Hacı Əhməd-Cabir Hacı İsmayıl oğlu

 
243 
görə  müamilə  yapacaqdır.  Allah  eşqinə  iş  tutanlar, 
Allahdan  sonsuz  mükafat  alacaqlar.  Biz  müsəlmanlar 
buna inanırıq. 
 
ġəkər haqqında 
 
Şəkər  qamışı  və  şəkər  istehsalının  vətəni  Cənub-
Şərqi  Asiya  sayılır.  Şəkər  qamışı  Hindistanda 
eramızdan  3000  il  əvvəl,  Yaxın  Şərqdə,  Aralıq  dənizi 
ölkələrində və Çində VI əsrdən becərilir. 
 Makedoniyalı  Iskəndərin  ordusu  Hindistan  torpa-
ğına  qədəm  basdıqda  gördükləri  çoxlu  möcüzələr  içə-
risində bir şey onların diqqətini cəlb etmişdi. Hindlilər 
xoş  şirin  dada  malik  olan  ağ  rəngli  bərk  məhsul 
yeyirdilər.  Makedoniyalı  Iskəndərin  silahdaşlarından 
biri  o  vaxt  yazmışdı  ki,  Hindistanda  yetişən  qamış 
arısız  bal  verir.  Sonralar  Çinə  gətirilən  həmin  məhsul 
Daş  bal,  Misirdə  isə  Hind  duzu  adlanırdı.  Beləliklə 
şəkər  istehsalı  Hindistanda  başlamış,  sonralar  Irana 
keçmiş və VII əsrdə ərəblər onu Avropaya aparmışlar. 
Rus  dilində  “Caxap”,  indusca  “Sarkara”  və  ya 
“Sakkara” sözündən yaranmışdır. 
Şəkər  qamışının  tərkibində  20%-dək  şəkər  (saxa-
roza) olur. Şəkər qamışından şəkər alınması qədimdən 
məlumdur.  Sənaye  üsulu  ilə  şəkər  qamışından  şəkər 
istehsalına  Hindistanda  XVI  əsrdə  başlanmışdır. 
Hazırda  Dünyanın  100-dən  çox  ölkəsində  istehsal 
olunan  şəkərin  təxminən  55%-i  subtropik  və  tropik 
iqlim  şəraitində  yetişən  şəkər  qamışından,  45%-i  isə 
şəkər çuğundurundan alınır. 
1746-cı  ildə  Alman  alimi  Andrey  Markqraf  ilk 
dəfə  çuğundurda  saxaroza  olduğunu  kəşf  edir  və  bu 
barədə  Berlin  Elmlər  Akademiyasına  məlumat  verir. 

---

 
244 
XVIII  əsrin  axırlarında  bu  bitkiyə  maraq  artır  və 
demək  olar  ki,  Avropanın  bir  çox  ölkələrində  onun 
becərilməsinə  başlanır.  Şəkər  çuğundurundan  ilk  dəfə 
zavod şəraitində şəkəri almanlı F.K.Aşar almışdır. 
Təqdirə  layiq  haldır  ki,  artıq  “Azersun  Holdinq” 
şirkətlər qrupunun tərkibində fəaliyyət göstərən “Azər-
baycan ġəkər Istehsalat Birliyi” (AġĠB), başqa sözlə 
Imişli  Şəkər  Zavodu  nəinki  respublikanın  şəkərə  olan 
tələbatını  ödəyir,  hətta  xarici  ölkələrə  də  şəkər  ixrac 
edir. 
Şəkər  əsas  qida  maddələrindən  biridir.  Şəkərdən 
kulinariyada, qənnadı sənayesində, spirtsiz içkilər, mü-
rəbbə,  cem  və  digər  konservləşdirilmiş  meyvə-gilə-
meyvə məhsulları istehsalında istifadə edilir. 
Insanların  qidalanmasında  şəkərin  böyük  əhəmiy-
yəti vardır. Şəkər orqanizmdə yaxşı mənimsənilir (95% 
və  çox)  və  yüksək  qidalılıq  dəyərinə  malikdir.  100 
qram  şəkər  374  kkal  və  ya  1565  kCoul  enerji  verir. 
Şəkərin  qidalılıq  dəyərinin  yüksək  olması  ondan  irəli 
gəlir ki, o suda yaxşı həll olur və tezliklə qana sorulur. 
Şəkər  gündəlik  qida  rasionuna  daxildir.  Qeyd 
etmək  lazımdır  ki,  1-11  yaşlı  uşaqlar  gündə  50-60 
qram, 11-14 yaşlı yeniyetmələr 60-70 qram, yaşlılar isə 
70-90  qram  şəkər  yeməlidirlər.  Digər  məhsullarla 
qəbul  olunan  saxaroza  da  nəzərə  alınmaqla  sağlam 
insan gündə 100-125 qram şəkər qəbul edə bilər. Lakin 
artıq  miqdarda  şəkər  qəbul  edildikdə  qan  qlükoza  ilə 
doyur,  maddələr  mübadiləsi  və  eləcə  də  şəkər 
mübadiləsi pozulur, mədəaltı vəzinin işi çətinləşir. Yu-
xunun  pozulması,  iltihab  proseslərinin  inkişafı  da 
çoxlu  şəkər  qəbul  edilməsi  ilə  əlaqədardır.  Lakin 
şəkərin  insan  orqanizmi  üçün  fizioloji  əhəmiyyəti 

