82
HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER
Polonya Bilimler Akademisi Tarih Enstitüsü-Varşova
26 vaaz ile 101 sayfadan oluşan 1657 yılında yazılmış eser. 2 vaaz ve
1 tövbe duası Tryjarski tarafından 1977’de yayınlanmıştır
58
. Eser 6 numa-
rada kayıtlıdır ve üzerinde Triyarski ve Garkavets çalışmıştır.
Ossolinskih Millî Enstitüsü Kütüphanesi-Brotslav
Kayıtlı numaraları 1916/II ve 1359/II olan eserler üzerine Garkavets
ve Levicki çalışmıştır. Ayrıca 1359/II numaralı eser üzerinde Roszko ve
Braun çalışmıştır
59
.
1916/II numarada kayıtlı eserden;
Dağı da ne üçün emdi kledik yazmaga törelerni ya ne sebepten tepren-
di esimiz bu işke.
Eger ki yazdıq ese evegide ki kerekimiz dügül edi yazgan töre be-
rilmege Tengriden yohsa köp kez eşittik panpas özge milletten ki yohtur
k’risda’nlarda töre. Kim ki munu aytır bilmestir ari bitiklerning küçüni
munıngki yaman sayıştan 2 türlü yamanlıh toğar 1. ya sağışlar edi ki töre-
ni hoygan essiz edi 2 ya klemes edi ki könülük bolgay edi ademiler arasına
dünyada
2 inçi ki ol biliklikni ki tarbiyatımızdan bar edi, yamanlıh söndürdü da
tügal yaratılgan ademini yarımdıh etti da sövüknü u şağavatnı körelmesiz-
lik haranel etti
60
.
Zoyta urum tanıh Tavit Caug oğluna
Bedroska tanıh Nigol Ergen
Kirkorga Anguryalı
Curumlar zalojoniy halaga Ermeni yihövine da ağalarga
Panna Mayram marabed plenipolent pan Yakupnu hardaşın
Prokop tanıhlar vivedit etti pan Seferge harşı
Pan Kaspar yazıldı borç ağalarga sirotalarnıng deer Simonnung
61
58 Garkavets, a.g.e., s.676.
59 Roszko- Braun, Katalog Rekopisow Orientalnych ze Zbiorov Polskich:
Katalog Rekopi-
sow Orientalnych ze Zbiorov Ormianskikich i Gruzinskich, Warshava 1958.
60 Garkavets a.g.e., s.679.
61 Bkz. Garkavets a.g.e., s.770.
83
Yrd. Doç. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK
Millî Müze Kütüphanesi, Çertırskih Bölümü-Krakov
Başı ve sonu olmayan, Luvov’da 1575 yılında yazılan Ermeni takvi-
miyle dua kitabı. 2412 numarada kayıtlı olup eser üzerinde Roszko-Braun
çalışmıştır
62
. Aynı kütüphanede 3546/III numara ile kayıtlı, Luvov’da 1575
senesinde yazılan, mütercimi ve düzenleyicisi belli olmayan 260 sayfalık
ikinci bir eser daha mevcuttur. Ermenice ve Kıpçak Türkçesi ile yazılı şi-
irler içermektedir. Lazar’ın oğlu Stephan için hazırlanmıştır. Eser üzerinde
Roszko-Braun, Garkavets-Hurşidyan, Garkavets, Dubinska çalışmışlardır.
Parki Parcuns Asduacoy Tatarça
Haybat biylikke Tengrige eminlik dünyaga da biyentçilik ademilerge
alğış sanga biylikke algışlisen Biy Tengrimiz bizim.
Algışlar biz da ögerbiz seni Biy tapunurbiz da yerni öper biz sanga
haybatlarbiz seni şükürlübiz Biy biz sening ulu haybatıng üçün
Biyi da hanı ari köknüng Ata Tengri barını tutucı biy da oğlu Atanıng
yalgız Jısus Krisdos
Da ari Oğlu Biy Tengri hozusu Tengrining da Oğlu Atanıng ki aldıng
bizimkin ari goystan yargıladıng da keterding yazıhnı dünyadan yopsun
holthamıznı bizim
Ari ki oturup sen ong yanına Atanıng yarlıga bizge. Zera sen yalgız
arisen yalgız biyiklengeng Biyimiz bizim Jisus Kristos Biy da Ari Can da
haybat Ata Tengrige amen.
Her sahat algışlarbiz seni da mahtarbiz ari atıngnı sening mengilik da
mengi mengilik
Arzani et Biy bügüngi künnü eminlik bile da yazıhtan başha sahla biz-
ni
Algışlısen Biy Tengri atalarımızang bizim ogövlü da haybatlıdır ari
atıng sening mengilik amen
Algışlısen Biy övret menga aruvluhungu sening
Biy umsa boldung bizge cinstan cinsga
63
Ermeni tvaganıng 1024-ine latin tvagannıng 1575-ine frank ayına
yuliste tugellendi bu Sağmosaran İlah ulusuna İlov şeherine holthası-
62 Roszko-Braun, a.g.e.
63 Garkavets, a.g.e., s.775.
84
HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER
na pan Lazar oğluna pan Stephanos erespohanga sağlıh bile mengergey
amen...
64
Sövdüm ki işitkey avazın alğışımnıng menim aşahlattı hulahın kensi-
ning manga da men künlerimni menim sarnadım alnına
Çovrelediler meni ınçhamahları ölümnüng da prihodası tamuhnung
taptılar meni
Tarlıhnı da küçnü taptım da atın Eyamıznıng sarnadım
E, Biy huthar boynumnu yarlıgavuçı Tengrimiz bizim yarlıha da sahla
oğlanlarngı Biy
Men aşah boldum da Biy tirgizdi meni hayt boyum menim tınçlığımga
sening zera Biy buluştu manga
Huthardı boyumnu olumden kozlerimni yaştan da ayahlarımnı tayıl-
mahtan biyençli bolgaymen alnına Eyemiznig ulusuna tirilerning
65
.
Yagelonskiy Üniversitesi Kütüphanesi-Krakov
500 yıllık Ermeni kronolojik tarihî takvimi, Luvov’da 1592 yılında Er-
menice ve Kıpçak Türkçesi ile yazılmıştır. 173 sayfadır. Garkavets, Rozko,
Levicki-Kohnova
66
, Tryjarski üzerinde çalışmıştır.
Açhıs yazov be tvagan bile sanavın sıra bile taparsen ol yılnıng açhıç
yazovun da kethoyası üstüne Çırıhusdır da hızıl bile yazgan dohlarınaçtır
Başlandı sanga barça yahşı iş ne türlü ki tatar hanları kelip baş en-
dirdiler Kırisdosga da sövündüler alay je sen sövünsersen barça işinge ne
ki tutsang
67
64 Garkavets a.g.e., s.801.
65 Garkavets, a.g.e., s.852.
66 Levicki-Kohnowa, La Version Turkue-Kiptchak du ‘Code des Lois des Armaniens Polo-
nais’ D’apres le ms. No 1916 de la Biblioteque Ossolineum, Roscznik Orientalistyczny,
XXI, 1957, s.153-300.
67 Garkavets a.g.e., s.865.