E. M. Hacizadə

 
 
idarəetməsinə  əsaslanan  diviziyon, xarici təsirlərə, yeniləşməyə meyli ilə  fərqlənən  adaptiv - 
yaxud üzvü strukturlar təsnifatı vardır. Digər bir təsnifatda adi şöbə bölgüsü - funksional ənənəvi 
yyəsidir. Merkantelizmə görə  sərvətlər 
- n
 
rin ixracı və idxal birlikdə ölkənin ticarət balansını təşkil edir. 
an. 
k n
sipi. Əməksevərlik, təmkinlilik, açıqdüşüncəli səmərəli fəaliyyətlə 
əri istehsal funksiyalarını yerinə 
əklə  məşğul olsalar da, bəzən bu iki işin bir əldə  cəmlənməsinə  zərurətlər yaradır. Bu 
ələbləri transformasiya olunan liderlər yerinə yetirirlər. Bir növ xraizmatik liderləri xatırlasalar 
əsasən strateci dəyişikliklər zamanı rəhbərliyə cəlb edilirlər. 
a prosesini stimullaşdırırlar. Hərtərəfli mühafizə sistemləri, yüksək maddi-texniki 
ın artan potensialını, 
ncü 
ə
 - eyni metodika ya riayət etməklə müvafiq vaxt məsafəsi çərçivəsində aparılan 
büruzə verir. Əmtəələrə və xidmətlərə olan 
ələb azaldıqda məşğulluq ixtisara salınır, işsizlik isə artır. Bəzən bu növ işsizliyi tələb 
əli: birinci pillə qanunlar, ikinci standartlar, üçüncü metodik 
tbiq edilən materialların, texnoloji proseslərin səmərəli  şəkildə eyni hala 
coğrafi və məhsul buraxılışı üzrə qruplaşmış diviziyon və bunların vəhdətini əks etdirən matrissa 
strukturu ilə yanaşı  komandalı - xüsusi tapşırıqları koordinasiya edən və daha çox beynəlxalq 
əlaqələrdə əhəmiyyətli olan broker tənzimli şəbəkəli strukturlar da mövcuddur. 
 
Tədavül sferası
  - kapital və istehsal fondlarının dövri
tədavül sferasında ticarətdə baş verir. 
 
Tədavül fondları
   a barda hazır məhsul, yüklənmiş  və yolda olan məhsul, pul vəsaitləri və 
məhsul istehlakçılarının hesablarında olan vəsaitlərin cəmindən ibarətdir. 
Ticarət balansı
 - əmtəə və xidmətlə
 
Tomizm
  -  Aristotel fəlsəfəsinin xristianlıq dinin tələblərinə uüğunlaşdırmağa köklənən teoloq 
Foma Akvinatın adı ilə bağlı katolik fəlsəfəsində mühüm cərəy
 
Transsa sio  rəhbərlər
 - işçilərə tapşırıqları izah etmək, mükafatlandırma, sosial tələbləri 
ödəmək qayğılı rəhbərlik prin
iftixaretmə, qaydalara, normativlərə nöqsansız riayət, təşkilat qarşısında borcu fədakarlıqla 
yerinə yetirmək transsaksion rəhbərin xarakter arsenalını təşkil edən elementlərdəndir. 
 
Transformasiya olunan liderlər
 - menecerlər və təşkilat rəhbərl
yetirm
t
da 
 
Transfert 
- pulun bir maliyyə idarəsindən başqasına və ya ölkədən ölkəyə köçürülməsi deməkdir. 
Transmilli Korporasiyalar /TMK/
  - /latınca trans dolayı, sərhəddən kənar, natio - irq, millət, 
corporatio - birlik/ konqlamerant, çoxmilli, multnasional, transnasional qlobal korporativ, 
xüsuslu nəhəng beynəlxalq qurumlar. Təsiredici nüfuzları, çoxmilyardlıq investisiyon qüdrətləri 
ilə qloballaşm
baza, elmi-tədqiqat institutları, laboratoriyaları, konstruktor büroları TMK-n
 qüdrətini təmin edir. 
rəqabət
 
Tranzit
 - /latınca transitus - keçmə/ sərnişin, yük və əmtəələrin bir məntəqədən digərinə üçü
məntəqə vasitəsi il  daşınması. 
 
Trend tədqiqatlar
tədqiqatlar. 
 
Tsiklik işsizlik
 - istehsal durğunluğu zamanı özünü 
məcmu t
defisitliyi işsizliyi də adlandırılır. 
 
