Dərslik (əlavə olunmuş və redaktə edilmiş ikinci nəşri)

 
86
transformasiya etməsinə yardım idi. Ölkəmizdə  mədəniyyətin sosial bazasının öyrənilməsi, yeni mədəniyyət 
siyasətinin xarakterinin və vəzifələrinin müəyyənləşdirilməsi, mədəniyyətin düzgün başa düşülməsində müxtəlif 
strukturlara və sosial qruplara kömək göstərilməsi, onun insanın inkişafında, həyatın keyfiyyətinin və 
Azərbayjan jəmiyyətinin rifahının yüksəldilməsində funksiyasının və imkanlarının öyrənilməsi layihənin 
prioritetlərini təşkil edirdi. Layihə  çərçivəsində aparılan tədqiqatlar nəijəsində  əldə olunan qənaətə görə, tarix 
boyu dövlətlərin əsas məqsədi mədəniyyətin inkişafına qayğının göstərilməsilə yanaşı daim dünya mənzərəsinin 
yaradılması olmuşdur. Bu faktdan dayaq götürən tədqiqatçılar 2001-2005-ji illər  ərzində alimləri və 
mütəxəssislərin bir çox suallarına javab verən mədəniyyət siyasətinin hərtərəfli nəzəriyyəsinin yaradılmasına 
nail olmuşdular. Xüsusilə vurğulanmalıdır ki, ölkəmizdə mədəniyyət siyasətinin nəzəriyyəsi Qərbi Avropada və 
Azərbayjanda dövlət və  mədəniyyətin qarşılıqlı  əlaqələrinin çoxillik tarixinin öyrənilməsi və müasir dövrdə 
münasibətlərinin modelləşdirilməsi nətijəsində meydana gəlmişdir.  
Beləliklə, 2001-ji ilin sonlarında Mədəniyyət Nazirliyi yaxın beş ili əhatə edən «Azərbayjan 
mədəniyyətinin dövlət inkişaf proqramı»nı  işləyib hazırlamışdır. Həmin proqramda Azərbayjanın dövlət 
mədəniyyət siyasətinin strateci məqsədləri və əsas prioritetləri müəyyənləşdirilmişdir: 
−
 
Mədəni və tarixi irsin mühafizəsi; 
−
 
Yaradıjılığın dəstəklənməsi; 
−
 
Sahənin hüquqi, elmi, informativ inkişafı; 
−
 
Kadr hazırlığı və gənj istedadların dəstəklənməsi; 
−
 
Milli kinematoqrafiyanın dirçəlişi və inkişafı; 
−
 
Mədəniyyət turizmi infrastrukturunun yaradılması və inkişafı; 
−
 
Kitab nəşrinin inkişafı; 
−
 
Kitabxana və muzey sistemlərinin köklü sürətdə modernləşdirilməsi. 
«Azərbayjan mədəniyyətinin dövlət inkişaf proqramı» mədəniyyətin idarəolunmasının yeni demokratik 
formalarının yaradılmasına, dövlətsizləşdirməyə və bəzi mədəniyyət obyeklərinin tədrijən özəlləşdirilməsinə xeyli 
yer ayrılır. Mədəniyyət müəssisələri və  təsisatları üçün güzəştli tariflər müəyyən etmək vasitəsi ilə  mədəniyyət 
sahəsinin inkişafını stimullaşdıran, habelə bu sektora kənardan əlavə vəsait ayrılmaları jəlb edən vergi siyasətinin 
işlənib hazırlanması da göstərilən proqramda xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.  
Proqramın reallaşdırılmasında beynəlxalq  əməkdaşlığın dinamik inkişaf etdirilməsi, onun yeni forma və 
modellərinin axtarılması mühüm amil kimi müəyyən edilmişdir. Burada, həmin kontekstdə UNESKO və Avropa 
Şurası kimi beynəlxalq təşkilatlarla çoxjəhətli  əməkdaşlığa böyük önəm verir. Dünyada nüfuz qazanmış 
beynəlxalq təşkilatlar dünyadaki mədəni quru-juluq proseslərində ölkənin rolu və yeri haqqında təsəvvür 
yaratmağa imkan yaradır. Son illərdə Azərbayjan xariji mədəniyyət siyasətində  nəzərə çarpan əsas tendensiyanı 
beynəlxalq əlaqələrdən beynəlxalq əməkdaşlığa doğru hərəkət kimi müəyyən etmişdir. Avropa Şurasının Jənubi 
Qafqaz ölkələrində reallaşdırdığı regional STAGE layihəsi yeni mədəniyyət siyasətinin formalaşmasını 
dəstəkləməklə yanaşı beynəlxalq əməkdaşlığın təjəssümüdür.  
Bu gün Azərbayjan Respublikasında mədəniyyət siyasəti deyildikdə, müxtəlif sosial institutlar tərəfindən 
işlənilən tədbirlər kompleksi nəzərdə tutulur ki, yaradıjı fəaliyyət göstərən subyektin formalaşmasına, yaradıjılıq 
sahəsində  şərtlərin, sərhədlərin və prioritetlərin müəyyənləşdirilməsinə, yaradılan mədəni dəyərlərin seçim 
prosesinin və translyasiyasının təşkil olunmasını və onların jəmiyyətin ixtiyarına verilməsini şərtləndirir. 
Mədəniyyət siyasətinin subyektlərinə aid edilir: 
 
