261
ЫЫ цсул. Щаванын сыхышдырылыб чыхарылмасы
Маддялярин алынмасы вя кцтля пайынын онларын чыхымына эюря щесабланмасына аид технолоjи
карт дцзялдилир вя ашаьыдакы суаллардан ибарят тапшырыг вариантлары верилир:
1. 2 г малахитдян (
2
3
)
(OH
Cu
CuCO
) мис (ЫЫ)-оксид алын. Алынан маддянин кцтля пайыны
нязяри мцмкцн олан мигдара нисбятян щесаблайын.
2. 3,2 г мис (ЫЫ)-оксиддян мис купоросу алын. Алынан мящсулун чыхымы нязяри мигдара эюря
ня гядяр олдуьуну щесаблайын.
3. 1 г калиум-перманганатын парчаланмасындан практик олараг щансы щяъмдя (н.ш.) оксиэен
алынар. Алынан газын щяъмини, кцтля пайыны нязяри чыхыма нисбятян щесаблайын.
4. 1 г мис (ЫЫ)-оксидин редуксийасындан алынан мисин кцтля пайыны щесаблайын.
5. 20 мл 1 М NaOH вя 20 мл 1 М HCl мящлулу верилмишдир. Бярк хюряк дузуну (NaCl)
алын. Алынан хюряк дузунун нязяри чыхыма эюря кцтля пайыны щесаблайын.
6. Ясаси мис (ЫЫ) карбонатдан мис металыны алын вя онун кцтля пайыны щесаблайын.
Щяр бир шаэирдя йухарыда эюстярилян тапшырыглардан бири верилир. Тапшырыглар щялл едилир.
Тапшырыг 1.
а) Нязяри чыхымы щесабланыр:
2
2
80
2
2
1
222
3
2
)
(
CO
O
H
CuO
OH
Cu
CO
Cu
Xq
q
q
q
mol
q
X
mol
q
/
160
/
222
1
;
mol
q
X
mol
q
/
160
/
222
1
720
,
0
/
222
/
160
mol
q
mol
q
X
(нязяри чыхымы)
Практик чыхымы:
72
,
0
73
,
0
CuO
2. Дидактик ишляри иъра етмяли:
Гуру бош сынаг шцшяси чякилир. Сонра сынаг шцшяси иля бирликдя 1 г малахит чякилир. Малахит
гуру тямиз сынаг шцшясиндя гара кцтля алынана гядяр гыздырылыр. Алынан кцтля мис (ЫЫ)-оксиддир. Сынаг
шцшяси сойудулур вя чякилир. Гара рянэли CuO чюкцнтцсцнун чякиси сабит олана гядяр (сабит чяки
алынана гядяр) гыздырылма давам едир.
3. Щесабланмасы:
Сыра №-си
Газ
Майе
Cищаз
1
Аммонйак,
Щидроэен,
Етилен,
Метан
Сыхлыьы щавадан аздыр
2
2
Хлор,
Щидроэен-хлорид,
Оксиэен,
Карбон (ЫВ) оксид
4
щава
газ
газ
щава
262
Тутаг ки, 1 г малахитин парчаланмасындан алынан кцтлянин чякиси 0,3 г олмушдур. Бу щалда
мис (ЫЫ)-оксидин кцтляси: 1-0,3=0,7 г. Тяърцбядян алынан нятиъяйя ясасян мис (ЫЫ)-оксидин чыхымынын
кцтля пайы щесабланыр:
%)
97
(
97
,
0
)
(
0,720q
0,7q
:
чыхымы
CuO
Тапшырыг 2. Нязяри щесаблама:
O
H
CuSO
SO
H
CuO
Xq
mol
q
mol
q
2
/
160
4
4
2
2
,
3
/
80
q
mol
q
q
mol
q
x
4
,
6
/
80
2
,
3
/
160
y
mol
mol
q
O
H
CuSO
CuSO
/
2501
2
4
4
,
6
/
160
4
5
q
mol
q
q
mol
q
y
10
/
160
4
,
6
/
250
(нязяри чыхымы)
10
5
2
a
O
H
4
чыхым
CuSO
;
бурада а-практик алынан CuO-nuн мигдарыдыр. Шаэирдляр а-ны тапмалыдырлар.
Практик иши иъра етмякля тапшырыг йериня йетирилир:
Стякана 3,2 г CuO вя 20%-ли H
2
SO
4
мящлулунун артыьы тюкцлцр. CuO там щялл олдугдан
сонра мящлул сцзцлцр вя фарфор касайа кечирилиб су щамамында бухарландырылыр. Мящлулун сятщиндя
тябягянин алынмасы дуз кристалларындан ибарятдир. Алынан мис купоросу чякилир вя онун кцтля пайы
щесабланыр. Цмумиляшдириъи експериментал практикумда бярк вя майе щалында олан маддялярин вясфи
анализи апарылыр. Бу ъцр практикум шаэирдлярин нязяри вя експериментал щазырлыьыны мющкямляндирир вя
дяринляшдирир. Шаэирдлярин маддяляр щаггында, онларын чеврилмяси заманы баш верян нязяри мясяляляри
изащ етмякдя, биликляри инкишаф етдирмякдя, практик вярдишлярин газанылмасында, шаэирдлярин
дцшцнcясинин артмасында вя кимйяви дцшцнъянин формалашмасында хцсуси йери вардыр [5-7].
Вясфи експериментин ашаьыдакы нювляриндян истифадя олуна биляр:
* Тяклиф олунан реактивля мцхтялиф гейри-цзвц бирляшмялярдя катион вя анионларын, цзви
маддялярдя функсионал група эюря тяклиф олунан реактивлярдян истифадя едилир.
* Ялавя реактивдян истифадя етмядян гейри-цзви бирляшмялярин мящлулларынын тяйини.
* Бярк гейри-цзви маддялярин вя онларын гарышыьынын вясфи анализи.
* Характер реаксийалара эюря цзви маддялярин тяйини.
Вясфи анализдя маддялярин тяйининдя бир сыра вариантлардан истифадя едилир [4]. Буна аид ашаьыдакы
тапшырыглары эюстярмяк олар:
1. Ящянэ дашынын тямизлийинин експериментал тяйини.
2. Ики дуз гарышыьы, кристаллик сода вя калиум-карбонат верилмишдир. Чюкдцрмя методу иля
дузларын кцтля пайыны тяйин един.
3. Синк тозунун тямизлийини мцяййян един.
4. Алцминиум тозунун тямизлийини йохлайын.
5. Верилмиш реактивдян истифадя едяряк дямир (ЫЫ)-хлориддя дямир (ЫЫЫ)-хлоридин мигдарыны
тяйин един. Практик ишин хятасыны щесаблайын.
6. Мящлулда БаЪл
2
-ин мигдарыны грамла мцяййян един. Бунун цчцн верилян реакстивлярдян
истифадя един. Практик ишин хятасыны щесаблайын.
7. Верилмиш реактивлярдян истифадя едяряк нцмунядя натриум-карбонатын кцтля пайыны тапын.
8. ЩНО
3
, ЩЪл, Щ
2
СО
4
, НаОЩ маддяляри верилмишдир. Алцминиумун щямин маддялярдя щялл
олмасыны эюстярин вя алцминиумун еквивалент кцтлясини щесаблайын.
9. Верилмишдир:
а) 10%-ли ЩЪл мящлулу
Dostları ilə paylaş: |