Giriş (Ümumtəhsil məktəbində riyaziyyatın tədris konsepsiyası)

Riyaziyyat

2009

Funksiyanın qrafikinin xassələrini (əyilmə koefisientləri və koordinat oxu ilə kəsişmə) 

•

çoxluqlar arasında asılılığı təhlil etmək üçün icmal edir.

Funksiyanın parametrlərini dəyişir və bu dəyişikliyin nəticəsini həmin funksiya ilə təsvir 

•

edilən prosesin kontekstində şərh edir.

 Real prosesi təsvir edən iki funksiyanı müqayisə edir (o çoxluğu tapır, hansında bir funksiya 

•

ikinci funksiyadan çoxdur/azdır, ikinci funksiyaya bərabərdir) və kontekstlə münasibətdə 

müqayisənin nəticəsini şərh edir.

Məsələnin həlli zamanı çoxluq anlayışları və əməllərindən istifadə edir. İki 

3. 

çoxluq arasında uyğunluq yaradır, ifadə edir və təhlil edir.

Verilən çoxluq üçün verilən elementin verilən çoxluğa aidiyyatını müxtəlif üsullarla müəyyən 

•

edir. 

Problemi həll edən zaman, çoxluqlar arasında münasibətləri təyin etmək və çoxluq üzərində 

•

əməlləri yerinə yetirmək üçün bəzi köməkçi üsullardan istifadə edir.

 Çoxluq teorem anlayışlarından istifadə edir və bitmiş çoxluq üzərində əməllərin (iki çoxluğun 

•

bərabər kəsişməsi və birləşməsi), bitmiş çoxluq arasında münasibətlərin, element və çoxluq 

arasında münasibətlərin ifadəsi zamanı uyğun qeydlər aparır.

Real vəziyyətin iki çoxluq arasında (məs. şagirdlər və sinif otağındakı partalar) adekvat 

•

uyğunluğunu yaradır və cədvəl və ya sxem vasitəsilə onu təsvir edir.

Uyğunluğun təsviri üsulundan asılı olmayaraq, eyni uyğunluğu adlandırır.

•

Verilən uyğunluq üçün hər hansı bir üsulla (şifahi, cədvəl və ya sxem vasitəsilə) göstərilən 

•

çoxluğun əvvəlki/sonrakı ifadəsini tapır.

Cəbri  ifadəni  sadələşdirir.  Problemi  həll  edərkən  tənlik  və  bərabərsizlik 

4. 

sistemlərindən istifadə edir.

Mətni məsələni həll etmək üçün birdəyişənli tənlik tərtib edir və həll edir. Mətni məsələni 

•

həll etmək üçün ikidəyişənli tənlik sistemini tərtib edir və həll edir; məsələnin kontekstini 

nəzərə almaqla izahatı şərh edir.

Üsul seçir və ikidəyişənli tənlik sistemini həll edir; məsələnin çoxluq və həndəsi icmalını 

•

şərh edir.

Mətni məsələləri həll etmək üçün və ya real vəziyyətin modelləşdirilməsi üçün birdəyişənli 

•

düz xətt bərabərsizliyi tərtib edir və həll edir; məsələnin çoxluq icmalını şərh edir. Mətni 

məsələləri  həll  etmək  üçün  və  ya  real  vəziyyətin  modelləşdirilməsi  üçün  birdəyişənli 

bərabərsizliyi tərtib edir və həll edir; məsələnin çoxluq icmalını şərh edir.

Cəbri (iki dəyişəni əvəz edən düz xətt və ya ikinci dərəcənin) ifadənin sadələşdirilməsi və 

•

onun əhəmiyyətinin hesablanmasında dəyişənlərin verilən əhəmiyyətləri üçün əməllərin 

xassələrindən, onların ardıcıllıq və qruplaşdırılmasından istifadə edir. 

 Cəbri quruluşlar və ya məntiqi təhlildən istifadə etməklə iki cəbri (iki dəyişəni əvəz edən 

•

düz xətt və ya ikinci dərəcənin) ifadənin eyni bərabərliyini əsaslandırır və ya inkar edir.

Riy. XII. - 11

---

Riyaziyyat

2009

Obyektlərin  ardıcıllığının  qanunauyğunluğunu  təyin  edir.  Obyektlərin 

5. 

ardıcıllığını yayımlayır və təhlil edir.

Dövri ardıcıllıqda ardıcıllığın mərhələsini ayırır.

•

Ardıcıllıqda  verilən  parçaların  yayımlanmasının  iki  və  ya  çox  variantını  təqdim  edir, 

•

yayımlanma variantlarını izah edir və onları müqayisə edir.

Verilən məsələnin kontekstindən irəli gələrək ardıcıllığın yayımlanma variantını seçir və 

•

öz seçimini əsaslandırır.

Daim arta bilən ədədlərin ardıcıllığını yayır; real vəziyyətdə belə bir ardıcıllıq təsvir edilən 

•

prosesin nümunələrini sadalayır. 

Problemin həlli zamanı diskret riyazi elementlərdən istifadə edir.

6. 

Plan və ya cədvəli tərtib etdikdə ağacabənzər diaqramlardan istifadə edir; birəlamətli optimal 

•

marşrutu tapmaq üçün (alqoritmlər xaricində) qrafalardan istifadə edir.

Müxtəlif elementlərin kombinasiyalarının bütün mümkün variantını, çoxluq elementlərinin 

•

seçilməsi, yerləşməsi və yerdəyişməsinin sayını tapmaq üçün hər hansı bir üsul (siyahı,  

ağacabənzər diaqram) seçir.

 Real prosesləri diskret modellərlə təsvir etdikdə silsilədən istifadə edir (məs. əhalinin 

•

hər illik daimi faiz artımı); silsilə qaydası ilə verilən ardıcıllığı (n-üzvlü düstur xaricində) 

yayımlayır.

Çoxluq üzrə əməlləri (birləşmə, kəsişmə, əlavə etmə) uyğun məntiqi əməllərlə (ya, və, yox) 

•

əlaqələndirir.

Həndəsə və məkan anlayışı

Həndəsi  fiqurları  tanıyır,  onların  növlərini  müqayisə  edir  və  təsnif  edir. 

1. 

Fiqurların  növlərinin  müqayisəsi  və  fiqurların  təsnifatı  üçün  fiqur 

xassələrindən istifadə edir.

Fiquru əlamət-xassələrinə əsasən sadalayır, fiqurun tanınması üçün onların kifayət qədər 

•

olması/olmaması barədə müzakirələr aparır. Fiqurun verilən xassələri (eləcə də simmetrikliyi) 

arasında birmənalı həmin fiquru müəyyən edən minimal xassə birliyini seçir.

  Fiqurların  növləri  və  ya  xassələri  arasında  münasibətləri  (məs.  ümumilik-  xüsusilik) 

•

formalaşdırır, sxem şəklində həmin münasibətləri (məs. cədvəl və ya diaqramlarla) ifadə 

edir.

Verilən nəzərlərə əsasən məkan fiqurlarının mümkün növlərini sadalayır.

•

Riy. XII. - 12

---