Elmи мяъмуяси
Yüklə 3,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
Индики - эяляъяк заман фелляринин Гурани-Кяримдя морфоложи яламятляри 85
“(Ya Peyğəmbərim, müşriklərə) de: “Əgər siz Rəbbimin rəhmət xəzinələrinə (var-dövlətinə) sahib olsaydınız, yenə də (onun) xərclənib tükənməsindən qorxaraq xəsislik edərdiniz. İnsan (nə qədər varlı olsa da, təbiəti etibarilə) xəsisdir!” (Əl-İsra:100) Bu cür halları Quranın yüksək dili və üslubu ilə əlaqələndirmək lazımdır.
bilməsidir. Məsələn:
Əgər Xalid gəlsə, ona hörmət edərəm. Bu misalın ərəb variantına diqqətlə baxdıqda, görərik ki, نأ ّ ədatının işlədilməsi ilə şərtin mənasında bir qüvvətləndirmə və təkidlə yanaşı, həm də bir xüsusiləşmə nəzərə çarpır. Bununla bağlı Quran ayəsinə nəzər salsaq, yuxarıda qeyd etdiyimiz fikirlərdə bir həqiqətin olduğunu görmək olar. Məsələn:
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ول ədatından sonra gələn نا ədatının fleksiya əlamətləri ilə bağlı müxtəlif fikirlər vardır. 19
Bütün bunlarla yanaşı, digər bir məsələ də ول ədatından sonra müzare feilin gələ bilib-bilməməsi ilə bağlıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, bəzян bu cür halın mövcud olmasına baxmayaraq, həmin müzare feil indiki- gələcək zamanı deyil, keçmiş zamanı bildirir. Məsələn:
cavab bir neçə şəkildə ola bilər: 1)
bilər. Buna misal olaraq Peyğəmbər əleyhissəlamın bir hədisini göstərmək olar:
19 ةيفللاا يلع يبطاشلا حرش ص
١٨۵
لصفملا حرش شبخم نبلا
٩
ص . ٩ هيوبيس
: باتكلا
: ٣ / ١٢٠
дос. Н.Н.МЯММЯДОВ 86
هصعي مل ﷲ فخي مل ول بيھص دبعلا معن “Süheyb necə də gözəl quldur. Əgər Allahdan qorxmasaйды беля, Оna asi olmazды!” 2)
Ъаваб тəsdiq və ya inkar bildirən mazi feilля верилир. Məsələn: اماطح هانلعجل ءاشن ول ً َ ُ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ تلظف ُ ْ َ َ نوھكفت م َ ُ ﱠ َ َ ْ
məəttəl qalardınız”. (Əl-Vaqiə:65) Aydınlaşdırıcı (ليصفت ) və başlanğıc ( ءادتبإ) ədatı اما Bu ədatın əsas vəzifələrindən biri cümlələri və fikirləri bir-birindən ayırmaq və onlara yeni başlanğıc verməkdir. Məsələn:
َ َ َ َ ِ َ ْ ﱠ َ رھقت ْ َ ْ َ لاف لئاسلا امأو َ َ َ ِ ﱠ ﱠ َ َ رھنت ْ َ ْ َ كبر ةمعنب امأو َ ﱢ َ ِ ِ َ ْ ِ ﱠ َ َ ثدحف ْ ﱢ َ َ “Elə isə yetimə zülm etmə! Dilənçini də (qapıdan) qovma! Və (həmişə) Rəbbinin sənə olan nemətindən söhbət aç!.” (Əz-Zuha:9-11) Məlun olduğu kimi bu ifadə iki komponentdən ibarətdir. Belə ki, اما - dən sonra gələn fikri aydınlaşdırmaq üçün ف hissəsi gəlir və daha sonra cavab (xəbər) işlənir. Bu ifadənin işlənməsində diqqəti cəlb edən bir cəhət ondan ibarətdir ki, görəsən, ف hissəsi həzf oluna (düşə) bilərmi? Qeyd etmək lazımdır ki, ف ədatı bu ifadənin tərkibində çox lazımlı və sabit bir komponentdir. Lakin, zərurət tələb etdiyi zaman həmin ədatın işlənməməsinin şahidi olmaq mümkündür. Məsələn:
Bu ayənin ərəb variantı ilə tərcüməsini müqayisə etsək, ayənin mənasında لاقيف feilinin ədatla birlikdə həzf olunmasının şahidi ola bilərik. Bu ədatın üç ясас xüsusiyyəti vardır: 1)
اما hisssəsindən sonra ف ədatının gəlməsi vacibdir. 2)
Bu iki komponent arasında başqa cümlənin gəlməsi qadağandır (and cümləsindən başqa). 3)
Bu ibarənin əsas mənasına gəldikdə, o təkid bildirməyə xidmət edir. Bunu əsaslandırmaqdan ötrü aşağıdakı misala nəzər salmaq kifayətdir: Yüklə 3,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|