85
Yrd. Doç. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK
M. Levitskiy Ahfadlarından Z. Abragomoviç’in Özel Kolleksyo-
nu-Krakov
1625-1630 yıllarında Luvov’da yazılmış, 480 sayfalık, 140 materyal
içeren koleksiyondur. Levicki, Levicki, Kohnova
68
, Daşkeviç, Daşkeviç-
Tryjarski üzerinde çalışmıştır
69
.
Romanya
Bölgesel Tarih Müzesi-Gerla
Müze’de 6 (23) numarayla kayıtlıdır. 1638 yılı Kamenets-Podolskiy’de
yazılmış, kronolojik tarih ve kilise ilâhîleri içermektedir. Garkavets ve Ko-
lanciyan
70
üzerinde çalışmıştır.
Bu barzadumar asrı mahtovlu kereklidir da körklü da her yılda bol-
gannı ne ki bar kendinde tapıvıyır da barça nemeni açıh körgüzüyür
Ewtnerreagdan başlanır Frank ayları bile işlenir Cnunt Pargentakı-
na dire yılı tügenlenir yeni baştan başlanır
İmazdunklar yasap tüzüp tüzüptürler inci kibik bozuvsuz çah Biy
Tengrining kelgenine dire mengi mengilik
Kim ki hullangay da işletkey bunu yazgannı da yazdırgannı angmaga
arzani etkey bir ‘Hayr meryergins’ bile
A Biy Tengri de anı kendi yarlıgamahı bile anggay amen
Yazıhlı yazgan bu bitikni Aksent der Krikor avakereç oğlu
Yazılı tvagannıng 1087-sine
71
Rusya
Saltıkova-Şedrina Adına Devlet Kütüphanesi: Sankt-Peterburg
1620 yılında yazılmış, 610 sayfalık Kıpçak Türkçesi’yle kronolojik
takvim. Abdullin (1971)
72
ve Garkavets eser üzerinde çalışmıştır. Kütüp-
hanenin
Ermeni Yazmaları bölümünde 2 numarayla kayıtlıdır.
68 Levicki-Kohnova, a.g.m.
69 Garkavets a.g.e., s.865.
70 Kolonciyan, Kratkiy Katalog Armiyanskih Rukopisey Goroda Gerla, Vestnik Matenadara-
na 1969, IX, s.433-485.
71 Garkavets, a.g.e., s.866.
72 Abdullin, Pamyatnaya Zapiska’ Agopa na Armiyano-Kıpçakskom Yazıke (1620), Sovets-
kaya Türkologiya, III, 1971, s.118-129.
86
HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER
Men yazıhlı arzanisiz Yagop babas der Krikor awakereç oğlu da tor-
nu der Yovannes awakerençning yazdım bu yaysmawurknu kensi huvatıma
da hudretime kore klese barçasından alçah da kereksiz da biyliksiz edim
yazıçılıhta evet bu hadarga hudretsizligime kore çalışıp bu ari bitikke da
çıhtım başka umsanıp Biy Tengrige da ongarmahı aşıra Ari Can Tengrinig
zera bilmelidir ki köp zamandan beri asrı suhlanç da küsenç edih yangi
orinag jaşmawurkka haysı ki 300 yıldan beri artıh eksik neça ki Kamenets
şeherinde Ermenilik tohtalıp edir havuz yangi orinag
73
...
Ermenice Kıpçakça Sözlük-Sanpetersburg
1646 yılında Luvov’da yazılmıştır ve 140 sayfadan oluşmaktadır.
Üzerinde Tryjarski ve Garkavets çalışmıştır. Müzenin Ermeni Elyazma-
ları bölümünde 8 numara ile kayıtlıdır. Bu sözlükten başka 636 numarada
kayıtlı, St. Petersburg’da 1697’de Ermenice-Ukraince ve Kıpçakça olarak
yazılmış 306 sayfalık bir dua kitabı daha vardır. İ. A. Abdullin ve Garka-
vets eser üzerinde çalışmıştır.
