H akġMLƏRĠn d avraniġI ÜZRƏ b anqalor p rġNSĠPLƏRĠ

2.3.  Hakim  onu  məhkəmə  iclaslarında  iĢtirak  etmək  və  iĢ  üzrə  qərar  çıxarmaq  hüququndan 
məhrum etmək üçün əsas sayıla biləcək hərəkətlərdən imkan daxilində çəkinməlidir. 
 
ġərh 
 
Hakimə tez-tez edilən etirazlardan çəkinilməlidir.  
66. Hakim məhkəmənin baxmalı olduğu iĢlərin həll edilməsi ilə məĢğul olmalıdır. Lakin elə vəziyyətlər 
yarana  bilər  ki,  tərəflərin  hüquqlarının  müdafiəsini  və  məhkəmə  orqanlarının  vicdanlılığı  və 
ələalınmazlığına ictimai etimadı saxlamaq məqsədilə hakimi kənarlaĢdırmaq, baĢqa sözlə, bu və ya digər 
iĢə baxılmasında iĢtirak və həmin iĢ üzrə qərar çıxarmaq hüququndan məhrum etmək zəruri olar. Digər 
tərəfdən, hakimləri tez-tez kənarlaĢdırma cəmiyyətdə ümumilikdə hakimlərə və xüsusən konkret hakimə 
qarĢı  ədavətli  münasibətin  yaranmasına  səbəb  ola  və  bundan  baĢqa,  onun  həmkarlarının  iĢ  yükünün 
artmasına  gətirib  çıxara  bilər.  Tərəflərdə  onların  iĢinə  məhz  hansı  hakimin  baxacağını  özlərinin  seçə 
bilməsi  təsəvvürü  formalaĢa  bilər  ki,  bu  da  arzuolunan  deyil.  Ona  görə  də,  hakim  öz  Ģəxsi  və  iĢgüzar 
münasibətlərini elə qurmalıdır ki, onun məhkəmə vəzifələri ilə potensial ziddiyyət imkanları minimuma 
ensin. 
 
Maraqların toqquĢması 
67.  Maraqların  potensial  toqquĢması  ehtimalı  hakimin  (və  ya  ona  yaxın  Ģəxslərin)  Ģəxsi  maraqları  ilə 
onun  məhkəmə  iĢinə  qərəzsiz  baxmaq  vəzifəsi  arasında  ziddiyyət  olduqda  yaranır.  Hakimlərin 
qərəzsizliyi  həm  real  qərəzsizliyi,  həm  də  kənar  müĢahidəçinin  nəzərində  onun  belə  qəbul  olunmasını 
nəzərdə  tutur.  Söhbət  məhkəməyə  aidiyyəti  olan  məsələlərdən  getdikdə,  maraqların  toqquĢmasının 
müəyyənləĢdirilməsi  üçün  meyar  həm  hakimin  Ģəxsi  maraqları  ilə  məhkəmə  mübahisəsinə  qərəzsiz 
baxmaq  vəzifəsi  arasında  real  mövcud  olan  ziddiyyət,  həm  də  sağlam  düĢüncəli  müĢahidəçinin  belə 
ziddiyyətin olmasını düĢünməsinə əsas  verən halların  mövcudluğudur. Məsələn, hakimin  ailə üzvlərinin 
siyasi  fəaliyyətlə  məĢğul  olmaq  hüququnun  mövcudluğuna  baxmayaraq,  hakim  bilməlidir  ki,  ailə 
üzvlərinin  və  ya  yaxın  qohumlarının  siyasi  fəaliyyəti  onun  cəmiyyət  tərəfindən  qərəzsiz  qəbul 
olunmasına, hətta səhvən olsa belə,  mənfi təsir göstərə bilər. 
 
