Dərslik (I hissə)

 

120 

summativ  qiymətləndirmələrin  nəticələrinin  ədədi  ortası  kimi 

müəyyənləĢdirilir.  Üzrsüz  səbəbdən  2-ci  böyük  summativ  qiy-

mətləndirmədə  iĢtirak  etməyən  Ģagirdin  böyük  summativ  qiy-

mətləndirmə  üzrə  qiyməti  "0"  qəbul  edilir.  Summativ  qiymət-

ləndirmədə iĢtirak etməyən Ģagirdlər üçün yeni, lakin sinif üçün 

istifadə  olunan  tapĢırıqlarla  eyni  səviyyəli  qiymətləndirmə 

vasitələri hazırlanır. 

ġagirdin yarımillik qiyməti yarımil ərzində keçirilən kiçik 

summativ  qiymətləndirmələrin  yekun  nəticələrinin  40%-i  ilə, 

yarımilin  sonunda  keçirilən  böyük  summativ  qiymətləndirmə-

nin  nəticəsinin  60%-nin  cəmi  əsasında  aĢağıdakı  düsturla 

çıxarılır. 

Y(1)= ks(1)+ks(2)+ks(3) : n ×40:100+BS×60:100= 

Y(2)= ks(1)+ks(2)+ks(3) : n ×40:100+BS×60:100= 

ġagirdin  illik  qiyməti  yarımillik  qiymətləndirmələrin 

nəticələrinin 

yoplanıb  ikiyə  bölünməsi  ilə  hesablanır: 

Ġ=(Y(1)+Y(2))= 

Ədəbiyyat: 

1.Azərbaycan  Respublikasının  təhsil  sahəsində  Ġslahat 

Proqramı. 15 iyun 1999-cu il 

2.“Azərbaycan  2020:  Gələcəyə  BaxıĢ”  InkiĢaf  Konsep-

siyasi. 29 dekabr 2012-ci il 

3.Azərbaycan  Respublikasında  təhsilin  inkiĢafı  üzrə 

Dövlət Strategiyası. 24 oktyabr 2013-cü il. 

4.Azərbaycan  Respublikasının  umumi  təhsil  sistemində 

Qiymətləndirmə Konsepsiyası. 13 yanvar 2009- cu il 

5.Ġbrahimov F., Hüseynzadə  R. Pedaqogika. Bakı, 2013 

6. Rüstəmov F., PaĢayev Ə. Pedaqogika. Bakı, 2007 

7.Təhsil  haqqında  Azərbaycan  Respublikasının  qanunu.  5 

sentyabr 2005-ci il 

8.Ümumtəhsil pilləsinin dövlət standartları və proqramları 

(kurikulumları). 3 iyul 2010-cu il 

9.Veysova Z. Fəal/interaktiv təlim. Bakı, 2004 

www.edu.gov.az

  

www.kurikulum.az

 

 

---

 

121 

Dərslik  komplektinin  əhəmiyyəti

 

       Hazırda  təhsilimizdə  aparılan  dəyiĢikliklər  yaddaĢ  məktə-

bindən  düĢüncə  və  təfəkkür  məktəbinə  keçməyə  istiqamətlən-

miĢdir. Belə ki, bu gün təhsilin qarĢısında duran məqsəd Ģagird-

lərə  nəzəri  materialları,  dərsliklərdə  verilən  fakt  və  qanunauy-

ğunluqları  əzbərlətməkdən  ibarət  deyil,  əksinə  Ģagirdlərdə 

yaradıcı  düĢünmə  və  fəaliyyət  göstərmə,  müstəqil  öyrənmə  və 

tətbiqetmə,  habelə  tədqiqatçılıq  kimi  bacarıqları  formalaĢdır-

maqdan,  onlarda  öyrəndiklərini  həyata  tətbiqetmə  kimi  key-

fiyyətləri  reallaĢdırmaqdan  ibarətdir.  Təhsilin  qarĢıya  qoyulan 

bu  məqsəd  təbii  ki  onun  məzmununda  bir  sıra  dəyiĢikliklərin 

aparılmasını  tələb  edir.  Təhsildə  aparılan  bu  məzmun    dəyiĢik-

likləri  isə  ümumilikdə  təlim  və  tədris  prosesinin  sistemli  və 

ardıcıl planlaĢdırılmasını özündə əks etdirən kurikulum islahat-

ları adı altında aparıldığını yuxarıda qeyd etmiĢdik. Təhsilin bu 

məqsədindən  irəli  gələn  vəzifə  isə  Ģəxsiyyətin  maraq  və 

ehtiyaclarını  ödəyə  biləcək  bir  təhsil  sisteminin  yaradılmasıdır. 

Təbii ki, bu məqsədlərin  ödənilməsi, vəzifələrin həyata keçməsi 

üçün bir sıra resursların olması və köhnə vasitələrin yenilənməsi 

vacibdir. 

