129
nin inkişafında Heydər Əliyevin rolu;
2.Qloballaşma dövründə mədəniyyətlərarası və dinləra-
rası dialoq davamlı inkişafın əsasıdır;
3.İslam mədəniyyəti və Qərb mədəniyyəti, elm və in-
cəsənət sahəsində onların qarşılıqlı təsiri və fərqli cəhətləri;
4.Müasir dövrdə dialoq mədəniyyətinin özəllikləri;
5.Azərbaycanda dini tolerantlıq mədəniyyətinin sosi-
al-fəlsə i mahiyyəti;
6.Qlobalaşma və müasir Azərbaycan mədəniyyətinin
spesi ik xüsusiyyətləri;
7.Azərbaycan mədəniyyətinin dünya mədəniyyətinə in-
teqrasiyasi (sosial-fəlsə i təhlil);
8. Mədəniyyətin formalaşmasında dini dəyərlərin rolu.
Mədəniyyətlərarsı dialoqla bağlı keçirilən tədbirlərin
məqsədi xalqlar, dövlətlər və sivilizasiyalar arasında dialoq
imkanlarını genişləndirmək, cəmiyyətdə sülh, əmin-amanlıq
və dözümlülük mühitini inkişaf etdirmək, müasir dünyamız-
da müzakirə olunan inkişaf modelləri ətrafında ikir müba-
diləsi aparmaq, milli özünəməxsusluğu saxlamaqla bəşə-
ri-mədəni dəyərləri mənimsəməkdən ibarətdir.
130
IV FƏSİL
MÜSTƏQİL AZƏRBAYCANDA DİNİ TOLERANTLIQ
MƏDƏNİYYƏTİ.
4.1.
H.Əliyev və Azərbaycanda dini tolerantlıq mədə-
niyyətinin yüksəldilməsi
Àçÿðáàéúàíäà ÿùàëèíèí ÿêñÿðèééÿòèíè èñëàì äèíèíÿ
åòè ãàä åäÿí àçÿðáàéúàíëûëàð òÿøêèë åäèð. Àíúàã åéíè çà-
ìàíäà Àçÿðáàéúàíäà õðèñòèàí-ïðàâîñëàâ, éÿùóäè äèíèíÿ
åòèãàä åäÿí èíñàíëàð, ìöõòÿëèô ìèëëÿòëÿðèí íöìàéÿíäÿëÿ-
ðè äÿ éàøàéûðëàð. Àçÿðáàéúàíëûëàð áàøãà äèíëÿðÿ ìöíà-
ñèáÿòäÿ ùÿìèøÿ äþçöìëö îëóáëàð âÿ áóíó áèçÿ Ãóðàí,
Ùÿçðÿòè-Ìÿùÿììÿä âÿñèééÿò åäèáäèð. Àììà ÿí ìöùöì
îäóð êè, áó õåéèðõàù, ìöãÿääÿñ âÿñèééÿò éåðèíÿ éåòèðèë-
ñèí. Àçÿðáàéúàíëûëàðûí áó âÿñèééÿòè ìöãÿääÿñ òóòìàñû
õàëãûìûçûí ÷îõ ìöùöì êåéôèééÿòè, õöñóñèééÿòèäèð âÿ áèç
áóíóíëà ôÿõð åäÿ áèëÿðèê.
Heydər Əliyev
Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri, bütün dünya-
da tanınmış siyasətçi Heydər Əliyev respublikamızda insan
hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsində, xalqımızın mil-
li-mənəvi dəyərlərinin qorunmasında, dinlərarası dialoqun
inkişafında və dini tolerantlıq ənənələrinin qorunmasında
böyük rol oynamışdır. Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan
sonra Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərlik etdiyi vaxtda
respublikamızda dini etiqad azadlığı tam təmin edilmiş, mil-
li-mənəvi dəyərlərə münasibət kökündən dəyişmiş, dini ayin
və mərasimləri yerinə yetirmək üçün bütün dinlərə mənsub
olan insanlara bərabər şərait yaradılmışdır.
