İ.Əliyev, N. Ağamalıyeva, Ş. Alışanh m ə s’ul redaktor

ildə  t ü r k   x a l q l a n   tarixi  k u r s u   ü zrə  p r o q r a m l a r   v ə   izahaı 
q e ydləri  h az ırlan d ı.
Q a d ın la r ın  
to h silin ə  xüsusi 
d i q q ə t  
yetirilird i. 
O rta 
təhsil  m ü ə s s is ə lə rin d ə   a z ərb a y can lı  q ızların  sayı  artırdı. 
M əs ə lə n ,  ə g ə r  1918/1919-cu  tə d ris   ilin d ə  G ə n c ə   gimna- 
ziyasında  cəmisi  4  a z ə rb a y c a n iı  qız  o x u y u rd u s a ,  1919/1920- 
ci  tə d ris   ilində  o n l a n n   sayı  296  n ə f ə r ə   ç a tm ı ş d ı .!03
A z ə rb a y c a n  
h ö k u m ə t i  
q a rş ıs ın d a  
d u r a n  
ən 
kəskin 
m ə s ə lə lə rd ə n   biri  d ə   m a a r i f   işçilərinin  m ad d i  t ə ’minatı, 
o n ların  
g ü z ə ra n ın ın  
yaxşılaşdırılm ası 
idi. 
1919-cu 
ilin 
sen ty a b rın d a   p a r l a m e n t   A z ə rb a y c a n   C ü m h u riy y ə ti  qul- 
luqçu ların ın   m əv ac ib in in   artırılm ası  və  m a a ş la rın   müvafiq 
şək ild ə  sistc m lə şdirilm əsi  b a r ə s i n d ə   q a n u n   q əb u l  etdi. 
Bu  q a n u n a   görə,  m ü ə llim lə r  xeyli 
im tiy az lar  aldılar. 
Ə lavə  işlərə  g ö ro   o n l a r a   ə m ə k   h a q q ı  xüsusi  c ə d v əl  üzrə 
ö d ə n ilird i.104
Yaşlı  əhali  və  q e y r i- tü r k   m ən şəli  v ə t ə n d a ş l a r   içərisində 
savadın  yayılması  və  d ö v lət  dilinin  öy rə n ilm əsi  üzrə 
tə d b irlə r  də  d ö v lət  v ə   ictim a i  h ə y a tın   milliləşdirilməsi 
siyasəti  ilə  bağlı  idı.  I l ö k u m ə t i n   tə şə b b ü sü   ilə  1919-cu 
ilin  se n ty a b r ın d a   A z ə rb a y c a n   dilinin  öy rə n ilm əsi  üzrə 
k u rs la r  təşkil  o iu n d u .  Bu  k u rsla rın   tə ş k ilin ə   351  000 
m a n a t  vəsait  ay rıld ı.105
A z ə rb a y c a n   h ö k u m ə t i n in   on  m ü h ü m   tə şə b b ü slə rin d ə n  
biri-  əlifba  islahatı  d a   o n u n   m aarifçilik  fəaliyyətinin  və 
xalq  təhsili  ü zrə  p r o q r a m la r ın ın   re a lla ş d ırılm a s ın a   xidm ət 
cdirdi.
1919-cu 
ilin 
m a r t ı n d a  
X .M ə lik -A s la n o v u n  
sədrliyi 
altın d a  olifba  islahatı  ü z rə   xüsusi  kom issiya  y a r a d ıld ı.1  6 
T ə q d im   o lu n m u ş   l a y ih ə lə rd ə n   a n c a q   m üəllim   A bdulla 
boy  Ə fə n d iy ev in   v a ria n tı  p a r la m e n t   t ə r ə f i n d ə n   bəyənildi 
və  yeni  əlifba  ü çün  əsas  kimi  qobul  edildi.
A z o rb ay ca n   C ü m h u riy y o ti  hök u m o ti  t ə r ə f i n d ə n   iqtisa- 
diyyat,  idarəçilik  v ə   m odəniyyətin  b ü t ü n   sa h ə lə ri  ü zrə 
k a d r la r  h a z ırla n m a s ın a   d a i r   c ü r ’ətli  p r o q r a m la r   işlənib 
hazırlanm ışdır.  Bu  vəz ifələrin   holli  ü ç ü n   h ə r  c ü r  m üm kün
fo r m a la r d a n   is tif a d ə   o lu n u r,  k o m p le k s  tə d b irlə r  g ö rü lü r 
və  xeyli  v ə s a it  x ə rc lə n ird i.