       Yeni  mərhələdə  yeni  dərsliklər,  müəllimlər  üçün  vəsait  və 

Ģagirdlər  üçün  iĢ  dəftərlərindən  ibarət  dəslik  komplektinin  tət-

biqi ilə də əlamətdar olmuĢdur. 2006-cı ildə qəbul olunan dərslik 

siyasəti bu sahədə görülən iĢlərin əvvəlində gəlir və qeyd olunur 

ki, “dərslik konkret fənn üzrə tədris planı və proqramı əsasında 

hazırlanmıĢ  nəzəri  və  praktik  biliklərin  əsaslarının  sistemli  və 

anlaĢıqlı Ģəkildə izah olunduğu əsas vəsaitdir”.  

         Aparılan  bir  sıra  pedaqoji  və  psixoloji  araĢdırmalara  söy-

kənərək  bunu  qeyd  edə  bilərik  ki,  təlim  fəaliyyətinin  yüksəl-

dilməsində,  qarĢıya  qoyulmuĢ  nəticələrin  əldə  olunmasında, 

habelə  tədris  prosesini  səmərəli  və  keyfiyyətli  təĢkilində  dərs-

liyin rolu danılmazdır. Hazırda alim və pedaqoqları belə bir va-

cib məsələ düĢündürür ki, dərsliklər Ģəxsiyyətyönumlü və inteq-

rativ  xarakter  kəsb  etməli,  yeni  təhsil  islahatları  kurikulum 

---

 

122 

məqsədləri  ilə  ayaqlaĢmalıdır.  Ən  əsası  isə  bu  sahədə  görülən 

iĢlər elə təĢkil edilir ki, bu da ildən-ilə dərslklərin təkmilləĢmə-

sinə Ģərait  yaradır. Dərslik  yaratma prosesinin  mühüm pedaqoji 

problem kimi qoyulması bu prosesə bir neçə aspektdən yanaĢıl-

msını zəruri edir: 



 

Dərsliyin yaradılmasıın mühüm pedaqoji problem olması 



 

Dərsliyin istiqamətləndirici məzmuna malik olması 



 

 Dərsliyin inteqrativ xarakter daĢıması 

Ġndi hər üç yanaĢmaya ayrıca diqqət yetirək:  

          1.  Dərsliyin  yaradılmasına  pedaqoji  problem  kimi 

yanaĢılması. Bu sahədə aparılan tədqiqatlar bir daha göstərdi ki, 

əvvəlki  dərsliklər  sanki  elmi-nəzəri  materialların  sistemli  ar-

dıcılığıdır.  Ənənəvi  dərsliklər  daha  çox  elmin  nailiyyəti  kimi 

xarakterizə  olunmuĢ,  onu  yaradan  müəlliflər  isə  sanki  dərsliyi 

monoqrafik  üslubda  yazmıĢdır.  Təbii  ki,  bütün  dərsliklər  ayrı-

ayrı  elmi  anlayıĢlarla  yüklənmiĢ,  nəticədə  dərsliyin  istiqamət-

ləndirici məzmuna malik olması, inteqrativ xarakter daĢıması və 

s.  xüsusiyyətlər  arxa  plana  keçmiĢdir.  Məlumdur  ki,  dərslik 

sadəcə kitab deyildir. Dərsliyi kitablardan fərqləndirən isə onun 

mahiyyəti,  məzmunu  və  funksiyalarıdır.  Çünki  dərsliklərin 

tərkibi  Ģagirdlərin  bacarıq  və  vərdiĢlərini  inkiĢaf  etdirmək  üçün 

lazım  olan  təlim  materialları  ilə  zəngindir.  Hazırda  dərsliklərin 

strukturu  bu  baxımdan  əhəmiyyətli  dərəcədə  fərqlidir.  Ümumi 

təhsil  sistemində  dərslik  siyasətinin  aparılması  dərsliklərin 

strukturunun  Ģagirdlərin  maraq  və  ehtiyacları,  arzu  və  istəkləri, 

yaĢ  və  anlama  səviyyələri  nəzərə  alınaraq  qurulmasına  güclü 

təkan vermiĢdir. Məlum olduğu kimi, nəticəyönümlü kurikulum-

lar  diqqəti  daha  çox  təlim  nəticələrinə  çəkir.  Bu  da  təbii  ki, 

qarĢıya  qoyulmuĢ  məqsədlərə,  gözlənilən  nəticələrə  çatmaq 

üçün  müəllimdən  sərbəst  Ģəkildə  özünün  hər  hansı  strategiyanı 

seçməyini  tələb  edir.  Bu  vaxt  həm  də  seçim  imkanları  artır. 

Çünki  öyrənən  və  öyrədənlər  məqsədlərinə  çatmaq  üçün  istə-

nilən  uyğun  vastə  və  priyomları  seçməkdə  sərbəst  olurlar.  Bu-

radan da aydın olur ki, yeni dərslik komplektinin funksiysaında 

dəyiĢikliyin  edilməsi  labüddür.  Dərslik  komplekti:  dərslik,  mü-

---