Əsgər Rəsulov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
85 təhkiyəsi üzərində qurulmuşdur. Əsərin «yaz yağmuru» adlanmasının səbəbi əsas obrazlardan olan Sabri ilə gənc bir qadının ilk tanışlığıdır. Sözsüz ki, şıdırğı yaz yağmuru olmasaydı, həmin qadın Sabrinin yaşadığı həyətə girməz və onlar tanış olmazdılar. Bundan sonra, görüşləri də baş tutmazdı. Hekayənin həcmi gənc qadının söylədiyi xatirələr hesabına xeyli genişlənmişdir. Müəllif Sabrini bir yazar obrazı kimi təqdim etmək istəmişdir. O, on altıncı yüzilin Türkiyə tarixindən roman yazmaq fikrindədir. Ona görə də, tez-tez İstanbul kitabxanalarına gedir, yeni əsəri üçün material toplayır. Lakin biz bunları müəllif təhkiyəsindən öyrənirik. Sözsüz ki, bu da bir yazıçı obrazı kimi onda tam təsəvvür yaratmır. A.H.Tanpınar əsərin çox hissəsini Sabrinin gənc qadınla görüşlərinə həsr etmişdir. Sabri əfəndi ailəlidir, qadın isə bu səadətdən məhrum olmuşdur, onlar tezliklə ayrılırlar. Qadın onun ailə xoşbəxtliyini əlindən ala bilmir. Müəllifin fikrincə, ailə səadətini qorumaq üçün insan təsadüflərə uymamalıdır. Hekayədə bu, əsas ideya kimi bədii yolla əks olunmuşdur. Ailə-məişət mövzusunda qələmə alınan hekayələrdən biri də «Acıbademdeki köşk» adlanır. Əsər obrazın dilində təhkiyə edilir. Bu köşk həmin obrazın «həyatının hər səhifəsində» bir təsir buraxmışdır. Kökş onun anasının dayısı Sani bəyin evidir. Yazar hekayənin ilk abzasındaca Sani bəyin portretini obrazın dilindən verir: «Sani bəy orta boylu, ben tanıdığım zaman kır sakallı, geniş atletik vüsutlu, mavigözlü bir adamdı». Bununla yanaşı, o bizə sərt xasiyyətli bir ev yiyəsi kimi də təqdim olunur. Əsərin süjet xəttindəki gərginliyi köhnəliklə yenilik arasındakı təzad təmin edir. Köhnəliyi təqib edən yeniliklər isə ikitəkərli at arabasının dördtəkərli qazalaqla əvəz olunması, velosipedin yerinə, motosikletlərin alınması kimi dəyərləndirilməlidir. Bu yeniliklərin meydana çıxması ilə köhnə köşkün adət-ənənələri də dəyişməyə doğru gedir. Yeniliklərin təbliği isə hekayənin əsas ideya-məzmununu əks etdirir. Kənd həyatında ailə-məişətin təsvirinə yazarın «Təslim» hekayəsində də rast gəlirik. Hadisələr bir obrazın təhkiyəsində verilsə də, əsərin mükəmməl süjet xətti yoxdur. Göstərmək lazımdır ki, müəllifin başqa hekayələrindən fərqli olaraq mənbələrdə bu əsərin yazılma tarixi göstərilməmişdir. Yalnız bədii üslubundan təxmin etmək olar ki, bu da müəllifin ilk hekayələrindəndir. Mövzu sənətkarlıq baxımından istənilən səviyyəyə qaldırıla bilməmişdir. Ahmet Hamdi Tanpınar «Royalar» mövzusuna ikinci dəfə qayıtmış və 1952-ci ildə eyni adlı hekayə qələmə almışdır. Əsər həmin il «Ailə» məcmuəsində oxuculara təqdim olunmuşdur. Sonra isə «Yaz yağmuru» (1955) toplusuna salınmışdır. Müəllifin bundan on yeddi il əvvəl, yazdığı «Abdullah əfəndinin röyaları» hekayəsi arasında mövzu baxımından oxşarlıq vardır. Obrazlar və onların həyata baxışları sarıdan əsərlər bir-birinə çox yaxındır. Müəllif öz oxucusuna yenə də eyni ideyanı aşılayır: həyat hadisələrinə yuxulardan deyil, real baxmaq, özün üçün nəticə çıxarmaq gərəkdir. Röya görmək məsələsi yazarın ilk əfsanə mövzusunda qələmə alınmış «Adəmlə Həvva» hekayəsində də təsvir olunmuşdur. Həmin əsər 1948-ci ildə yazılmış və «Aile» məcmuəsində dərc edilmişdir. Başqa hekayələrdən fərqli olaraq buradakı yuxunun özü də əfsanəyə əsaslanır. Daha doğrusu, onun real həyatla heç bir bağlılığı yoxdur. Hekayənin nə məqsədlə qələmə alındığı oxucuya qaranlıq qalır. İdeya-məzmun öz bədii həllini tapa bilməmişdir. Ahmet Hamdi Tanpınarın «Yaz yağmuru» (1955) toplusuna daha iki hekayəsi daxildir. Bunlardan biri «Bir tren yolçuluğu», o birisi isə «Yaz gecəsi» adlanır. hər iki əsər yenə də «Ailə» məcmuəsində verilmişdir. Hekayələrin dil baxımından bir-birinə yaxınlığı vardır. Belə ki, hadisələr obrazın təhkiyəsində təsvir olunur. Lakin bu hekayələrdə oxucunun marağına səbəb olacaq bitkin obrazlar və ictimai məzmun 86 daşıyan ideya əks etdirilməmişdir. Ahmet Hamdi Tanpınarın ilk hekayələr toplularına düşməyən daha iki əsəri vardır. «Emirqanda axşam saatı» hekayəsi 1944 və 1946-cı illərdə «İstanbul» məcmuəsində hissə-hissə dərc olunmuşdur. «Fal» adlanan hekayə isə 1946-cı ildə həmin məcmuənin 70-71-ci sayında yayımlanmışdır. Sonralar isə hər iki əsər toplulara salınmışdır… Bütün yuxarıdakı qeydlərdən bu qənaətə gəlmək olar ki, Ahmet Hamdi Tanpınarın yaradıcılığında hekayə janrının da ayrıca yeri mövcuddur. Bu əsərlər onu Türkiyə ədəbiyyatında bir hekayə ustası kimi tanınmağa geniş imkanlar açmışdır. Rəşid Quliyev, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Ahmet Hamdi Tanpınarın yaradıcılığında hekayə janrı X Ü L A S Ə Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962) Türkiyə ədəbiyyatı tarixinə şair, nasir və publisist kimi daxil olur. Hekayə janrı onun yaradıcılığında mühüm yer tutur. Yazar öz sağlığında hekayələrini iki topluda (1943 və 1955-ci illər) nəşr etdirmişdir. Türkiyənin ictimai-siyasi durumunun bədii əksi bu hekayələrin ən mühüm özəlliklərindəndir. Araşdırmada bu özəlliklərdən söhbət açılır. doç.dr. Rashid Kuliyev S U M M A R Y The important place in the literary work of Ahmad Hamdi Tanpinar (1901-1962) is take place the story genre. In these stories is describing the social and political situation of Turkey. The author published his stories in two collections (1943 and 1955 y.) In the Investigation are talking about these features. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|