Geologiya-qidruv va kon-metallurgiya

Davolash profilaktika: muassasalarida imkon boricha parenteral muolajalarni kamaytirish ularning o’rniga doridarmonlarni og’iz orqali yuborish maqsadga muvofiqdir. Hayotiy ko’rsatma bilan parenteral muolajalar qilinishi zarur bo’lganda albatta bir marta ishlatiladigan shpris va boshqa tibbiy asbob-anjomlardan foydalanish lozim. Ammo uni qayta ishlatish mumkin emasligini har bir tibbiyotb xodim esida saqlashi va unga riova qilishi kerak.
Davolash-profilaktika muassasalarining har bir ish joyida orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi virusini yuqishining oldini olishga qaratilgan shart-sharoit mavjud bo’lishi kerak. Muolaja va boshqa tibbiy ishlarni olib borishda o’zini-o’zi muhofaza qilish chora-tadbirlariga rioya qilish kerak. Davolash profilaktika muassasalarida qon bilan ishlaganda avtomatik pipetka. Rezina grushalarni qo’llash kerak. Qon olishda qonni ignadan to’g’ridan to’g’ri probirkaga olish man etiladi.
Qon va boshqa biologik suyuqliklar quyilgan probirkalarni shtativlarga o’rnatilib ularni bikslarga yoki konteynerga solingan holda transportirovkaga tayyorlash lozim. Barcha tibbiy muassasalarda markaziy sterilizatsiya shaxobchalari bo’lishi shart va u joylarda maxsus tayyorlangan xodimlar ishlashi lozim. Ko’p marotaba ishlatiladigan shpris va boshqa anjomlarni zararsizlantirish. Sterilizatsiyadan avvalgi tozalash sterillash O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligining 2008- yil 29- vanvardagi 600- sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan yo’riqnoma asosida o’tkaziladi.
Davolash-profilaktika muassasalarining har bir xodimi, ular tomonidan bemorlarga yordam kotsatish mobaynida orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi virusining yuqish xavfining mavjudligini ish jarayonida yodda tutishlari lozim. Shifoxonaning har bir boiimida tibbiy asbob-anjomlarni zarar sizlantirish. Sterillashdan avalgi tozalash. Sterillash tartib-qoidalari va tibbiy xodimlarning virus yuqishidan ehtiyot choralariga rioya qilinishi ustidan nazorat qiluvchi javobgar shaxs tayinlanishi kerak. Tibbiy xodimlarning ish joylarida sog’liqni saqlash vazirligi tomonidan chiqarilgan direktiv hujjatlar ko’rsatmalar va uslubiy qo’lanmalardan kerakli ko’chirmalar bo’lishi talab etiladi. Undan tashqari tibbiy muolajalar paytida odam immunitet tanqisligi virusi yuqishining oldini olishda quvidagi ehtiyot choralariga e’tibor berish lozim. Barcha muolajalar rezina qo’lqoplarda va maxsus kiyimlarda o’tkazilishi zarur (xalat,qo’lqop, niqob, zarur bo’lganda muhofaza ko’zoynagi). Shpris ignalar va boshqa o’tkir asboblardan foydalanilganda ularni egmaslik sindirmaslik talab etiladi.
Bir martalik shpris ishlatilgandan so’ng ignasi chiqarilmasdan darhol yuvish. keyin uning ichi dezinfeksiya, vosita eritmasiga to’ldirilib zararsizlantiruvchi eritmada ko’miladigan holatda 1 soat muddatga solib qo’yiladi yoki bir marta ishlatiladigan shpris igna sistema va boshqalar foydalanilgandan so’ng qaytarib olib bo’lmaydigan maxsus yashiklarda to’planib ish kunining oxirida mufel pechida yoqib yuboriladi. O’tkir kesuvchi va sanchiluvchi asbob-anjomlardan iloji boricha kamroq foydalanish masadga muvofiqdir.
Bemor qonini teriga shilliq qavatlarga va jarohatlangan joylarga tushishining oldini olish uchun quyidagilarga rioya qilish darkor.
Bemor qoni jarohatlangan (tirnalgan, yorilgan, kesilgan, qirqilgan) joylarga tushishining oldini olish maqsadida terming jarohatlangan qismini leykoplastir bilan o’rash kerak;
-qon yoki organizmning boshqa suyuqliklari sachrashi ehtimoli bo’lganda hamda qon va qon mahsulotlari bilan muolajalar o’tkazilayotganda himoya ko’zoynagi va niqob taqib olish lozim agar teriga yoki shilliq qavatga bemorning qoni yoki biologik suyuqligi sachrasa darhol iliq holdagi suvda sovun bilan yuvish kerak yoki uni oqin suvda (vodoprovod) ushlab turish kerak. Keyin esa 6 % li vodorod peroksidi shimdirilgan tampon bilan artish, yoki 0.01 % dezoksan eritmasi. yoki 70 % spirtda artish lozim;
- agar ko’zga sachrasa darhol ko’zni suv bilan yoki 2 % borat kislotasi eritmasi bilan yuvish lozim qon yoki organizmning boshqa biologik suyuqliklari laboratoriyaga jo’natilgunga qadar og’zi yaxshi berkitiladigan biks yoki konteynerlarda saqlanishi lozim jarrohlik muolajalarida. Abortlarda tug’ruqni qabul qilishda stomotologik muolajalarda umuman ko’p qon ketishi bilan olib boriladigan muolajalarda tibbiyot xodimlar. Albatta, rezina qo’lqop kiyishi xirurgik xalati ustidan rezina fartuk taqishi, himoya ko’zoynagida va niqobda ishlashi zarur.
