FəNN: vergiLƏr və vergitutma mühaziRƏ MÜƏLLİMİ: İ. E. D. M. C. HÜseynov mövzu Vergilərin yaranması və inkişaf tarixi

son həddi kapitalın rentabelliyi
(illik mənfəət norması) 
əsasında təyin olunur. Əgər bu verginin dərəcəsi kapitalın rentabelliyini 
depozit faizinin orta dərəcəsi ilə müqayisəyə imkan verərsə, onda 
müvafiq istehsal öz fəaliyyətini dayandıracaqdır. Əgər verginin dərəcəsi 
həddindən artıq aşağı olarsa, onda vergi özünün 
sanitar funksiyasını
həyata keçirə bilmir. Beləliklə, statik vergilər təkcə sanitar funksiyasını 
yerinə yetirmir və həm də dolayı yolla da olsa, müəssisənin iqtisadi 
fəaliyyətinə təsir göstərir. Belə ki, onun artırılması müəyyən növ 
əmtəələrin istehsalının azalmasına səbəb olur. Ona görə də bu vergilərin 
dərəcələri elə təyin olunmalıdır ki, onlar müəssisənin dinamikasına yox, 
yalnız statistikasına təsir etmiş olsun. Dərəcələr kifayət qədər yüksək 
təyin olunmalıdır ki, müəssisələri fəaliyyətsiz qalan istehsal 
fondlarından azad olmağa məcbur etsin, lakin elə bir həddə olmalıdır ki, 
istehsalı dayandırmasın. Belə ki, əgər avadanlıq səmərəli istifadə 
olunursa, bu avadanlıqdan hesablanan vergi müəssisənin fəaliyyətinə 
təsir etməsin. 
İqtisadi dinamikaya vergilər
– müəssisənin maliyyə axınlarına 
hesablanan vergilərdir. Müxtəlif tipli vergi sistemlərində onlar büdcəyə 
vergi daxilolmalarının daha böyük hissəsini təşkil edir. Dinamik 
vergilərin əhəmiyyəti digər vergilərdən fərqli olaraq dinamikaya, yəni 
müəssisənin iqtisadi fəaliyyətinə güclü təsiri ilə müəyyən edilir. 
İqtisadiyyatın ümumi inkişafı baxımından müəssisənin hansı maliyyə 
axınlarının 
vergiyə 
cəlb 
olunmasının 
səmərəli 
olduğunu 
müəyyənləşdirək. 
KitabYurdu.az 
28

---

İqtisadiyyatın vergiyə cəlb olunan subyektləri fiziki və hüquqi 
şəxslərdir. Fiziki şəxslərə hesablanan vergilər içərisində müəssisənin 
dinamikasına hesablanan vergilərə analoji olan