Hazirlayanlar
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- METİN USLU XİGARNIŇ SÖZÜ ESİ AXILI
106 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER Veya;
53 . Veya; Haçan bir meclise vardığı zaman üzerine düşmeyen sohbeti söyleme- sin 54
sağlıklı olmak için ne gerek, utanmamak için ne gerek, mutluluk için ne gerek, itibarlı olmak için ne gerek bahisleri de ilâve edilmiştir. Hikar, sanki bu sözleri evlâtlığına hiç söylememiş gibi olur. Çünkü ço- cuk söylenenlerin hilâfına hareket etmeye başlar. Kendisini beye şikâyete giden Hikar’ı da ölüm cezasına çarptırır. Ders verilecek, hadleri bildirilecek kişi sayısı ikileşir. Bu hadisede Bey de suçludur. Önce Bey’in haddi bildi- rilir ki asıl cezaya uğratılacak kişiye sıra gelsin. Durumdan haberdar olan rakip Bey, Hikar’ın Beyi’ni oldukça zor bir müşkülle karşılaştırır. Hikar’ın Beyi, Hikar’ı ortadan kaldırttığı için pişmandır. Pişmanlık içindeki kah- ramanlardan birinin karşısına sürpriz bir şekilde ortaya çıkış ve kırk gün içinde eski sağlığa kavuşma, anlatım esasına dayalı Türk halk ürünlerinin adeta karakteristiğidir. Dede Korkut Hikâyeleri’nde, Manas Destanı’nda, Oğuz Kağan Destanı’nda, Köroğlu Kol Destanları’nda, Arzu ile Kamber, Tahir ile Zühre’de ve daha yüzlerce masalda bu tema görülür. Kırk sayı- sı ise formülistik olup hemen her masal, destan veya hikâyede karşımıza çıkar. Öğüt ve nasihatlerin arkasından hikâye kaldığı yerden devam eder. Artık bu kısım ibret alınacak hadisenin tamamlanması içindir. Hikâyede zenginlik alâmeti olarak altın ve kul tabiri kullanılmakta- dır. Hayvancı toplumlara ait benzetmelerdeki tabii unsurlar gözükmese de şehirlilere mahsus detaylı tasvirler de yoktur. Olayın kısa ve net sonuca bağlanmasını ahlâkî ve didaktik eser olmasına bağlarız. Bu tür meseller İslâmî ve Budist öğretilerinin aktarılmasında da vardır.
sözlü Türk halk kültürü unsurları arasında paralellik oldukça fazladır. Bu unsurlar anlatım esasına dayalı metinlerden destan, masal ve halk hikâye- lerinde bulduklarımız, Türk halk kültürünün genel karakterini gösterir. 53 Aksoy, a.g.e., s.267. 54 Fikret Türkmen, a.g.e., s.123. 107 Yrd. Doç. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK / Sevda ALTINSOY METİN USLU XİGARNIŇ SÖZÜ ESİ AXILI Aykanı da ögütü, ki ögütlengeyler adam oğlanları, da ata oğluna ögüt bergey, da esine algaylar. Eski töre da xanlar vaxtına Senekarim atlı xan bar edi Ninowee kermenniŋ da Asoresdannıŋ. Men, Xigar uslu 60 yaşına boldum, xatun al- dım, oğul – xız bolmadı maŋa. Bardım Teŋrim alnına da köp türlü xurban ettim, xaytip çöktüm allarına da ayttım: -Ey menim Eyelerim de Teŋrilerim! (1-iniŋ atı Pilşim edi, 2-incisiniŋ atı Şelim edi, üçüncüsünüŋ atı Şahmil edi). Buyuruŋuz da maŋa er oğul beriŋiz, ki oşta Xigar tirile çlmiyir, ne aytkaylar adam oğlanları, ki Xigar uslu cardar öldi, da oğul bolmadı, ki anı kömgey edi da malıŋ meŋergey edi. Oğul bolgıy edi da künde 10 xantar altın tas etkiy edi, bolmas edi menim malımnı tügetmege. Oğul bolgıy edi, ki 2 holu bile üstüme toprax salgay edi, tek maŋa 1 oğul jışadag bolgıy edi! Ol sahat maŋa avaz