Shifoxonada odam immunitet tanqisligi virusi kasalligiga shubhali shaxs topilsa. Quyidagi chora-tadbirlar ko’riladi. ushbu kasallikka shubha qilingan shaxslar uchun alohida shpris va boshqa tibbiy asbob-anjomlardan foydalanish lozim. Tibbiy yordam ko’rsatish uchun maxsus tayyorgarlikdan o’tgan tibbiy xodimlar biriktiriladi. Kasallikka shubha qilingan shaxslarda tashxis tasdiqlanishi bilan mahalliy yuqumli kasalliklar shifoxonasiga yotqiziladi, bemor yotgan xonani rezina qoiqop kivgan holatda tozalanadi va dezinfeksiya qilinadi uni palatada kiygan kiyimlari o’rin ko’rpasi idish-tovog’i va shaxsiy buyumlari zararsizlantiriladi.
Odamning immunitet tanqisligi virusi bilan kasallanishning (orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi kasalligining) oldini olish to’g’risidagi O’zbekiston respublikasi qonun hujjatlari odamning immunitet tanqisligi virusi bilan kasallanishining (odam immunitet tanqisligi virusi kasalligining) oldini olish to’g’risidagi O’zbekiston respublikasi qonun hujjatlari ushbu qonundan hamda boshqa qonun hujjatlaridan iborat. Agar O’zbekiston respublikasining xalqaro shartnomasida odamning immunitet tanqisligi virusi bilan kasallanishining (odam immunitet tanqisligi virusi kasalligining) oldini olish to’g’risidagi O’zbekiston respublikasi qonun hujjatlarida nazarda tutilganidan boshqa qoidalar belgilangan bo’lsa. Xalqaro shartnoma qoidalari qo’llaniladi, qonunda quyidagi asosiy tushunchalar qo’llaniladi. Odam immunitet tanqisligi virusi kasailigi odamning immunitet tanqisligi virusi oqibatida kelib chiqqan o’ta xavfli yuqumli kasallik odam immunitet tanqisligi virusi kasalligini yuqtirganlar odamning immunitet tanqisligi virusi kasalligini yuqtirgan shaxslar orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi. Odam immunitet tanqisligi virusi kasalligining terminal (so’nggi) bosqichi, O’zbekiston respublikasi fuqarolari va fuqaroligi bo’lmagan shaxslarning orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi /odam immunitet tanqisligi virusi kasailigi yuqqan-yuqmaganligini aniqlash maqsadida tibbiy tekshiruvdan o’tish huquqi. O’zbekiston respublikasi fuqarolari. Shuningdek. O’zbekiston respublikasi hududida yashayotgan yoki turgan chet el fuqarolari hamda fuqaroligi bo’lmagan shaxslar ismi-sharifini sir saqlagan holda. Ixtiyoriy ravishda orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi /odam immunitet tanqisligi virusi kasalligi yuqqan-yuqmaganligini aniqlash maqsadida anonim tibbiy tekshiruvdan o’tish huquqiga egadirlar. Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi /odam immunitet tanqisligi virusi yuqqan-yuqmaganligini aniqlash maqsadida tibbiy tekshiruvdan o’tkazish tartibi o’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi tomonidan belgilanadi va u e’lon qilinishi lozim.
Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi /odam immunitet tanqisligi virusi kasalligining oldini olish sohasidagi davlat odamning immunitet tanqisligi virusi bilan kasallanishning odam immunitet tanqisligi virusi kasalligining) oldini olish chora-tadbirlari to’g’risida aholining xabardor qilinishini;
- orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi /odam immunitet tanqisligi virusi kasalligining oldini olish tashxis qo’yish va davolash vositalari yetkazib berilishini. Shuningdek tashxis qo’yish davolash va ilmiy maqsadlarda qo’laniladigan tibbiy preparatlar biologik suyuqliklar, organlar va to’qimalarning xavfsiz bo’lishi ustidan nazorat qilinishini:
- O’zbekiston respublikasi hududida orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi /odam immunitet tanqisligi virusi kasalligining tarqalishi ustidan epidemiologik nazorat o’rnatilishini:
- orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi /odam immunitet tanqisligi virusi kasalligi yuqqan-yuqmaganligini aniqlash maqsadida tibbiy tekshiruvdan o’tkazish uchun shart-sharoit yaratilishini tibbiy tekshiruvdan o’tishni xavfsiz, ism sharifi sir saflangan holda va anonim tarzda bo’lishini:
- aholi tibbiy tekshiruvdan bepul o’tkazilishini va odam immunitet tanqisligi virusi kasalligini yuqtirganlar va orttirilgan immunitet tanqisligi sindromiga chalingan bemorlar bepul davolanishini;
-orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi /odam immunitet tanqisligi virusi kasalligini yuqtirganlarga ijtimoiy-maishiy yordam ko’rsatilishini, ularyangi ixtisosga o’rgatilishini va ishga joylashtirilishini:
- odam immunitet tanqisligi virusi kasalligi muammolari bo’yicha ilmiy tadqiqodlar rivojlantirilishini ortirilgan immumtet virusikasalligi tarqalishining oldini olish chora-tadbirlarini amalga oshirish uchun mutaxassislar tayorlashni ta’minlaydi.