dövlət orqanları; 
 
işgüzar strukturlar;  
 
mədəniyyət xadimləri.  
Qeyd olunmalıdır ki, mədəniyyət xadimləri mədəni siyasətində ikili rol oynayırlar – eyni zamanda həm 
obyekt, həm də mədəniyyətin subyekti kimi çıxış edirlər. 
Mədəniyyət obyektlərinə isə aiddir: 
 
qeyd etdiyimiz kimi, mədəniyyət xadimləri; 
 
mədəniyyət sahəsi; 
 
mədəni dəyərlərin istehsalçısı və istehlakıçısı olan jəmiyyət. 
Azərbayjan Respublikasında tətbiq edilən mədəniyyət siyasəti Fransada və keçmiş Sovet İttifaqında yayılan, 
mədəniyyət siyasətinin «dördünjü» modeli adlandırılan strukturla eynilik təşkil edir. Mədəniyyət siyasətinin 
«dördünjü modeli» güjlü administrasiya, dövlət tərəfindən güjlü maliyyələşmə, mədəni həyat üzrə bütün 
tərəfdaşların, xüsusilə  də regional və yerli jəmiyyətlərin müxtəlif peşə  təşkilatlarının fəaliyyətinin 
stimullaşdırılması və əlaqələndirilməsini tələb edir.  
Azərbayjanda dövlətin mədəniyyət siyasətinin planlaşdırılması və reallaşdırılması məsələləri aşağıdakıları 
nəzərdə tutan çoxsəviyyəli sistem vasitəsilə həyata keçirilir: 
Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir

---

 
87
 
Milli Məjlisin - Azərbayjan Parlamentinin Mədəniyyət qanunveriji əsasını təşkil edən Mədəniyyət Məsələləri 
üzrə Daimi Komissiyası  və sosial qanunverijilik şöbəsi: burada mədəniyyətin qanunverijilik əsasları  təmin 
edilir; 
 
Mədəni qurujuluğun strategiya və taktikasını  işləyib hazırlayan  Prezident Aparatının Humanitar Siyasət 
şöbəsi; 
 
Azərbayjan Respublikasının dövlət büdjəsinin tərtibi və dövlətin sosial proqramlarının həyata keçirilməsini 
təmin edən Nazirlər Kabinetinin Elm, Mədəniyyət, Xalq Təhsili və Sosial Problemlər Şöbəsi; 
 