boldu Teŋrilerimden da ayttılar: - Xigar, buyurgandır, saŋa oğul bolgay. Sen xardaşıŋnıŋ oğlun al saŋa oğul, saxlagaysen da östürgeysen anı senden soŋra seniŋ ornuna Ki işittim men bu avaznı Teŋrilerimden, aldım men xardaşım oğlun 1 yaşına, kiydirdim anı türlü türlü kamxalar içine, da saldım boyuna altın – inci, neçik xan oğlunuŋ, içirdim da yedirdim anı barça süt bile, da xay- max bile, da çiybal bile, da yuxlatır edim anı xarahuşnuŋ da kügürçinniŋ moxundan yastıxlar üstüne aŋar dire, ki boldu 7 yaşına. Mundan soŋra başladım aŋar övretmege bitikni, esni u axılnı, dünyanıŋ bilmexin, kimler ki yaxşılıxka utrudur, alarga cuap da söz. Kündüz u keçe tıyılmadım çvretmexten, toydurdum anı es u axıl bile, neçik kimese suvdan u ötmekten toygay. Dağı da mundan soŋra ündedi meni xan xatına da ayttı alay, ki: - Uslu Xigar, köriyirmen seni, ki xartayıpsen. Senden soŋra kim tügel- liser cardarlıx bile de es u axıl bile menim xanlıhımnıŋ kerekin? Men asrı xayğurıyırmen bu işten. Ayttım: - Xanım sen hayğurma. Bardır menim oğlum, ki dağı cardar uslu da axıllıdır menden ese. 108 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER Ayttı xan: - Keltir alnıma, ki köriyim. Keltirdim de turğuzdum xannıŋ alnına. Kördü xan, da biyendi, da ayt- tı, ki: - Alğışlı bolgay bu oğlannıŋ künleri, ki xigar kendiniŋ tirlixine turğuz- du oğluŋ alnıma, kendi tinçlixta bolgay! Andan soŋra yügündüm xanıma, aldım oğlumnı da bardım palacıma. Bu türlü aytır edim övretkende Natan atlı oğluma. - Oğlum, ne ki işitseŋ xan, biy eşikine, anı yürekine tut, kimsege açma, baylını, möhürlüni seçme, seçkenni baylama da, ne ki işitseŋ, alanı etme da aytmagın. - Oğlum, közüŋ açıp, körklü xatın körseŋ, kiyinişli da bezövlü, bol- magay ki, aŋar suxlangaysen. Eğer tirlikiŋni barçasın da berseŋ, azgına suxlanganıŋ bolur, yoxese alırsen Teŋriden naletlemex da adamlardaŋ, anıŋ içüŋ ki xatın kişi oxşar 1 körklü kerezmanga, ol kerezmannıŋ içi tolu- dır sövekler bile da sasımax bile ölünüŋ. - Oğlum, oxşama badem terekine, ki barça tereklerden çiçeklenir da yemişin barça tereklerden soŋra berir, yohese oxşa xabaxka, ki soŋğuda çiçeklenir da yemişiŋ burun berir. - Oğlum, yaxşırahtır esli adam bile taş taşıma, ne ki essiz adam bile çağır içme. - Oğlum esliler bile essiz bolma da essizler bile esli bolma. - Oğlum, caht et axıllılar bile axıllı bolma, neçik alar, bolmagay ki anız kamlarga da essiz ademilerge sıŋar bolmagay sen, ki seni de essiz da anzkam ündegeyler. - Oğlum, yaxşırax çağıgıŋnı tökkeysen, ne ki essizler bile da anzkam- lar bile içkeysen, ki bolmagay alar seni naletlegeyler. - Oğlum, bolma asrı tatlı, ki seni yutkaylar, da ni asrı leği, ki tükür- geyler, yoxese bol ivaş da tözümlü barça yaxşı xılınganıŋa, da yüregeniŋe, da barça işiŋe. - Oğlum, neçe ki etikiŋ ayaxıŋadır baskın tegenekni da yol aç ayaxıŋa - Oğlum, xoca oğlu yılan yedi – Ayttılar, ki hakimliktir aŋar; yarlınıŋ yedi ese – ayttılar, açlıxtan yedi. Anıŋ üçün ki seniŋ ülüşüŋnü yegin, da xatınıŋnıŋ sıŋarına köz xoyma, ne malına, ne Teŋriden xorxusuz adam bile, Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|