14-rasm orttirilgan immunitet itet tanqisligi sindromi - orttirilgan immunitet itet tanqisligi sindromi
Odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasi orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi kasalligining terminal (so’nggi) bosqichi ixtiyoriv tekshiruv odamlarning to’liq ma’lumot berish asosida o’z xohishi bilan ixtyoriy tekshiruvi anonim tekshiruv odamlarni shaxsini tasdiqlovchi hujjat kо’rsatmasdan tekshiruvi konfidensial tekshiruv natijalarini faqat tekshiriluvchi shaxs va yordam ko’rsatayotgan tibbiy xodim biladigan tekshiruv tekshirilishi shart bo’lgan tekshiruvlar tekshiriluvchi shaxs to’liq ma’lumot asosida roziligi bilan o’zining keyingi faoliyatini davom ettirish uchun shart bo’lgan tekshiruv (qon a’zo to’qima va biologik suyuqliklar donorlari) majburiv tekshiruv to’liq ma’lumot asosida tekshiriluvchini tekshirish bo’yicha roziligi olingan yoki olinmaganligidan qat’i nazar. Huquqni muhofaza qilish tashkiloti vakilining o’rnatilgan tartibda berilgan qaroriga binoan ortirilgan immumtet virusiga tekshiruv to’liq ma’lumot asosida tekshiruv tekshiriluvchi ortirilgan immumtet virusiga tekshiruv natijasida kelib chiqadigan barcha oqibatlar haqida testdan oldi maslahat berish jarayonida to’liq ma’lumot olgandan so’ng ortirilgan immumtet virusiga tekshiruv maslahat berish maslahat beruvchi va maslahat oluvchi o’rtasidagi konfidensial suhbat (dialog). Suhbatning maqsadi maslahat oluvchining o’ziga xos xulq-atvori bilan bog’liq vazifalarni tekshiruv sabablarini va odam immunitet tanqisligi virusi kasalligini yuqish xavflilik darajasini muhokama qilishdir.
Mazkur sanitariya qoida va me’yorlar ortirilgan immumtet virusiga tibbiy tekshiruvdan o’tkazish va orttirilgan immunitet tanqisligi sindromili bemorlarga tibbiy yordamni tashkil qilishning yagona tartibini belgilaydi.
Ortirilgan immumtet virusiga tibbiy tekshiruvdan o’tkazish davlat SPID xizmati tizimida faoliyat yurituvchi mutaxassislar tomonidan amalga oshiriladi.
Odam immunitet tanqisligi virusi infeksiyasi orttirilgan immunitet tanqisligi sindromili bemorlarga tibbiy yordamni tashkil qilish va parvarishni davlat sog’liqni saqlash tizimida faoliyat yurituvchi mutaxassislar tomonidan amalga oshiriladi.
Aholini tibbiy ko’rikdan o’tkazish va bemorlarga tibbiy yordam ko’rsatish ixtiyoriy va konfidensial olib boriladi.
Ortirilgan immumtet virusiga ixtiy oriy tekshirtirishni xohlagan shaxslarga testgacha va testdan keyingi malakali maslahat (konsultatsiya) beriladi. Odam immunitet tanqisligi virusi kasailigi immunitet boshqa o’ta sezgir usullar bilan tasdiqlangan bemorlarga konfidensial tibbiy yordam ko’rsatishni tashkil qilish maqsadida raqamli shartli belgishifr beriladi.
Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi kasailigi immunitet oblot usulida tasdiqlangan shaxslar haqida qoraqalpog’iston respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar оits markazlariga testdan keyingi maslahatni tashkil qilish va o’tkazish hamda profilaktik chora-tadbirlar ko’rish maqsadida.
Kasailik aniqlanganligi to’g’risidagi xabarnomani olgan tibbiy muassasalarning mansabdor shaxslari va tibbiy xodimlari tibbiy yordamni tashkil qilish va ko’rsatish vaqtida konfidensiallikni va bemorning shaxsini sir saqlashga majbur. Bemorlarga tibbiy yordamni ko’rsatish va kasallikning oldini olish chora-tadbirlarini o’tkazish ixtiyoriylik asosida vrachlik sirini saqlagan holda. Bemorning shaxsini sir saqlab. Insonparvarlarcha munosabatda va huquqini poymol qilmasdan olib boriladi.