Ulu öndər respublikamızda yaşayan bütün xalqlara, bü-
131
tün millətlərə, dilindən, dinindən, siyasi mənsubiyyətindən
asılı olmayaraq başqa dinin nümayəndələrinə qarşı olan
münasibəti aşağıdakı şəkildə bəyan etmişdir: «Azərbay-
can Respublikası çoxmillətli bir dövlətdir. Azərbaycan-
da müsəlmanlarla yanaşı, başqa dinlərə mənsub olan
vətəndaşlar da yaşayır. Azərbaycan müstəqil, demokra-
tiya prinsiplərinə mənsub olan bir dövlət kimi öz əra-
zisində yaşayan bütün xalqlara, bütün millətlərə dinin-
dən, dilindən, irqindən, siyasi mənsubiyyətindən asılı
olmayaraq azadlıq, hürriyyət imkanları verir.»(108,s.8)
Ulu öndər başqa dinlərə qarşı dözümlülük və tolerant-
lıq münasibətini həmişə öz fəaliyyəti və öz əməli ilə sübut
etmişdir. Heydər Əliyev Azərbaycanda yaşayan dini icmala-
ra qarşı həmişə hörmət və ehtiramla yanaşmış, onların dini
bayramlarını təbrik etmiş, adət-ənənələrini qayğı ilə ya-
naşmışdır. Məsələn, İsa peyğəmbərin Mövlud bayramı mü-
nasibəti ilə Azərbaycandakı pravoslav icmasını təbrik edən
Heydər Əliyev demişdir: «Sizi İsa peyğəmbərin Mövlud
bayramı münasibətilə təbrik edirəm! Dünyanın bütün
pravoslav xristianları üçün bu işıqlı gündə sizlərə can
sağlığı, səadət diləyirəm. Arzu edirəm ki, sizin bütün nə-
cib niyyətləriniz yerinə yetsin, bütün diləkləriniz başa
gəlsin. İnanıram ki, Azərbaycandakı pravoslav icması-
nın iravanlığı vətənimizin tərəqqisi və çiçəklənməsi,
bütün vətəndaşlarımızın xoşbəxt gələcəyi üçün etibarlı
zəmin olacaqdır.»(109,s.28)
Buradan göründüyü kimi, İsa peğəmbərin Mövlud bay-
ramı münasibətilə pravoslav xristianlarının Heydər Əliyev
tərə indən təbrik edilməsi ulu öndəri ölkəmizdə yaşayan
başqa dinin nümayəndələrinə olan ehtiram və qayğısının
ifadəsi və ölkəmizdə dini tolerantlığın mövcud olduğunu
göstərən faktdır.
Tarixən Azərbaycanda islam dini ilə yanaşı xristianlıq,
132
yəhudilik dinlərinə mənsub olan insanlar həmişə əmin-
aman lıq şəraitində yaşamış və bir-birinin dini əqidəsinə eh-
tiramla yanaşmışlar.
Azərbaycanda müxtəlif dinlərin birgə yaşayış şəraitinin
nümunəvi xarakter daşıdığını vurğulayan ulu öndər bu xü-
susiyyətlərin xalqımızın dini dözümlülüyünü göstərən əsas
şərt hesab etmişdir. Buna misal olaraq göstərmək lazımdır
ki, Heydər Əliyev 1998-ci ilin mayın 13-də prezident sarayın-
da ölkənin din xadimləri ilə görüşündə söylədiyi nitq zama-
nı müxtəlif dinlərin birliyini vurğulamış və Azərbaycandakı
dini tolerantlığı aşağıdakı kimi şərh etmişdir: «Azərbaycan-
da müxtəlif dinlərin bu cür birliyinin olması müstəsna
dərəcədə nümunəvi xarakter daşıyır. Bu, əslində Azər-
baycanın reallığını, eyni zamanda Azərbaycan xalqının
dini dözümlülüyünü göstərir. Azərbaycanda əhalinin
əksəriyyətini islam dininə etiqad edən azərbaycan-
lılar təşkil edir. Ancaq eyni zamanda Azərbaycanda
xristian-pravoslav, yəhudi dininə etiqad edən insanlar,
müxtəlif millətlərin nümayəndələri də yaşayırlar. Azər-
baycanlılar başqa dinlərə münasibətdə həmişə dözüm-
lü olublar və bunu bizə Quran, Həzrəti-Məhəmməd və-
siyyət edibdir. Amma ən mühüm odur ki, bu xeyirxah,
müqəddəs vəsiyyət yerinə yetirilsin. Azərbaycanlıların
bu vəsiyyəti müqəddəs tutması xalqımızın çox mühüm
key iyyəti, xüsusiyyətidir və biz bununla fəxr edə bilə-
rik.» (110,s.49-50)
Heydər Əliyev iştirak etdiyi bütün beynəlxalq tədbirlər-
də tolerantlıqla bağlı ikirlərini bildirmiş, xüsusən, indiki
qloballaşma dövründə dinlərarası, mədəniyyətlərarası dia-
loqa həmişə üstünlük vermişdir. Qeyd edək ki, 10-11 oktyabr
2002-ci il tarixində Bakıda «Demokratik cəmiyyətdə dinin
və əqidənin rolu: terrorizmə və ekstremizmə qarşı mübarizə
yollarının araşdırılması» mövzusunda beynəlxalq konfrans
keçirilmişdir. Azərbaycan hökumətinin ATƏT-lə birgə keçir-
Dostları ilə paylaş: |