A z ə rb a y c a n  
h ö k u m ə t i  
təhsil 
sistem ini 
k ö k ü n d ə n  
yen ilə şd irm ə k  
ü ç ü n   pedaqoji 
k a d r la rın   haz ırlan m asın a 
birinci  d ə r o c ə li  əhom iyyət  v e rird i.  Pedaqoji  k a d rla ra   olan 
ehtiyacın  ö d ə n ilm ə s i  ü çün  m a a r i f   nazirliyi  təro fin d ə n  
h ə r 
il 
r e s p u b lik a n ın  
m ü x təlif 
m ə n t ə q ə lə r i n d ə  
dörd 
sem inariya  açılm ası  n ə z o rd o   t u t u l u r d u . 10 
Qori  sem ina- 
riyasının  m ü s ə l m a n   ş ö ’bəsi  Q a zaxa  köçü rü ld ü   və  m üstəqil 
sem inariyaya  çevrildi.  1919-cu  ilin  sentyabrında  B ak ıd a 
kişi  sem in ariy a sı  açıldı.  L a k in   z ə ru ri  q ə d ə r  pedaqoji 
k a d r la r 
h a z ır la n m a s ı 
üçün 
bu 
sem inariyalar 
kifayət 
deyildi.  P a r l a m e n t   to r ə f in d ə n   1919-cu  il  iyulun  19-da 
qəbul  o l u n m u ş   q a n u n a   əsa s ən   Q azax,  Nuxa,  Şuşa,  Quba, 
Z a q a t a l a ,  Səlyan,  G ə n c ə   və  B a k ıd a   (sonuncu  iki  şə h ə rd ə  
ayrı-ayrı  -  hom   kişi,  h əm   d ə   q a d ın )  ikiaylıq  pedaqoji 
k u rslar  açıldı.  Bu  m ə q s ə d l ə r   ü ç ü n   dövlət  xəzinəsindən 
2.390  m in  m a n a t   v ə sa it  ay rıld ı.108  Bu  kursların  h ər 
birin d ə  ən  azı  50  m üəllim   h azırlanm ışdır.
X a ric d ə n , 
osasən 
T ü rk iy ə d ə n  
m üəllim lər 
d ə ’vət 
o l u n u rd u .
T exniki  tohsilin  toşkili  ü çün  tə d b irlə r  g ö rülürdü.  G o n c ə  
s tansiyasında 
dəm iry o lu   vo 
te l e q r a f   xidm əti 
işçilərin 
h az ırlan m ası  ü z r ə   k u r s l a r   açılm ışdı.  Solyanda  hidrotexniki 
təhsil  m ü ə ss isə s in in   açılm ası  layihosi  işlənib  hazırlanmış-
Peşo  təhsili  a lm a q  
üçün 
az ərbaycanlılara  müoyyon 
g üzə ştlor 
v e rilird i. 
M a a r i f  
nazirinin 
Bakı 
Politexnik 
M ə k to b in in   d i r e k t o r u n a   1919-cu  il  30  avqustlu  tarixli 
s o ro n c a m ın d a   tə k lif  o lu n u rd u   ki,  qəbul  şəraitinə  cavab 
v e rə n   b ü tü n   azorbaycanlı  ş a g ird lə r  m ə k tə b ə   im tahansız 
qobul  o l u n s u n l a r . 110
O rta   k o n d   to s ə r r ü f a t ı   tohsilinin  təşkili  də  m ü h ü m  
mosəlo  idi.  1919-cu  ilin  noy ab rın d a  Əkinçilik  Nazirliyinin 
k ən d   to s ə r r ü f a t ı  ş ö ’bosi  tə rə f i n d ə n   k ə n d   tə s ə rrü fa tın ın  
m üxtəlif 
s a h ə lə ri 
və 
balıqçılıq 
üzrə 
t ə ’lim atçılar 
h azırlayacaq  ikiillik  k ə n d   tə s ə r rü fa tı  kurslarının  təşkili

---