İman küFÜr siniri tekfir meselesi

2. Sahabe İle İlgili Küfre Giren Ve Girmeyen Sözler

a) Sahabeye sövme: Sahabeyi küçük görmek, onlarla alay etmek ve onlara buğzetmek küfrü gerek­tirmeyen bir durumdur. Böyle bir hareket bid'at ve sapıklıktır. ³⁶⁰Fedâihul-Bâtıniyyede bu konuya temas eden el-Gazzâlî (v.505/1111), Hz. Ebû Bekr (v. 13/634) ve Ömer'in (v. 23/644) fâsık olduğunu, kâfir olmadı­ğını söyleyen kimsenin kâfir sayılamayacağını, fakat fâsık, sapık ve bid'atçı sayılabileceğini zikretmiştir.³⁶¹

Peygamber Efendimizin hadisleri incelendiğinde görüleceği gibi sahabenin faziletine dair pek çok ri­vayet vardır. Bunlardan birisinde Resûl-i Ekrem «As­habıma sövmeyin. Nefsim yedinde olan Allah'a yemin ederim ki; sizden biriniz Uhud dağı kadar altın infak etse, onların iki avuç veya bir avuç miktarındaki ba-ğışıpa ulaşamaz».³⁶²Durum böyle olmakla beraber, sahabeye şovenin, buğzedenin kâfir olacağına dair sahih rivayetlere rastlamak ise mümkün değildir. «Ashabıma sövmek, mağfiret olunmayan bir günahtır» mealindeki hadîs ise hadîs kritikçilerince mevzu sa­yılmıştır. ³⁶³

İmam Mâlik (v. 179/795), Peygambere şovenin öl­dürülmesi, ashaba şovenin ise uygun bir şekilde te'dib edilmesi kanaatındadır. ³⁶⁴Ahmed b. Hanbel'e (v. 241/855) göre sahabeden birine söven şiddetli bir şe­kilde dövülür. Fakat öldürülme sinde ve tekfirinde du­rulur"³⁶⁵ Hanbeli fakîhlerinden Kâdi Ebü Ya'lâ (v, 458/ 1066), sahabeye sövmeyi, eziyet, alay ve hakaret et­meyi helâl görerek bu fiilleri işleyenin kâfir, helâl gör­meden işleyenin fâsık olacağını, kafir olmayacağını söylemiştir. ³⁶⁶ Aynı görüş Hanefi âlimlerinin ekseri­yeti tarafından da benimsenmiştir. ³⁶⁷Bazı Hanefi fi kıhçüarı ise fetva kitaplarından el-Hulâsa'da zikre-düdiği gibi, Hz. Ebû Bekr ve Ömer'e söven, onlara la­net ve hakaret edenin kâfir olacağını söylemiştir-".³⁶⁸ Ali el-Kâri (v. 1014/1606) ise Hanelilerden bir grubun, sahabenin en büyüklerine şovenin siyaseten öldürül­mesi kanaatında olduğunu kaydererek, Hz. Ebü Bekr ve Ömer'e sövmenin küfr olduğuna dair hadisin uy­durma olduğunu veya «Bu ikisine sövmeyi helâl gö­ren kâfir olur», «nimeti inkâr etmiş olur», «küfre yak­laştırır- şeklinde te'vüinin gerektiğini söyler. ³⁶⁹

Netice olarak, İbn Âbidîn'in (v. 1252/1836) de de­diği gibi, ³⁷⁰ Hz. Ebû Bekr (v. 13/634) ve Ömer'e (v. 23/644) veya diğer sahabeye şovenin, mutlak olarak kâfir olduğuna hükmetmek zayıf bir görüştür. Bu görüşle fetva vermek gerekmez. Çünkü küfre hükmet­mek büyük bir iştir. Fakat sahabeye sövmek fâsıkhk-tır, bid'attır.