Azərbayjan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi: birləşdiriji mərkəz rolunu oynayaraq yuxarıda 
göstərilən funksiyaları özündə  jəmləşdirir: rəhbərlik edir, konkret realizasiyaları  və  əlaqələndirməni həyata 
keçirir və dövlət mədəniyyət siyasətinin həyata keçirilməsinə bilavasitə  nəzarət edir; mədəniyyət sahəsi üçün 
dövlət büdjəsini tərtib edir.  
Azərbayjanda mədəniyyət iqtisadiyyatı  mədəniyyət siyasətinin tərkib hissəsini təşkil edir. Belə ki, 
Azərbayjanda mədəniyyət  əsasən dövlət büdjəsindən maliyyələşdirilir. 2005-ji ildə bu məqsədlə 45, 5 
mln.manat (48,1 mln. ABŞ dolları) vəsait xərjlənmiş, onun əsas hissəsi Mədəniyyət Nazirliyi sisteminə daxil 
olan müəssisələr tərəfindən mədəni tədbirlərin həyata keçirilməsinə yönəlmişdi. 1993-jü illə müqayisədə, 2005-
ji ildə  mədəniyyətə  və  KİV-ə yönəldilən büdjə  xərjləri 51,7%, büdjə  xərjlərinin tərkibində sahəyə ayrılan 
vəsaitin xüsusi çəkisi 2%-dən 2,1 % -ə, bu xərjlərin ÜDM-də payı 0,2%-dən 0,4-ə  qədər artmışdı. Statistik 
məlumatlara əsasən 2005-ji ildə muzeylərin sayı 31,5 %, fonda əsas əşyaların sayı 177 min., işləyənlərin sayı 
857 nəfər və ya 54,3 % artmış, bərpası tələb olunan eksponatların sayı isə 1990 ildəkinə nisbətən 9 min vahid 
çox olmuşdur. 
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham  Əliyevin 30 yanvar 2006-cı il tarixli Fərmanı ilə  həmin 
vaxta qədər fəaliyyət göstərən Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi və Azərbaycan 
Respublikasının Gənclər,  İdman və Turizm Nazirliyi ləğv edilmiş, Azərbaycan Respublikası  Mədəniyyət 
Nazirliyi  əsasında  Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi yaradılmışdır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 18 
aprel 2006-cı il tarixli 393 nömrəli Fərmanı ilə  Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi haqqında  əsasnamə  təsdiq 
edilmiədir. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi mədəniyyət, incəsənət, turizm, tarix və  mədəniyyət abidələrinin 
qorunması, nəşriyyat, kinematoqrafiya sahələrində dövlət siyasətini tənzimləyən icra hakimiyyəti orqanıdır. 
Nazirliyin ölkə prezidenti tərəfindən təsdiq edilmiə  əsasnaməsi bu dövlət qurumunun fəaliyyətinin  əsas 
istiqamətlərini, vəzifələrini, hüquqlarını, fəaliyyətinin təəkili məsələlərini müəyyən edir. 
Mədəniyyət sahəsində vahid dövlət siyasətinin formalaşmasında iştirak və bu siyasətin həyata 
keçirilməsinin təmin edilməsi, həmçinin müvafiq sahənin inkişafına yönəldilmiə müxtəlif proqramlar işləyib 
hazırlanması və reallaşdırılması Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin fəaliyyət istiqamətlərini təşkil edir. 
Mədəniyyət Nazirliyinə Respublikanın Mədəniyyət və Turizm Naziri rəhbərlik edir. Mədəniyyət 
Nazirliyinin aşağıdakı strukturda fəaliyyət göstərir: 
•
 
Rəhbərlik 
•
 
Nazirin aparatı 
•
 
İncəsənət şöbəsi 
•
 
Mədəniyyət siyasəti şöbəsi 
•
 
Kinematoqrafiya şöbəsi 
•
 
Mədəni irs şöbəsi 
•
 
Turizm şöbəsi 
•
 
Nəşriyyat, reklamın təəkili və informasiya şöbəsi 
•
 
Elm və təhsil şöbəsi 
•
 
Beynəlxalq əlaqələr və mədəniyyət proqramları şöbəsi 
•
 
Kadrlar şöbəsi 
•
 
İqtisadiyyat şöbəsi 
•
 
Maliyyə və uçot şöbəsi 
•
 
İnvestisiya və texniki proqramlar şöbəsi 
•
 
Analitik təhlil və proqram təminatı şöbəsi 
•
 
Ümumi şöbə 
•
 
İşlər şöbəsi  
2000-ji ilin avqust ayından Mədəniyyət Nazirliyində Mədəniyyət Siyasəti adlı yeni şöbə açılmışdır ki, bu 
şöbə  mədəniyyətin strateci planlaşıdırlması  məsələlərini, milli və beynəlxalq proqramların işlənib 
hazırlanmasını həyata keçirir.  
Rəsmi məlumatlara görə, hazırda Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin fəaliyyət dairəsinə 28 teatr, 6308 
tarix və  mədəniyyət abidəsi, 1 sirk və 12 konsert müəssisəsi, 3985 kitabxana, 2708 klub, 189 dövlət muzeyi 
(filiallarla birlikdə), 234 uəaq musiqi, incəsənət və rəssamlıq məktəbi, 33 rəsm qalereyası və sərgi salonu, 21 
dövlət qoruğu, 60 mədəniyyət və istirahət parkı, 1 zoopark, Mədəniyyətəünaslıq üzrə Elmi-Metodiki Mərkəz, 4 
Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir

---