İmam Birgivî (ö. 981/1573), XVI yüzyılda Osmanlı Devleti’nin ilim, kültür

Zülfikar Durmuş – Ramazan Meşe: 
Birgivî’nin 
el-Avâmil
 Adlı Eserinin 
Nahiv İlminin Öğretimindeki Yeri ve Önemi
21
(ortaya çıkan etki) yani iʻrâb konularını son derece özet bir şekilde matematiksel 
bir düzenle ele almıştır. Ayrıca bu maddeleri sıralarken de en çok kullanılan 
âmilleri önce vermiş, daha az kullanımı olanları ise sonraya bırakmıştır. Bir
-
givî’nin bu eseri iki gayeye matuf olarak yazdığı söylenebilir. Birincisi, nahiv 
ilmini özetleyerek az metinle çok bilgi vermek; ikincisi ise Arap Dili’ni yeni 
öğrenmeye başlayanların nahiv kaidelerini kolaylıkla ezberleyeceği bir tarzda 
sunmaktır.
21
Yani yeni başlayanları bıktırmadan nahvin temel kurallarını vere
-
rek dil öğretiminde ilk merhaleyi iyi bir yöntemle sunma gayesi gütmektedir. 
Birgivî gibi muhtasar bir nahiv kitabı ele alan Halef b. Ahmer (ö. 180/796), -ki 
Mukaddime
adındaki bu eser elimize ulaşan en eski muhtasar nahiv kitabıdır-
22
eserin girişinde, nahivcilerin ve bütün Arap dilcilerinin detaylı ve izahlı bir 
yöntem kullandıklarını, yeni başlayanların ihtiyaç duydukları ve ezberlenmesi 
kolay eserler telif etmediklerini söylemiştir. Bundan dolayı kendisinin detay ve 
izahtan uzak, başlangıç seviyesinde olanlara uygun muhtasar bir eser yazdığını 
belirtir. Bu eseri okuyan, ezberleyen ve üzerinde müzakere edenlerin nahiv 
usulünü öğreneceğini söyler.
23
Halef b. Ahmer burada kendisinden önce yazı
-
lan nahiv kitaplarını eleştirmekle beraber muhtasar, ezberlenmesi kolay olan 
nahiv kitaplarına olan ihtiyacı dile getirmektedir. Ayrıca bu yöntemle yazdığı 
eserinin de okunup, ezberlenip ve düşünülmesi halinde nahvin öğrenileceği
-
ni iddia etmektedir. Halef b. Ahmer gibi Birgivî de eserinin mukaddimesinde 
“Arapça öğrenmek isteyenlerin yüz maddeyi bilmesi gerekir”
ifadesinden başka bir 
şey dememiştir. Dolayısıyla bu eseri neden kaleme aldığı ve hangi yöntemi kul
-
landığı konusunda herhangi bir bilgi vermemiştir. Ancak eser incelendiğinde 
-belirlediğimiz kadarıyla- şu yöntemleri izlediği görülebilir: