İLÂHÎ Nİzam ve kâİnat
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT 26 * * * Hayat baştanbaşa düalite prensibi ile beraber, ona bağlı olan değer farklanması mekanizmasının müşahedesinden ibarettir. Bu hususta bir insanın idraki ne kadar çok artar ve genişlerse bu prensiplere tâbi maddeler ve hâdiseler içindeki teferruat incelik- lerine o kadar daha iyi ve derin olarak nüfuz eder. İlk nazarda kaba hâllerde de düaliteyi müşahede etmek müm- kündür. Zira görünen her madde şeklinde de bir düalite vardır. Bu kaba maddelerin bütün ve cüzülerindeki düalitenin görünü- şü bârizdir. Meselâ insan organizmasının faaliyetleri, sempatik ve parasempatik iki sinir cümlesinin karşılıklı muvazene du- rumlarıyla yürütülmektedir. Bu iki sinir cümlesi birbirine zıt is- tikamette bedenin her uzvunda karşı karşıya dikilmiştir. Öyle ki meselâ kalpte sempatik cümle (+), parasempatik cümle (-) roller alıyorsa, sempatik cümlenin (-) rol aldığı midede parasempatik cümle (+) rol almaktadır. Yâni birbirine zıt bu iki sinir cümlesinin muvazeneleşme hâlleri, uzviyetin bir bütün teşkil eden faaliyet- lerinin devamında esaslı işler görür. Bunlardan birisi bir organı tahrik edip onun vazifesini hızlandırırken, onun karşısına zıt ka- rakterde dikilen diğeri aynı organı durdurmaya, yavaşlatmaya çalışır. Ve böylece birinci sistemin tesirlerini frenlemek suretiyle onun zararlı olabilecek süratlerini tahdit etmiş ve bu suretle de uzviyeti korumuş olur. İşte bu iki sinir cümlesinin muvazenesi- nin şu veya bu tarafa kayması, hayatın icap ve zaruretlerine göre o bedene hâkim olan varlık tarafından tanzim ve kontrol edilir. Düalitenin, varlıklarda en kuvvetli tezahürünü cinsiyet hâlle- rinde görürüz. Bir araya gelmiş olan erkekle dişi, bir birim düa- lite teşkil eder. Bunlar birbirinin hem zıddı, hem de destekleyici- sidir. Bu tarzda onların karşılıklı durumları ve münasebetleri bir aile ünitesinin her cepheden yürüyüşünü ve selâmetini sağlar. Bu iki zıt arasındaki muvazenenin tam olarak bozulması ise aile- nin dağılması demektir. Hislerde de düalite vardır: sempati-anti- pati, sevgi-nefret, dostluk-düşmanlık, hodkâmlık-diğerkâmlık< gibi. Keza mefhumlarda da düalite vardır: iyilik-kötülük, güzel- lik-çirkinlik< gibi. Velhâsıl her kaba hâlde düaliteyi görmek ve BEDRİ RUHSELMAN 27 bulmak mümkündür. Fakat düaliteyi daha mudil hâllerde gör- meye çalışmalıdır. Eğer düalite prensibi; değer farklanması mekanizmasıyla des- teklenmez, tek başına kalırsa hiçbir işe yaramaz ve kıymetini kaybeder. Düalite prensibi ve değer farklanması mekanizması, muayyen bir fonksiyonun ifası için birbirine intibak etmiş, biri diğerinin mevcudiyetiyle faaliyete girebilen iki mekanizmadır. Daha doğrusu değer farklanması, düalite prensibinin ek meka- nizmasıdır. * * * Değer farklanması hakkındaki izahatımızı tamamlayalım. Ev- velâ değerin ne olduğunu izah etmeliyiz. Madde hâllerinin an- cak birtakım hareketlerle kaim olduğunu görmüştük. Şu hâlde maddenin herhangi bir kademedeki durumu, o an içinde o mad- dede mevcut olan hareket mudileleri yekûnunun tezahürü de- mektir. Ve bu da o maddeyi o âna mahsus olmak üzere var eden, hüviyetlendiren bir mefhumdur. İşte bir maddenin herhangi bir anda; içinde bulunduğu vasatta mevcudiyet arz etmesini neti- celendiren, bünyesindeki hareket mudileleri o varlık için birer değer veya miktarlar yekûnudur. Şu hâlde bir maddenin bünye- sindeki hareket muhtevasının şu veya bu şekilde azalması veya çoğalması, o maddenin değerlerinin değişmesi, yâni bu değerle- rin artması veya eksilmesi demektir. Bu da o madde ünitesinin zıtlarından birisine veya diğerine dışarıdan gelecek tesirlerle ol- maktadır. Zira tesir de bir harekettir. İşte değer farklanması veya miktarî değişmeler tâbiriyle ifade ettiğimiz mânâ budur. Hulâsa, bir birim düalitenin birbirine zıt iki nevi hareket mu- dilesinden, yâni iki zıt değerinden birisine diğerinden daha çok tesir gelmesi, o ünitenin veya birimin değer farklanmasını mucip olur. Şu hâlde, gelen tesirler birer değer demektir. Böylece zıtlar- dan birisinin diğerine nazaran fazla değer alması, o zıtlar arasın- da mevcut olan muvazenenin bozulmasını intaç eder. Hâlbuki düalite prensibi esasına göre bu zıtlar devamlı bir muvazene hâ- linde bulunmalıdırlar. İşte bozulan bu muvazenenin tekrar ku- İLÂHÎ NİZAM VE KÂİNAT 28 rulması için, zıtların fazla değerli olan tarafından diğer tarafına doğru bir akış vâki olur ki bu akış hâlinin de maddedeki ifadesi harekettir. Çeşitli istikametlerde vukua gelecek bu hareketlerle madde hâl ve şekilleri üzerinde bir sürü değişmeler ve yenilikler meydana gelir. * * * Ruh ve kâinat düalitesinde şunu hiçbir vakit unutmamak gere- kir ki ruhların tekâmül ihtiyaçlarına göre vâki olan her davranış- larına, kâinat cüzülerinin tam bir intibakla cevap vermesi ancak, ruhların bu davranışlarını madde cevheri üzerine aksettiren ve her madde cüzünün ve bütününün göstereceği reaksiyonları da ruhlara aksettirmek suretiyle iade eden aslî prensibin icaplarıy- la tahakkuk eder. Yâni ruhların ihtiyaçları yüksek prensiplerin icaplarına göre kâinata tesirler hâlinde aksettirilir. Kâinata ak- seden bu ihtiyaçların cevaplarını o anda vermek, yâni bu tesirin taşıdığı icaplar gereğince derhal harekete geçmek madde cevhe- rinin karakter zarureti olduğu için, bu zaruretle maddenin ver- diği cevap, gene aynı kanallardan, aynı icaplarla ruhlara inikâs ettirilir. İşte bu bilgiler icap mefhumunun ne demek olduğunu, ne kadar muazzam ve derin mânâlar taşıdığını bir kere daha be- lirtmiş oluyor. Kâinatımızda, kâinatlarda ve kâinatlar üstü olan ruhlar arasında; icap her şeyi içine alır. İcap, aslî prensipte tesbit ve tâyin olunmuş durumların ifadesidir. * * * Kâinatımızın üstündeki hakikatlere dair söyleyeceğimiz her söz, kullanacağımız her ibare, göstereceğimiz her misal ancak bizim kâinatımızın maddî vâsıtalarından ibaret kalır ki bunların hiçbirisi kâinat üstündeki yüksek kıymetler arasında hakikî bir mevcudiyet gösteremez. Bununla beraber bunlar kâinat içindeki hakikatlerin maddîleşmiş ifadelerini birer sembol hâlinde orta- ya koymaya ve bu yoldan bâzı sezgiler vermeye kâfidir. Zaten bundan ilerisini kavrayabilecek hiçbir dünya varlığı da mevcut değildir. Bu noktayı belirttikten sonra tekrar ayna misaline dö- nüyoruz. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|