Hazirlayanlar

109

Yrd. Doç. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK / Sevda ALTINSOY

ne elden uyalmas kişi bile yolga çıxma, da ne ötmek te yeme anıŋ kibik 

bile.

- Oğlum, körseŋ, düşmanıŋ yıxılıptır, külme da masxara etme anı: eger 

tursa saŋa yaman eter.

- Oğlum, söv ataŋnı da anaŋnı, ki toğurdu seni, da almagaysen alarnıŋ 

xarğışın, zera Teŋriniŋ, da atanıŋ, da ananıŋ alğışı birdir, neöik alğışı, 

alay xarğışı, ki sen süvüngeys (en s)eniŋ oğlanlarıŋdan.

- Oğlum yam(an oğul) yıxılır kendiniŋ yamanlıxına köre, da yaxşı oğul 

turar kendiniŋ yaxşılığına köre

- Oğlum, yuvuxlanma yaman u harsız xatınga, da pampasel etkeyler 

dayma seni, naletlemegey da ayblamagay, da axçaŋnı yegey. Anıŋ kibikten 

xaç.

- Oğlum, tüvüşten, ögütten ayama oğluŋnı. Tüvüş alaydır oğluŋa, ne-

çik bir hnoynu yaygaysen baxçada. Dağı da ne türlü möhür xazna üsne, 

ol türlü igidir tövüş oğluŋa. Eger ki künde 1 de, 2 de tayax bile ögütlese, 

andan ivaşlanır da andan ölmes. Eger hoyduŋ ese oğluŋnu kendi erkine, 

oğru bolur, da elterler anı asma ya kesme, da bolur saŋa ölginçe zal, heç 

esiŋden ketmes.

- Oğlum, övret oğluŋnu açlıxka da susamaxka, ki öktemlik bile ke-

çirmegey künlerni kendiniŋ. Duşmanıŋdan söz aytsalar, yöpsünmegeysen, 

anıŋ üçün ki seniŋkin de aŋar aytarlar.

- Oğlum, düşmanıŋ bar ese, yoldaşsız yolga çıxma. Bolmagay ki 

duşmanıŋ saxlagay yoluŋnu da sen vaxtsız ölgeysen.

- Oğlum, bolmagay ki aytkaysen: ‘Menim biyim essizdir, da men es-

limen’, da sen seni öggeysen, yoxese tözgin anıŋ essizlikne da uslularga 

yuvuxlangın sen, ki özgeler seni öggeyler.

-Oğlum, heç kimsege yaman aytma da biyiŋ alnına köp sözlü bolma, ki 

adamlar alnına uğaltmagay seni

 - 

Oğlum, xaçan sadağa berseŋ, yarlını acıtma: bergenıŋ Teŋrige 

xabul dügüldür.

- Oğlum, salma xayğunı da yığlamaxnı, da ança da bazıp barma toyğa 

ya ferahlikke, zera köp türlü alnımızga ölüm bar da köp türlü porcank.

- Oğlum, xaysı ki altın yüzük seniŋ dügül, anı barmaxıŋa xoyma, da 

xaysı ton-oprax, seniŋ dügül, atlanma, ki kültkü bolmagaysen.

---

110

HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER

- Oğlum, eğer aç eseŋ, da xaysı ki ötmek seŋin dügül, anı yeme, sun-

mınça.

- Oğlum, ol adam ki, senden küçlüdür, anıŋ bile küreş tutma, da aŋar 

utru bolma, bolmagay ki yıxıp seni öldürgey.

- Oğlum, ne ki yaxşı-yaman işitseŋ, anı yürekiŋe saxla: Teŋriden saŋa 

yaxşı bolur, da artar seniŋ tirlikiŋ.

- Oğlum, eğer övüŋ biyik, uzun ese 7 xulaç boyuŋnu egip kir.

- Oğlum, alma ulu ölçöv bile, da berme kiçi ölçöv bile, da aytma, ki 

‘Aslam ettim’. Anıŋkini Teŋri arttırmas da öceşir, da sen aç tas bolursen.

- Oğlum, yalğan ant içme, ki künleriŋ eksilmegey: Yalğançınıŋ künleri 

eksilir.

- Oğlum, Teŋriniŋ buyruxuna dayma xulax xoy da eski duşmandan 

xorxma: Teŋriniŋ buyruxu yaxşı ademige taş xaladır.

- Oğlum, oğlanlarıŋnıŋ köp bolganına süvünme da eksilgenine köp 

yığlama da köp xayğurma.

- Oğlum, oğlanlar da mal Teŋriniŋ bermexidir, evet ki xoca yarlılanır, 

da yarlı hocalanır, da aşaxlangan biyiklenir, da biyiklengen aşaxlanır.