Uçot
 - təşkilatın təsərrüfat həyatında bütün sisteminin ümumi görünüşünü səciyyələndirən vasitə. 
Uçotun təşkilində hazırda dördpill
göstərişlər, dördüncü işləmə  sənədlərini  əhatə edən  normativ sənədlər  məcmusu mövcudur. 
Bazar iqtisadiyyatı sistemində uçotun əsas beş növü və foması maliyyə. idarəetmə, statistik, 
operativ və mühasibat uçotu. 
 
Unifikasiya
  -  müxtəlif növ məhsulların, hissələrin, qovşaqların və digər konstruksiya 
elemetlərinin, tə
salınmasının təmin edilməsidir. 
 
Ümumi gəlir
  -  maddi istehsal xərcləri ilə  mədaxil arasındakı  fərqdir.  Əmək haqqını  və  təmiz 
gəliri özündə birləşdirir. 
 
 
216

---

 
 
Ümumi daxili məhsul /ÜDM/
 - ümumi milli məhsul kimi, istehsal və xidmət sferasının nəticəsini 
əks etdirir. O, il ərzində iqtisadiyyatda son məhsul və xidmətlərin həcminin dəyərini göstərir.  
 
Ümumi milli məhsul  /ÜMM/
  -  ölkə  və onun xaricində öz daxili resursları hesabına il ərzində 
istehsal olunan bütün son hazır əmtəə və xidmətlərin dəyər məcmusu. 
 
Urbanik mədəniyyət
 - /latınca urbnus şəhərlə bağlı olan/ şəhər mədiyyəti. 
 
Urbanizasiya
  -  şəhərlə bağlı olan cəmiyyətin inkişafında  şəhərlərin rolunun artmasını göstərən 
ə birləşdirir. 
di nəticələri nəzərə almayan 
inə müəyyən müddət keçdikdən 
 
i əhatə edərək özümüşğul əhali 
tarixi proses olaraq əhalinin sosial-peşə, demoqrafik strukturunu, həyat tərzini, mədəniyyətini, 
məhsuldar qüvvələrin yerləşdirilməsini, məskunlaşması məsələlərini özünd
 
Utlitar yanaşma
 - faydalılıq nöqteyi nəzərindən yanaşma. 
 
Utopik sistem
 - /yunanca «u» - qeyri və «topos» - torpaq sözlərinin birləşməsini nəticəsində heç 
harada olmayan torpaq/ elmi cəhətdən  əsaslandırılmayaraq iqtisa
ən ictimai quruluş. 
humanist baxışları ifadə ed
 
Valyuta
  -  hər hansı dövlətin pul nişanəsi. Valyutalar işlənmə qaydasından asılı olaraq tam 
çevrilən, qismən çevrilən və çevrilməz valyutalara ayrılır. Yevro, ABŞ dolları supervalyuta 
hesab olunur. 
 
Valyuta və qiymətli kağızlar  /maliyyə/ bazarı
  -  valyutaların, səhmlərin, istiqrazların, çeklərin, 
akkreditivlərin, veksellərin və digər pul öhdəliklərini yerinə yetirən bilən qiymətli kağızların 
sərbəst alqı-satqısı. 
 
Veksel 
-  qanunauyğun formada tətbiq olunmuş  və onun sahib
sonra üzərində göstərilən məbləği ödəməyi öhdəsinə götürən şəxsdən şəksiz tələb etmək hüququ 
verən xüsusi yazılı borc öhdəliyidir.  
Verifikasiya prinsipi
 - biliyi təcrübə, müşahidə  və eksperimentin verdiyi məlumatlarla 
tutuşdurmaq yolu ilə yoxlamaq. 
 
Vətəndaş cəmiyyəti
 - dövlətin vətəndaşa üstin qayğı göstərdiyi cmiyyət. 
 
«Yeni agentlər»
 - kiçik biznes
 
«Yeni yoxsullar»
 - özünün sosial, demoqrafik, peşə statusu. 
 
Yoxsulluğun feminizasiyası
 - yoxsullar arasında qadınların,  ələxsus da tək anaların artamı 
tendensiyası. 
 
Yoxsulluq
 - insanların minimal pul, təhsil, hakimiyyət və nufuz malik sosial və iqtisadi vəziyyəti. 
 
Yoxsulluq zonası
 - yoxsullaraın yüksək konsentrasiyalı  ərazisi. Burada yoxsulluq əmsalı orta 
ğlkə göstəricisindən də yüksəkdir. 
 
Yoxsulluq astanası
 - minimal gəlirin rəsmi təsbit olunmuş ölçüsü. 
 
 
217

---