsini anlamaq hələ formalaşmamışdır. Bu gün 84 cəmiyyət və təbiətin qarşılıqlı əlaqəsi problemi sırf nəzəri məsələ səviyyəsini keçmiş, gündəlik, həlli tələb olunan problem səviyyəsinə gəlib çatmışdır və bu problemin həllindən bəşəriyyətin gələcəyi asılıdır. Hər hansı anlayışın mənasını daha yaxşı anlamaq üçün bu anlayışı ona əks olan anlayışla birlikdə təhlil etmək lazımdır. «Təbiət» anlayışına gəldikdə isə, ona əks olan
tərəfindən mənimsənilənlər, düzəldilənlər, dəyiş- dirilənlər, təbiət deyərkən isə, insana qarşı dayananlar, insandan asılı olmayaraq, öz əsasları və qanunları ilə mövcud olanlar başa düşülür. Mədəniyyət sanki insan tərəfindən yenidən dəyişdirilən təbiətdir, bu mənada insan fəaliyyətinə isə, təbiətin, təbii olanı mədəni, süni olana dəyişdirilməsi kimi baxmaq olar. Təbiətin bu cür yenidən dəyişdirilməsinə dünyada mövcud olmağın insan üsulunun məğzi daxildir. İnsan öz fəaliyyətində sanki özünü təbiətə qarşı qoyur; lakin eyni zamanda o həm də «ana - təbiətin» bir hissəsi və ondan törəmədir. İnsan təbiətlə yaşayır, bu o deməkdir ki, təbiət onun bədənidir, o ölməmək üçün öz daimi ünsiyyət prosesində onunla olmalıdır. «İnsanın fiziki həyatı kimi onun mənəvi həyatı da təbiətlə sıx bağlıdır» deyimi o deməkdir ki, təbiət özü-özü ilə qmimaz bağlıdır və insan onun bir hissəsidir. İnsan üçün təbiət yalnız onun mövcudluğunun təbii şəraiti, yaradıcı, qurucu fəaliyyəti üçün sahə deyildir. Bu münasibətin əsasında insan və təbiətin münasibətlərinin digər formaları yaranır və inkişaf edir. Bu dərketmə münasibətidir - müasir cəmiyyətdə ilk növbədə təbii elmlər (təbiət haqqında elmlər) formasında həyata keçir; bu həm də təbiətə qiymət vermənin tipləridir - bu xeyir, gözəllik, gəlir və buna oxşar anlayışlarla ifadə olunur. Nəhayət, müasir dünyada öz 85 Yüklə 3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|