Abba: atanıng alhışı
Abana: atalarnıng atası, sarkisde
Korebiskobos: arhidiyakon
Korem: haşıyırmen
Korkel: farahlanma
Goh: basa-basa ya basılgan
Hağuç: ferahlandı
Armat: tamur
74
Bundan songra aytkın bu algışnı haysı ki aytıptırlar 3 igitler yalan ot-
nung içine haçan ki saldı kensilerin Napokotonosor padşah haysı ki övre-
nip alardan biznim surp yuhovumuz her kün etrerek sarnıyır bar yurekten
bu alhışnı Oğul Tengrige harşı haysı ki dir bu türlü
Bunu ayt haçan ki ari hanın kütürse kahana
75
.
73 Garkavets, a.g.e., s.867.
74 Garkavets, a.g.e., s.868-869.
75 Garkavets, a.g.e., s.869.
87
Yrd. Doç. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK
Ukrayna
Ukrayna Devlet Merkez Tarih Arşivi-Kiev
1572, 1573, 1575, 1577, 1579 ve 1624 yıllarına ait ve 228, 4320,
4321, 4322, 4326, 4327, 4329, 4383, 4390, 4392, 4393, 4394, 4397, 4402,
4405, 4406, 4407, 4409, 4410, 4412, 4413, 4414, 4415, 4416, 4417, 4418,
4419, 4428 ve 4432 numaralarda kayıtlı çeşitli yazmalar mevcuttur. Bun-
lar üzerine Abdullin, Grigoryan
76
, Triyarski, Daşkeviç
77
ve Garkavets ça-
lışmışlardır.
Tvaganıng 1026 yulisnig 15 yıhkün voytluhuna Milkonıng huvga tut-
tular Stasnı mesta oğlanın berserler kensine yılda 14 fl i bu yılnıng yalın
aldı Stas 14 fl ini tügel
78
Boldı tvaganıng 1034 okozdosnung 18 voytuluhuna Holubnung da tü-
gel toreçilerning keli Todorka der Harbey oğlu Kefeli da an içti Biy Teng-
rige da boldu inamlı poddaniyi Şdefannos padşahnıng anıng biylikining
a tutunduğu ki antına osit etkey ne ki yergesidir yazovuna köre da barça
kelişlerin torening bermege da posluşenstvo etmege törege harşı bolmah-
tan başha. Haysı antnı vısluhat etti ramenasından anıng biylikining pan
starostanıng urojonnıy pan Visenti Volski
79
.
Ukrayna Devlet Merkez Tarih Arşivi-Luvov
73 satırdan oluşan ve 1627 yılında yapılan anlaşma metni. Daşkeviç,
Tryjarski, Garkavets üzerinde çalışmıştır. Bu arşivde bulunan 9. ve 52. bö-
lümlere ait 22 adet belgenin 21’inin mikrofi limleri kendi özel arşivimizde
mevcuttur.
A dağın artık bekliki içun bu menim obligaciyama bastırdım kensi ye-
bisgoposagan möhürümnü da kensi vlasnı holüm bile sogoragan hızıl ya-
zov bile podpisat ettim boldu İlovda yogarı yazılgan zamanda tvaganıng
1076-sında abrilnıng 26-sına yebisgopos Negoğos arkebisgopos Lova ato-
rojın jaray Yisusi Krisdosi
80
.
76 Grigoryan, Ob Aktovıh Knigah Armiyanskogo Suda g. Kamanets-Podolska (XVI-XVII
vv), Vastoçniye İstoçniki i Sentralnoy Evropı I, Moskova 1964, s.276-296.
77 Daşkeviç, Administirativni Sudovi i Finansovi Knigi na Ukraini v XIII-XVIII İstoricni
Cerala ta ih Vikoristannaya, IV, Kiev 1969, s.129-171.
78 Garkavets, a.g.e., s.872.
79 Garkavets, a.g.e., s.872.
80 Garkavets, a.g.e., s.958.