Hakim  onun  maliyyə  fəaliyyətindən  irəli  gələn  maraqların  toqquĢmasını  minimuma  endirməyə 
borcludur. 
68.  Hakim  onun  maliyyə  fəaliyyətinin  məhkəmədə  baxacağı  iĢlə  bağlı  vəzifələri  ilə  ziddiyyət  təĢkil 
etməsinə  və  ya  ona  təsir  etməsinə  imkan  verməməlidir.  Müəyyən  hallarda  hakimin  kənarlaĢdırılması 
qaçılmaz  olmasına  baxmayaraq,  hakim  məhkəmədə  müntəzəm  olaraq  çıxıĢ  edən  təĢkilatlara  və  digər 
subyektlərə  münasibətdə  maliyyə  maraqlarına  malik  olduğu  halda  meydana  gələn  maraqların 
toqquĢmasını  minimuma  endirməyə  çalıĢmalıdır;  bu  vəziyyətdə  hakimə  belə  maraqlardan  azad  olmaq 
lazımdır.  Məsələn,  açıq  tipli  səhmdar  cəmiyyətdə  səhmlərin  bir  və  ya  daha  az  faizinə  sahib  olmaq,  bir 
qayda olaraq, de minimis (yəni hüquqi baxımdan az əhəmiyyətli olan) və hakimin bu səhmdar cəmiyyətə 
aid iĢə münasibətdə kənarlaĢdırılmasını tələb etməyən pay sayılır. Lakin çox vaxt hakimə etiraz məsələsi 
onun məhkəmə iĢinə baxılmasında iĢtirak etmək hüququndan məhrum olunması üçün əsas kimi çıxıĢ edə 
bilən  bir  sıra  mülahizələri  özünə  daxil  edir.  Hakimin  sahib  olduğu  səhm  payı  de  minimis  kimi 
qiymətləndirilməsinə baxmayaraq, səhmdar cəmiyyətin səhmlərinin miqdarını nəzərə almaqla, onun üçün 
əhəmiyyətli hissəni təĢkil edə bilər və bu, hakimə etiraz üçün əsas kimi çıxıĢ edir. Hakim bilməlidir ki, 
səhmlərə sahib olmağı cəmiyyət onun kənarlaĢdırılması üçün əsas sayılan maliyyə marağı kimi qəbul edə 
bilər.  Buna  baxmayaraq,  hakim  de  minimis  səhmlərə  sahib  olmaq  kimi  dəlildən  iĢə  baxılmasından 

---

yayınmaq üçün bəhanə qismində istifadə etməməlidir. Əgər hakim sahib olduğu səhm payları səbəbindən 
tez-tez özü-özünə etiraz edirsə, o, belə paydan imtina etməlidir
55
. 
 
Ailə üzvlərinin fəaliyyətini məhdudlaĢdırmaq vəzifəsi 
69.  Hakim  öz  ailə  üzvlərini  onun  qulluq  mövqeyindən  qanunsuz  olaraq  Ģəxsi  məqsədlərlə  istifadə 
edilməsi  kimi  qəbul  edilə  bilən  hərəkət  və  ya  əqdlərdə  iĢtirak  etməkdən  çəkinməyə  inandırmağa 
çalıĢmalıdır. Bu, cəmiyyətin həmin hərəkətləri favoritizm və hakim vəzifəsindən tamah məqsədilə istifadə 
edilməsi  təzahürü  kimi  qəbul  etməməsi,  həmçinin  özü-özünə  etiraz  verilməsi  zərurətinin  minimuma 
endirilməsi üçün vacibdir. 
 
 
                                                 
55
 United States of America, Commonwealth of Virginia Judicial Ethics Advisory Committee, Opinion 2000-5. See Ebner v 
Official Trustee in Bankruptcy, High Court of Australia, [2001] 2 LRC 369, (2000) 205 CLR 337. 

---

2.4.  Hakim  məhkəmədə  baxılmalı  olan  və  ya  baxıla  biləcək  iĢlə  bağlı  vəziyyətin  ağlabatan 
qiymətləndirilməsinə  əsasən  həmin  iĢin  nəticəsinə  hər  hansı  formada  təsir  edə  və  ya  prosesin 
ədalətli həyata keçirilməsini Ģübhə altına qoya biləcək istənilən Ģərhlərdən çəkinməlidir. Hakim 
açıq  və  ya  digər  formada  Ģərhlərdən  çəkinməlidir,  əks  təqdirdə  bu,  iĢə  hər  hansı  Ģəxsə  və  ya 
məsələyə münasibətdə qərəzsiz baxılmasına mane ola bilər. 
 
ġərh 
 
ĠĢ nə vaxt “hakim tərəfindən baxılmalı” hesab edilir? 
70. ĠĢ apellyasiya icraatının qurtarmasınadək “məhkəmə tərəfindən baxılmalı” hesab olunur. ĠĢ, həmçinin 
onunla bağlı iddianın veriləcəyini güman etməyə  əsaslar olduqda (məsələn, hələ ittiham irəli sürülməmiĢ 
cinayətə  dair  iĢin  istintaqı  aparıldıqda  və  ya  hələ  ittiham  verilməmiĢ  Ģəxsin  həbsi  həyata  keçirildikdə, 
yaxud  nüfuzuna  zərər  vurulmuĢ  Ģəxs  diffamasiya  iddiası  qaldırmaq  niyyətini  bildirməsinə  rəğmən  onu 
hələ qaldırmadıqda), məhkəmə tərəfindən baxılmalı olan hesab edilə bilər. 
 
