Hazirlayanlar
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Metinlerin Bulunduğu Ülkeler ve Metinlerden Örnekler Avusturya Avusturya Millî Kütüphanesi-Viyana
- Ermeni Mhitar Kongregasyonu-Viyana
73 Yrd. Doç. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK Pamukçiyan’a göre kullanım XX. yüzyılın başlarına kadar devam etmiş- tir
25 . Paris Millî Kütüphanesi’nde bulunan, 19 Asrın Sonunda Türk-Ermeni Hukuk Bilgileri adlı kitapta 1610-1612 yıllı, Batı Ukrayna Gregorianlarına ait hukuk maddeleri alıntı olarak verilmektedir. 1912’de Avusturya’da, Türk Ermeni Dili Numuneleri bastırılmıştır. 1910’lu yıllara kadar yapılan çalışmalarda Step Kumukları’nın (Deşt-i Kıpçak veya Ukrain) dilleri ile mukayeseli çalışmalar dikkate alınırken bu tarihlerden sonraki çalışmalarda yöntem farklılıkları görülmektedir. Bun- ların içinde edebî ürünlerin eksikliği dikkatlerimizi çekmektedir. Kıpçak Türkçesi metinlerinin muhtevaları ise, dinî konular, mahkeme defterleri (37 adet), hukuk kitapları, vaazlar, sözlükler, takvimler, felsefe öğretici/ eğitici yazılar, genetik ve simyacılık çalışmaları vs… Garkavets, Gregorian Kıpçak metinlerini 6 grupta toplamaktadır. 1. Tarihî vakayinameler: Bunlar 3 adettir; a. Kamanets Vakayinamesi: Papaz Agop başlamış (1581-1621) ve kar- deşi Aksent yeniden düzenlemiştir (1650-1652). Bu vakayinamede Polon- ya-Osmanlı ilişkilerinin sertleştiği döneme ait bilgiler vardır. b. Venetsya Vakayinamesi: Paris Millî Kütüphanesi, El Yazmaları bölümündedir. Alişan tarafından 1896’da basılmış ve bu baskıya J. Deny tarafınan 1957 yılında eklemeler yapılmıştır. c. Polon Bölge Vakayinamesi: 1530-1537 tarihleri arasındaki vakala- rı kesik kesik anlatmaktadır. Luvov Gregorian Kilisesi’nde olan olayları anlatmaktadır. G. Alişan tarafınan yazılıp, Y. Daşkeviç ve E. Triyarskiy tarafından yeniden gözden geçirilerek bastırılmıştır. 2. Kanun kitapları ve mahkeme sicil defterleri, tutanakları: Bu kanun- lar, Gregorianların kendi kanunlarına göre cezalandırılabilmeleri için ha- zırlanmıştır. İlk kabul ve tasdik eden I. Sigizmund idi. Daha sonra yenileri bunu takip etmişti. İlk kitap Kıpçak ve Polonca hazırlanmıştır. Gregorian Kıpçakcası ile meydana getirilen kitapların toplam sayısı 40 idi. Bunların 3 tanesi kaybolmuştur. 37 kitap ise çeşitli müze ve arşivlerde saklanmak- tadır. Kiev, Viyena, Venetsya ve Polonya’da Marianna Levitskovo’nun mi- rasçılarında microfi lm ve fotokopi şeklinde bulunmaktadır. Kanun kitapla- rı, sicil defterleri ve tutanakların tamamı 18 000 sayfadan fazladır. 25 Kevork Pamukçiyan, Ermeni Harfl i Türkçe Metinler, İstanbul 2002, XI. 74 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER 3. Dil bilimi ve lügatlar: 1581-1613 yıllarına ait, 2 Kıpçak dili öğre- tici kitabı, 5 sözlük ve birkaç bağımsız sayfadan oluşmaktadır. Sözlükler; Luvov Üniversitesi Elyazmalar Kütüphanesi’nde 366 sayfa, St. Petersburg Saltıkov Devlet Kütüphanesi’nde 280 sayfa, Viyana Millî Kütüphanesi’nde 106 sayfa, Viyana Ermeni Mhitaristler Kongresyon Kütüphanesi’nde 301 sayfa -Garkavets tarafından hazırlanan ve Erivan’da bulunan Ermeni Grafi k Sanatı adlı kitabına belirtilen sözlükten oluşmaktadır (Erivan ve Viyana’da)-. 