- Oğlum, eğer sıŋarıŋ xastalansa, aytma, ki : ‘Ne etiyim aŋar?’ yohese 

bar ayaxıŋ bile xatına da kör közüŋ bile, xastanı sorsaŋ, artıxtır altından-

kümüşten, ese ki bergeysen.

- Oğlum, yarğuda oltursan, orunç almaaltın ya inci, bu egirlik bile 

könünü egri etme, yoxese töreni könü et, da könünüŋ xanın töktürdüŋ ese, 

seniŋ de tökerler.

- Oğlum, saxla tiliŋni yaman sözden, közüŋnü yaman baxmaxtan, az 

neme de oğurladıŋ ese, ölüm birdir.

- Oğlum, itlik etme sıŋarıŋnıŋ xatını bile, sonra özgeler de seniŋ 

sıŋarıŋa tüşerler, da ölgünçe bolur saŋa naletleme.

- Oğlum, bolmagay ki algaysen kendiŋe tul hatunnu nöger. Kim bilir, 

arada neme talaş boldu ese ol burungi eyesin aŋar? Da sen xayğurup küs-

tünürsen.

Oğlum, eğer ki saŋa Teŋriden ne türlü porcutiun yoluxtu ese, bolma-

gay ki yeŋilip cıckuhel bolgaysen, ki dağın yaman tinsizlix, yebermegay da 

vahtsız dünyadan keçirmegey, yoxese ne türlü de Teŋriden kelse, şükürlü 

bol, zera, zera şükürlü ağız Teŋrini borçlu eter.

---

111

Yrd. Doç. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK / Sevda ALTINSOY

- Oğlum, sövme oğluŋnu artıx xuluŋdan, ese bilmessen, ki xaysı kerekli 

bolur saŋa.

- Oğlum, dayma sen seniŋ esiŋ bile yaxşı sağışlama (sağışla) da xart-

larnı hörmetle, ki hörmetlengeysen Teŋriden de saŋa yaxşı bolur.

- Oğlum, igit vaxtna öktet bolma, ki igit vaxtna tas bolmagaysen.

- Oğlum, barma sıŋarıŋa, ki ayaxıŋa baskay, bolmagay ki boyuŋnu da 

baskay.

- Oğlum, kimse bile yarğu alnına tursaŋ, bolmagay ki yüreklenip söz-

legeysen, yoxese ne ki sözleseler, tatlılıx bile cuvap bergeysen – bu yarğu-

nu anıŋ üsne yıxarsen.

- Oğlum, eğer Teŋriden neme xoltxa etseŋ, evel anıŋ buyruxu tibine 

bol, da ne bile oruö bile alğış bile andan (xoltxay etseŋ) soŋra tügeller 

Teŋri xoltxaŋnı seniŋ.

- Oğlum, yaxşıraxtır ki, atıŋnı daima yaxşı  çıxargaysen, yohese ki 

sen seni körk aytkaysen: tonlar bile körk geçövlüdir, yoxese yaxşı at xalır 

meŋi.

- Oğlum, yaxşıraxtır soxur köz bile, ne ki soxur es bile: soxurlux bile 

terçe öğrenir yürümaxni yolunuŋ, yoxese soxur es bile salır könü yolnu da 

barır kendi erkine.

- Oğlum, yaxşıraxtır yarlılıxnı yıkmaga ne ki xocalıxnı saçmağa.

- Oğlum, tergegin seniŋ sözüŋnü yürekiŋ bile da andan soŋra çıxargın 

sözüŋnü ağzıŋdan. Eger bu işni bulay etseŋ, barçasına tatlı bolursen.

- Oğlum, kimeseden yaman söz işitseŋ, anıŋ yürekiŋe tut yedi xarış: ol 

yaman öler da yaxşılıxka xaytar.

- Oğlum, heç nemege külme: ol külmexten talaş bolur, da ol uruştan 

ölüm bolur.

- Oğlum, yalğan söz da yalğançılıx alay ağırdır, neçik xorğaşın; az 

künden soŋra yogarı miner, neçik terekniŋ yapraxı.

- Oğlum, ayt seniŋ kiçi sağışıŋnı dostuŋa eger ol seniŋ sağışıŋnı alani 

etmese, bolursen aŋar ulu sağışıŋnı da aytmaga da anı inamlı, könü dost 

bolursen tutmaga.

- Oğlum, dayma boluşuçi bol xanlar, biyler alnına seniŋ k’ristanlikiŋe 

söz bile da axça bile alay tut, ki anı aslannıŋ ağzından xutxarıysen, da ol 

saŋa xaybattır da p’ark.

---