Qeyri-qanuni bəyanatlar 
71.  Hakimlər  tərəfindən  hər  hansı  konkret  cinayəti  törətməkdə  təqsirli  sayılmıĢ  hər  bir  Ģəxsə  cəza 
qismində  həbsin  təyin  olunacağı  (bu  zaman  həmin  cinayətin  ilk  dəfə  və  ya  təkrar  törədilməsi  nəzərə 
alınmadan) barədə verilən bəyanat  təqsirləndirilən Ģəxsə törədilməsində ittiham olunduğu cinayətə görə 
müvafiq  cəza  tədbiri  ilə  bağlı  hakimin  qabaqcadan  hasil  olan  rəyi  ifadə  etməsi  əsası  ilə  onun  iĢdən 
kənarlaĢdırılmasını  tələb  etmək  hüququ  verir.  Bu,  hətta  o  halda  ədalətlidir  ki,  hakimlər  cəzanın  konkret 
müddətinin onlar tərəfindən Ģəxsi mülahizəyə əsasən və iĢin faktiki hallarından və bu kateqoriya cinayətə 
tətbiq  olunan  qanun  normalarından  asılı  olaraq  müəyyən  edilməsini  bəyan  etmiĢ  olsunlar.  Belə  bəyanat 
qeyri-qanuni kimi qiymətləndirilə bilərdi, çünki hakimlərin mövqeyinə cəmiyyətin əhval-ruhiyyəsinin və 
ya onun tənqidinə məruz qalmaq qorxusunun təsir edə bilməsini nəzərdə tutur. Bundan baĢqa, o, baxılma 
prosesində olan iĢlə bağlı yolverilməz açıq Ģərhləri özündə əks etdirə bilərdi.
56
 
 
Ġcazə verilən bəyanatlar 
72.  Yuxarıda  qeyd  olunanlar  hakimin  öz  rəsmi  vəzifələrinin  icrası  zamanı  etdiyi  açıq  bəyanatlara, 
məhkəmə  icraatı qaydası ilə  bağlı verdiyi  izahlara və  ya hüquqi  tərbiyələndirmə  iĢinə  kömək məqsədilə 
etdiyi  çıxıĢlara  Ģamil  olunmur.  Hakimə  özünün  tərəf  olduğu  və  fərdi  Ģəxs  qismində  iĢtirak  etdiyi 
məhkəmə prosesi ilə əlaqədar Ģərhlər vermək qadağan edilmir.  
 
Tərəflərlə yazıĢmalar 
73.  Əgər  iĢ  üzrə  icraat  qurtardıqdan  sonra  hakim  iĢin  nəticəsindən  narazı  qalan  tərəflərdən  və  ya 
təkbaĢına, yaxud kollegial Ģəkildə çıxarılmıĢ qərar və ya qərarları tənqid edən digər Ģəxslərdən məktub və 
ya baĢqa məlumatlar alarsa, o, belə məktubların müəllifləri ilə yazıĢmaya giriĢməməlidir.  
 
KĠV tərəfindən edilən tənqid 
74.  Təqsirsizlik  prezumpsiyası  prinsipini  pozmadan  ədalət  mühakiməsinin  həyata  keçirilməsi 
məsələlərinə dair, həmçinin məhkəmədə baxılacaq, baxılan və ya baxılmıĢ iĢlərlə bağlı məlumat toplamaq 
və  onu  cəmiyyətə  ötürmək,  habelə  Ģərhlərlə  çıxıĢ  etmək  KĠV-in  funksiyası  və  hüququdur.  Ġnformasiya 
azadlığı prinsipi Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktda nəzərdə tutulanlardan baĢqa heç 
bir  məhdudiyyətlərin  obyekti  ola  bilməz.  KĠV  və  ya  cəmiyyətin  maraqlı  üzvləri  məhkəmənin  çıxardığı 
qərara  tənqidlə  yanaĢdıqda,  hakimin  belə  tənqidə  KĠV-ə  yazılı  müraciət  etmək  və  ya  məhkəmə  iclası 
                                                 
56
 
Bax: United States of America, Advisory Committee on the Code of Judicial Conduct, New Mexico, Judicial Advisory Opinion 1991-2.
 

---