---

 
245 
böyükdür. 
Şəkər  haqqında  “Qurani-Kərim”-də  heç  bir 
buyuruq  yoxdur.  Lakin  imamların  hədislərində  şəkər 
çuğunduru  və  şəkər  haqqında  bir  neçə  kəlamlara  rast 
gəlmək olur. 
 
ġəkər haqqında hədislər 
 
Imam Cəfər Sadiq (ə) buyurub:  “Mənim şəkərdən 
artıq sevdiyim bir şey yoxdur”. 
Imam Rza (ə) buyurub:  
1.  “Hər  kəs  yatanda  iki  tikə  şəkər  yesə,  ölümdən 
qeyri bütün xəstəliklərdən şəfa tapar”. 
2.  “Əgər  bir  kişinin  min  dirhəm  pulu  olsa  və  o, 
pulun  hamısını  verib  şəkər  alsa,  o  şəxs  israf 
etməyibdir”. 
3. Qızdırma xəstəliyinə görə on dirhəm ağırlığında 
şəkər götürüb ac qarına su ilə içginən”. 
4. “Üç şey var ki, adamların çoxuna zərər verməz: 
raziqi üzümü, qənd qamışı, bir də alma”. 
5.  “Qənd  qamışı  qəbzliyi  açar,  onda  heç  bir  dərd 
və ya təhlükə yoxdur”. 
ġəkər çuğunduru. Imam Rza (ə) buyurub:  
1.
 
“Sizə  şəkər  çuğundurunu  tövsiyə  edirəm.  O 
Firdövs Behiştində bir çayın kənarında bitir. Onda hər 
dərdin  dərmanı  var.  Əsəbi  bərkidir,  qanın  hərarətini 
söndürür və sümükləri qalınlaşdırır”. 
2.  “Xəstələrinizə  çuğundur  yedirdin  ki,  onda  şəfa 
var,  amma  heç  bir  dərd  yoxdur.  O  xəstəyə  yuxu  bəxş 
edir”. 
Imam Cəfər Sadiq (ə) buyurub: “Şəkər çuğunduru 
yeyən şəxs cüzamdan arxayın olar”. 
 

---

 
246 
 
Xörək duzu haqqında 
 
Xörək duzu yeyinti məhsulu kimi həm şəxsi isteh-
lak  üçün  və  həm  də  sənaye  məqsədləri  üçün  geniş 
miqyasda istifadə olunur. Xörək duzu müxtəlif  yeyinti 
məhsullarının  konservləşdirilməsində  bir  konservant 
kimi tətbiq olunur.  
Dünyada  duz  ehtiyatı  çoxdur.  Okean  sularında  38 
trilyon  ton  natrium-xlor  ehtiyatı  vardır.  Yer  altındakı 
daş duz ehtiyatı isə 34 trilyon tona qədərdir. Beləliklə, 
insanlar  milyon  illər  bundan  sonra  da  duzla  təmin 
olunacaqlar. 
Insan  bədəninin  təxminən  0,5  kq-ı  natrium-xlorid 
duzu təşkil edir. Bu duzun orqanizmdə çatışmamazlığı 
nəticəsində  həyati  əhəmiyyəti  olan  bir  sıra  fizioloji 
proseslər pozula bilər. Xörək duzu qana daxil olmaqla 
bərabər  orqanizmdə  olan  hüceyrə  protoplazmalarında, 
qanda,  limfalarda  osmotik  təzyiqin  yaranmasını  təmin 
edir.  Bunun  sayəsində  qanın  iştirakı  ilə  müxtəlif 
toxumalardan maddələr mübadiləsi normal surətdə baş 
verərək,  hüceyrə  və  toxumaların  həyat  fəaliyyətini 
mühafizə edir. 
Insanın mədəsinin selikli qişa vəziləri xörək duzun-
dan  mədə  şirəsinə  lazım  olan  duz  turşusunu  hazırlayır 
ki, bu həzm prosesləri üçün çox əhəmiyyətli sayılır. 
Insan  orqanizmi  hər  gün  müəyyən  miqdarda 
natrium-xlorid  duzu  qəbul  etməlidir,  çünki  orqanizm-
dən müntəzəm olaraq natrium-xlorid xaric olunur. 
Beləliklə,  bütün  fizioloji  funksiyanın  normallığını 
təmin  etmək  üçün  insan  hər  gün  bütün  yeməklərlə 
birlikdə  10-15  q  xörək  duzu  qəbul  etməlidir.  Lakin 

---