Hazirlayanlar
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
56 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER Esâmi-i Mekâtib Bulundukları mahalle- rin semt-i meşhurları Aded-i
Mekâtib (Sıra)
Esâmi-i Cemâat
Dâhil-i tahrir olunan nüfus
Zükûr İnâs
“ “ “ “ Mahallesi Derûnunda 331 “
- “ Sağman Karyesi Karye -i Mezkûr Derûnu 332
Müslim 19 - “ Abşeker Karyesi
333 Ermeni
16 - Mazgird Kazası Rüşdiye Mektebi İslâm Mahallesi 334 Müslim
25 - İbtidâî “ “ 335
“ 15 - Kilise Ermeni Ermeni Mahallesi 336 Ermeni
20 - Pah Kazası Mekteb-i İbtidâîsî Hısn-ı Pah‘ta Asker Kışlası Civarında 337
Müslim 20 - Kızıl Kilise Kızıl Kilise Kışla-i Hümâyûn Civarı 338
“ 25 - TOPLAM
11392 2409
Listeden de anlaşılacağı üzere, her cemaatin açtığı okul resmî yayın- larda da o cemaatin üzerine kaydedilmiş ve bir sınırlama getirilmemiştir. Hatta ruhsatsız açılan okullara bile pek bir müdahale yapılmamıştır. Kato- lik ve Protestanlar sayıca çok olmasalar da eğitim müesseseleri nüfuslarına oranla diğer (Müslüman ve Ermeni Gregorian) milletlere göre fazladır. Bu da biraz dışarıdan aldıkları desteğin sonucudur. Bu verilen eğitim ve diğer faaliyetler sebebiyle özellikle de Protestan Ermeni milletine katılmalar ol- dukça artmıştır. Ermeni Gregorian Patriği , cemaatinin bölünmesini engelleyebilmek için her türlü çareye başvurmuş olmasına ve devletten yardım istemesine rağmen, bölünmüşlerin (Katolik ve Protestan gibi) hamisi durumundaki devletlerin Osmanlı Devleti üzerindeki nüfuz ve baskıları sebebiyle, bu konuda devlet yetkililerinden bir destek görememiştir. Hatta devlet erka- nı dahi bu konuda bir dereceye kadar aciz kalmıştır. Misyonerlerin tahrik ve teşviki sonucu ortaya çıktığı düşünülen Anadolu ’daki olaylardan son- ra, Ermeni Patriği Padişahın huzuruna kabul edildiğinde, çıkan olaylarda, Anadolu vilâyetlerinde bazı gençlere etkili tesirler sonucunda yaratılan in- tizamsızlık sebebiyle verdiği emirlerin dinlenmediğini bildirmiştir. Bunun önüne geçmek için de: Anadolu vilâyat-ı şahânesinde ba’zı etfâl ve eytâmın hâdisât-ı mündef’iadan mekteblerde vuku’bulan hasarât ve intizamsızlıkdan dolayı emr-i terbiyeleri noksan-pezîr olacağı Ermeni 57 Doç. Dr. Erdal AÇIKSES Patriği tarafından bi’l- beyân merâkim ve istifhâm-ı seciyeye bi’l- vâsıta arz-ı teminat idilmiş olub bundan evvel igtişaşât zuhûr iden mahalleri dûr ve teftiş ile hadisât-ı mündefi ’adan dolayı vilâyet dahilinde harâb olmuş veyahud ve zaten noksan bulunmuş olan mekteblerden etfâl-i müslimeye mahsûs olanların yine etfâl-i müslime ve etfâl-i gayr-i müslimeye mah- sûs olanların yine etfâl-i gayr-i müslimeye aid olmak üzere tamiren ve tecdîden tesis ve inşâsıyla herhalde etfâl-i müslime ve gayr-i müslimenin zübde-i terbiyesini istikmal itmek ve ecnebi mekteblerine Teb’a-i Devlet-i Âliyye’den olan etfâlin duhûlünü men’ idecek bir tedbîr ittihâz... edilmesi gerektiği belirtilmektedir. Ayrıca bu teklife ilâveten; Bu etfâlin hakikaten yetim ve bî-kes olan-
27 . Patrik tarafından teklif edilen bu tedbir, Padişah tarafından da uygun bulunarak bir heyetin kurulmasına karar verilir. Kurulacak heyet ise, şu şekilde teşkil edilecektir. Padişah tarafından tasvip edilecek ferik (general) rütbesinde bir zatın başkanlığında; biri Bâb-ı Valâ-yı Meşihatî’ den (Şeyhü- lislâmlıktan) ve biri Maarif ve bir diğeri (maliye ile de ilgili olacak) Dâhi- liye Nezareti ‘nden üç Müslüman ile iki Ermeni, bir Katolik ve bir de Rum cemaatlerinden temsilciler olacaktı 28 . Kurulacak heyete her şehirde yardım edilmesi ve heyette görevli olanların alacakları aylıklar ile yolluklarının tespit edilmesi de karara bağlanmıştır. Heyetin kurulması ve diğer husus- larda bir aksilik görüldüğü takdirde, meclis-i mahsus ta görüşülmesi de ka- rarlaştırılarak bunun sonucunun, Padişaha bildirilmesi istenmekteydi. Yukarıdaki izahlardan da anlaşılacağı üzere, kurulacak heyette Pro- testanların bir temsilcisine, cemaat olarak yıllar önce tanınmış olmalarına rağmen yer verilmemiştir. Özellikle mezhep değişikliği söz konusu edil- diğinde, yine Protestanlar örnek gösterilmiştir. Bu da, daha çok olayların çıkışında Protestan Amerikan okullarının etkili olduğu fi krinden kaynak- lansa gerektir. 27 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, (BOA), İrade-i Hususi, Belge No: 333-123/3. R. 1315. 28 BOA, İrade-i Hususi, Belge No: 333-123/3. R. 1315. Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|