Yazi takip ahmet Dede Secretary yayin tüRÜ Üç Aylık, Uluslararası, Süreli Yayın Type of Publication
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Y ntemin zü yeti aklî verilerle değerlendirme.
KİNDÎ VE BAZI ÂYET YORUMLARI 173 genlerin namaz secdesini yapacak organlara sahip olmaması şeklinde açık- lar. Kindî’nin diğer bir gerekçesi de, gezegenlerde oluş ve başkalaşma, başka bir deyişle cevherin ve niteliklerin değişimi yani eksiklikten tamama doğru gidişin söz konusu olmadığı düşüncesidir. Bundan sonra ise geze- genlerin itaatlerinin irade ile olduğunu mantıkî delillerle iyice kavratabil- mek için onların iradelerinin nasıllığı ve onların canlı ve mümeyyiz olma- ları üzerinde durur. Yani gezegenlerin yapısı hakkında açıklamalar yapar. Kindî’nin mantıkî delillerden kastı da, risâlesinin devamından anlaşıldığı üzere, o gün sahip olduğu, tercüme faaliyetleri ya da kaynak dil öğrenimi ile elde ettiği felsefî ve astronomik bilgiler ve bu bilgilerin akıl yoluyla bilgi üretme sürecinde kullanılmasıdır. Ancak bu alan araştırmamızın ama- cı ve sınırlarının dışına çıktığı için buralarda söz sarf etmeyi gerekli gör- müyoruz. Kindî’nin buraya kadarki ifadelerinden hareketle onun âyeti inceleme metodunun keyfiyetini şu şekilde özetlenebilir: Yöntemin özü: Âyeti aklî verilerle değerlendirme. o Âyete dilsel yaklaşım Kelime tahlili Şiirle istişhâd o Âyete bilimsel/tecrübî yaklaşım Öncelikle Kindî’yi belirlemeye çalıştığımız kendi yöntemi çerçevesinde değerlendirmek istiyoruz. Acaba Kindî, kendi içerisinde tutarlı mı Y ntemin zü yeti aklî verilerle değerlendirme. Kindî vahyin aklın verileri ile çelişmeyeceğini, peygamberin Allah’tan getirdiklerinin aklın verilerinde bulunduğunu söylemiştir. Âyeti aklın veri- leri çerçevesinde inceleyişine bakıldığında, ona göre aklın verilerini; âyetin dilsel tahlili, ardından âyetin mevcut astronomik, felsefî başka bir deyişle bilimsel bilgiler ışığında akıl yürütme ile tahlilinin oluşturmakta olduğu gö- rülmektedir. Bu noktada akla şu sorular gelmektedir: Aklî veriler nelerdir Bir âyeti incelemede kullanılabilecek aklî veriler sadece bunlar mıdır Bir âyete dair o güne kadar söylenen sözleri (nakiller) incelemek aklî veriler arasında sayılabilir mi Şâyet nakiller (ki bunlar da ya insanların kendi akıl yürütmeleri sonucu söylediklerini ya da vahyî bilgiyi aktarmak için söyle- diklerini kapsar) aklî veri sayılamazsa, bilimsel bilgi neden aklî veri sayıla- biliyor Kur’ân genelinde bu âyete benzer başka âyetler var mıdır Kur’ân genelinde ilgili konu nasıl işlenmiştir Âyetin içinde yer aldığı bağlam dik- kate alınmalı mı ya da Kindî bu bağlamı dikkate almış mıdır Kindî’nin yaşadığı ortam, aldığı eğitim, sahip olduğu maddî imkânlar ve bilgi birikimi onun tefsir niteliği taşıyan önceki bilgilere/müellefâta ulaşma DİYANET İLMÎ DERGİ · CİLT: 54 · SAYI: 2 · NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2018 174 ihtimalinin yüksek olduğunu düşündürmektedir. Yanı sıra edindiği grama- tik, dilsel, felsefi ve astronomik bilgileri aklî veri, bunlarla âyeti yorumla- mayı aklî kabul edebilirken, acaba diğer bilgilerini aklî veri ve bunları kul- lanarak âyeti yorumlamayı aklî görmemekte midir Bu, Kindî’nin âyeti anlamada kullandığı yöntemi ‘aklî veriler ışığında âyetin yorumu’ ifadesi ile nitelemesi ve yöntemine dair belirlediği çerçeveyi sorunlu göstermektedir. e e ilsel akla ı Kindî, âyetin sadece secde kelimesini dilsel boyutuyla tahlil etmiştir. Bu tahlilinde şiirle istişhâdda bulunmuştur. Âyetin diğer kelimeleri için ise böyle bir değerlendirme yapmamıştır. Örneğin âyetin başındaki necm keli- mesini doğrudan gezegen(ler) olarak kabul etmiştir. Esasen Arapçada necm denilince akla ilk gelen yıldız/gezegendir. 12 Ancak Kindî bu risâlesinde Arap dilinde bir kelimenin birden çok hatta zıt anlamları bile ifade edebi- leceğini kendisi ifade etmiştir. Necmin sözlükteki bir diğer/ikincil anlamı ise gövdesiz bitkidir. O halde Kindî’nin necm kelimesine dair dilsel bir tahlil yapmaması kendi belirlediği yönteme göre hareket etmediğini gös- termektedir. Ayrıca âyetteki bir diğer kelime şecereden de makalesinde hiç bahsetmemektedir. e e ili sel e r akla ı Kindî, âyetteki secde kelimesini âmirin emrine itaat olarak belirledikten sonra gezegenlerin itaatinin nasıl olabileceğine dair mevcut bilgi birikimi çerçevesinde akıl yürütme ile değerlendirmeler yapmıştır. Bu noktada, aklî verilere dair yukarıda yaptığımız soruşturmaları bir kenara koyarsak, Kin- dî’nin kendi belirlediği aklî veriler çerçevesinde hareket ettiğini söyleyebi- liriz. Kindî’nin âyeti yorumlama sürecinde, kendi yöntemi bağlamında ne ka- dar tutarlı/uyumlu olduğunu tartıştık. Şimdi de daha evvel belirlediğimiz âyet tefsiri ölçülerine göre Kindî’nin yorum ameliyesini değerlendirmeye çalışalım. e içerisin eki keli elerin e eki a ı ıkları anla larının es- i e il esi Kindî, âyetteki kelimelerin sadece bir tanesini (secde) Arap dili açısın- dan tahlil ederek kelimenin âyetteki en uygun anlamını tespit etmeye çalış- mıştır. Diğer kelimeleri bu yönüyle tahlil etmemesi tefsir usûlü açısından bir eksikliktir. Ancak tahlil ettiği kelimeyi hem dildeki muhtemel anlamla- rını dile getirerek tartışmış hem de şiirle istişhâd etmek sûretiyle tercih etti- ği manayı gerekçelendirmiştir. Doğru/en uygun anlamı yakalamak için yap- 12 Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Huseynî ez-Zebîdî (1205/1791), Tâ- cu’l-Ar s min evâhiri’l-Kâm s, (b.y.: Dâru’l-Hidâye, t.y.), 33: 475. Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|