104
ed
ər, hətta beynəlxalq dillər sırasına daxil olmaq iqtidarında
olar.
Ölk
əmizdə İKT-nin inkişafı və geniş tətbiqi, rəqəmsal
b
ərabərsizliyin aradan qaldırılması, potensial investorların
ölk
ənin İKT bazarına cəlb olunması nəticəsində Azərbaycan
regionda aparıcı ölkə kimi İKT mərkəzinə çevrilməkdədir.
Az
ərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 21
oktyabr 2005-ci il tarixli s
ərəncamı ilə təsdiqlənmiş
“Az
ərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya
texnologiyalarının inkişafı üzrə 2005-2008-ci
illər üçün Dövlət
Proqramı” (“Elektron Azərbaycan”) bir daha göstərir ki,
ölk
əmizdə İKT-nin inkişafı və İC qurulması üzrə dövlət
siyasəti
h
əm iqtisadi, həm də siyasi sahələrin inkişafına, şəffaf dövlət və
yerli özünüidar
əetmənin
formalaşmasına,
rəqəmsal
b
ərabərsizliyin ləğvinə, güclü iqtisadiyyatın yaradılmasına,
c
əmiyyətin demokratik inkişafına, insanların yaşayış
s
əviyyələrinin yüksəlməsinə yönəlmişdir.
Bu
proqramda bir çox
t
ədbirlərin yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. İlk növbədə
informasiya m
əhsullarının və texnologiyalarının istehsalı,
yayılması və effektiv istifadəsi sahələrində Azərbaycanla digər
inkişaf etmiş dövlətlər arasındakı fərqin azaldılmasına yönəlmiş
m
əsələlərin həll edilməsinin vacibliyi göstərilmişdir. Bütün
bunları nəzərə alsaq, əminliklə deyə bilərik ki, Vikipediya
layih
əsində də Azərbaycan öz sözünü qətiyyətlə deməkdədir.
Az
ərbaycanda İnternetin inkişaf tempi getdikcə artır və
İnternet mühitində yüzlərlə kataloqlar, İnternet resursları,
elektron mağaza, elektron əmək birjaları, virtual kitabxanalar və
müxt
əlif mövzuları əhatə edən saytlar yaradılaraq istismara
verilm
əkdədir. Son zamanlar Azərbaycanın müxtəlif
regionlarında İnternetin inkişafına güclü zəmin yaradılmışdır.
2007-ci ild
ə “Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqı” (BTİ)
t
əşkilatı İnternet istifadəçilərinin sayına görə dünya ölkələrinin
reytinqini açıqlayıbdır. Reytinq tərtib edilərkən hər ölkənin 100
n
əfərindən neçəsinin İnternet istifadəçisi olduğu hesablanıb və
araşdırma 198 ölkəni əhatə edib. Birinci yeri Yeni Zelandiya
tutub. Bu ölk
ədə hər 100 nəfərdən 79,3 nəfəri İnternet
105
istifad
əçisidir. İkinci yerdə İslandiyadır. Azərbaycan siyahıda
120-ci yerd
ədir. BTİ-nin təşkilatının araşdırmasına görə,
Az
ərbaycanda hər 100 nəfərdən 5,16 nəfəri İnternet
istifad
əçisidir. Ermənistan bizdən geridə - 124-cü yerdədir (hər
100 n
əfərə 5,03 istifadəçi). Axırıncı yeri Tacikistan tutur. Burda
h
ər 100 nəfərdən yalnız 7-si İnternetdən istifadə edir. BTİ-nin
m
əlumatına görə, bu gün dünyada 1 milyarddan çox,
yer kürəsi
əhalisinin 16%-i İnternet istifadəçisidir. Azərbaycan tarixini
saxtalaşdıran, Azərbaycan mədəniyyətini özününküləşdirməyə
çalışan ermənilərə qarşı virtual şəkildə mübarizə aparmaq üçün
Az
ərbaycan haqqında informasiyalar Vikipediya
virtual
ensiklopediyasında Azərbaycan dili ilə yanaşı, rus, ingilis,
fransız, alman və s. dillərdə dərc edilməli, artıq mövcud olan
düzgün
informasiyalar is
ə qorunmalıdır.
106
FƏSİL 7. VİRTUAL ENSİKLOPEDİYALAR
Ensiklopedik saytlar İnternetdə nəşr olunmuş ilk
layih
ələrdəndir. “Britannica”, daha sonra isə “Encarta” kimi
m
əşhur ensiklopediyalar hələ 1990-cı illərdə artıq virtual
m
əkanda tanınmağa başladılar. 90-cı illərin sonunda isə "Kirill
v
ə Mifodiy", “Rubrikon” və Böyük Sovet Ensiklopediyası kimi
ensiklopedik portallar az müdd
ət ərzində çoxlu sayda İnternet
oxucusunu c
əlb etdi. İnternetin informasiya bolluğunda
ensiklopedik resurslar, ilk növb
ədə, orada yerləşdirilən
m
əlumatların etibarlılığına görə fərqlənirlər. Digər virtual
m
ənbələrdən
fərqli olaraq, virtual ensiklopediyalar ayrı-ayrı
m
əşhur şəxslər, tarixi hadisələr, ölkələr və təşkilatlar, eləcə də
terminoloji anlayışlar haqqında daha dəqiq faktiki
məlumat əldə
etm
ək üçün əlverişlidir. Bu baxımdan naməlum predmetin
öyr
ənilməsində və tədqiqatlarda virtual ensiklopediyalara
müraci
ət istifadəçinin professionallığından xəbər verir. Bu
m
ənbələrdən konkret predmet sahəsi üzrə ilkin
informasiya əldə
etm
əklə, tədqiqatı daha da genişləndirib axtarış sistemlərinə və
müxt
əlif resurslara müraciət etmək olar.
İnternet məkanında müxtəlif elektron ensiklopediyalar
mövcuddur. Bu ensiklopediyalar
iki yer
ə bölünür:
m
əqalələrində redaktəyə icazə verən – azad virtual
ensiklopediyalar v
ə redaktəyə icazə verməyən – qapalı virtual
ensiklopediyalar. Vikipediya
ensiklopediyası və viki
texnologiyası ilə yaradılan digər ensiklopediyalar azad
ensiklopediyalar
siyahısına daxildir.
7.1.
Viki texnologiyası ilə fəaliyyət göstərən
ensiklopediyalar
2001-ci ild
ən başlayaraq virtual ensiklopediya anlayışı
köklü sur
ətdə dəyişdi. Vikipediya layihəsi
ensiklopedik
resursların yaradılmasında prinsipial olaraq yeni yanaşmalar
üçün
əsas oldu.
Vikipediyanın yaradılması və müvəffəqiyyətli