4. Mezhep (dinî) edebiyatı: 1 adet Apastol Tovel’in kitabı, 5 adet psal- tir kitabı, 9 adet dua kitabı, 4 adet vaaz kitabı, azizler hakkında kitap, 1 adet astroloji ve takvim notları içeren Hıristiyanlık tarihi kitabı, 1 tane ayrı takvim, 18 adet 12 hayvanlı Türk takvimine dayalı yıllık takvim, ilâhîler ve marşlar da içeren bir adet müellifsiz kitap. 5. Elit Ürünler: Viyana Ermeni Mhitarist Kongratsyonu Kütüphanesi’nde 468 numarada kayıtlıdır. Hikmetli sözler ya da olağanüstü azizlerin ef- sanevî hayatlarını konu alan entellektüel ürünlerden oluşmaktadır. Kitap üzerine J. Deni ve E. Triyarski çalışmışlardır. 6. Tabii ilim çalışmaları. Aşağıda örneklerini verdiğimiz metinlerin Türkiye dilbilimcilerinin kullandığı transkripsiyon ve transliterasyon işaretlerine çevrilmesine baş- lanmıştır. Bu metinlerin çevriminden sonra Kıpçak dil yadigarlarının keli- me hazinesi çıkarılacaktır. Metinlerin Bulunduğu Ülkeler ve Metinlerden Örnekler Avusturya Avusturya Millî Kütüphanesi-Viyana 106 sayfadan oluşan Ermenice-Kıpçakça Sözlük; 1669 yılına aittir. Ancak yazılış yeri belli değildir. Moldovya’dan satın alınmıştır. Tryjarski 26
ve Garkavets üzerinde çalışmıştır. 26 Triyarski, Distionnaire Armeno-Kiptchak D’epres Trois Manuscrits des Collections Vien- noises, Varşova 1968-1972, s.127-152.
75 Yrd. Doç. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK Men der Nerses Holup oğlu aldım satun bu parkkirkni pan Bayça şva- gerimden der Asduacadur oğlu pevni sumaga tvagan 1087 junvar 10. hay- sın ol Olah veliyetine alayje satun alıp edi 6 levkoviy talerge 27 . Ermeni Mhitar Kongregasyonu-Viyana 84, 143, 311, 440, 441, 444, 446, 447, 452, 468, 479, 480, 481, 525, 536 ve 559 nuralarda kayıtlı belgeler; Bu belgeler üzerinde Garkavets, Tri- yarski
28 , Daşkeviç 29 ve Daşyan 30 çalışmıştır. Bundan songra alğış da sağmos Tawit’ning, 4. Sarnaganima menim işitting manga, Tengri, toğruluhunga köre tarlıhtan manga avlah etting, yarlığa manga da işit alğışıma menim Adam oğlanlari nege dingre bek yürekliler, nek söviyirsiz heçlikni da izdiyirsiz yalğanlıhnı.
27 Garkavets, a.g.e., s.29. 28 Triyarski, The Story of Holy Mariane in the Kiptchak Language of the Polish Armenians, Jurnal of the Turkish Studies, XIII, Harvard University, Harvard 1989, s.205-236. 29 Daşkeviç, Lvovskiye Armyano-Kıpçakskiye Dokumantı XVI-XVII vv,, Kak İstoriçeskiy İstoçnik, İstoriko-Filologiçeskiy Jurnal, II, Akademiya Nauk. Arm.SSR 1977, s.163-164. 30 Dashian, Catalog der Armenischen Handschriften in der Machitaristen-Bibliothek zu Wien, Viyana 1895. 31 Garkavets, a.g.e., s.31.
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|