Sahabeyi tekfir ederek onların mü'min olmadık­larını söylemek ise küfürdür.³⁷¹

Her ne kadar, ileride bahsedeceğimiz gibi bir müs-lümanı tekfir edenin kâfir olacağını belirten hadisle­rin âhad oldukları, mütevatir haberler gibi itikatta kesinlik ifade etmedikleri için bu konuda yani müs-lüman birine kâfir diyenin tekfir edilmesine delil ola­rak kullanılamayacağı görüşü kelâmcılar tarafından benimsenmiş ise de sahabeyi tekfir etmek, aleâde bir mü'mini tekfirden farklı bir hükme tâbi tutulmuştur. Âlimlerin, - her ikisi de mü'min olmadıkları halde -, herhangi bir mü'mini tekfir edeni küfre nisbet et­mezlerken, sahabeyi tekfir edeni kâfir saymalarını şu gerekçelere dayandırabiliriz: *

1- Ashâb-ı Kiramı öven, onların faziletinden bahseden âyet-i kerimeler vardır.

«Biz, sizi böylece hak ve adaleti gözetir, ilim ve amel ile tanınır bir ümmet yaptık ki, insanlara karşı hakkın şahidi olasınız ve peygamber size karşı şâhid ola». ³⁷²

«Siz insanlar içinde meydana çıkarılmış en hayıriı ümmetsiniz. İyiliği ister, fenalığı menedersiniz. Al­lah'a inanırsınız» ³⁷³

«Seni yardımıyla ve mü'minlerle (ashabla) te'yid eden O'dur». ³⁷⁴

«Ey Nebi, Allah ile sana tâbi olan mü'minler sa­na yeter. ³⁷⁵

«Mü'minler ağaç altında sana bey'at ettikleri za­man Allah onlardan razı olmuştu. Allah onların kalb-lerindekini bildi de, onlara huzur ve itminan verdi. Onları pek yakın bir fetih ve zaferle mükâfatlandır­dı».³⁷⁶

Bir diğer âyet-i kerimede de: «Muhacirlerden ve ansârdan en ileri ve önce gelenlerle, ihsanla onlara tâbi olanlardan Allah razı olmuştur. Onlar da Allah'­tan hoşnut oldular, Allah onlara, altında ırmaklar akan cennetler hazırladı. Onlar orada ebedî kalırlar. İşte en büyük saadet de budur» ³⁷⁷buyurularak, sa­habenin mü'minler olarak ebedî, cennetlik olduğu bil­dirilmiştir. Bu sebeple âyetle (mütevâtiren), Allah'ın kendilerinden razı olduğu kimseler diye bahsolunan-ları ve cennetlik olarak bildirilenleri tekfir etmek, kir sinin kendisinin kafir olmasına sebep teşkil etmek­tedir.

2- Âyet-i kerîmelerin yanında sahâbe-i kiramı metheden pek çok hadis de vardır. Bu hadîslerin bazı­sını şöyle sıralayabiliriz:

-Ashabıma sebbetmeyiniz. Nefsim yedinde olan Allah'a yemîn ederim ki, sizden biriniz Uhud dağı ka­dar altın infak etse onların iki avuç veya bir avuç miktarındaki bağışına ulaşamaz»³⁷⁸

«Ümmetimin en hayırlısı içinde bulunduğum ne­sildir. Sonra onları takip edenler, sonra onların ar­dından gelenlerdir»³⁷⁹.

«Ashabım hakkında Allah'tan korkun, Allah'tan.Benden sonra onları tenkitlerinize hedef edinmeyin. Onları seven bana muhabbeti sebebiyle sevmiş, onlar­dan nefret eden bana nefretinden ötürü nefret etmiş -olur. Onları inciten beni incitmiş olur. Beni inciten Allah'ı incitmiş sayılır. Allah kendisini incitenin çok geçmeden cezasını verir».³⁸⁰

Ayrıca bazı sahâbîlerin henüz hayatlarında iken cennetle müjdelendiklerine dair rivayetler vardır. Bu rivayetlerden birinde Kâinatın Efendisi şöyle buyu­rurlar: «On kişi var ki, cennettedir: Ebû Bekr, Ömer, Osman, Alî, Talha, Zübeyr, Abdurrahman, Sa'd, Saİd ve Ebû Ubeyde. ³⁸¹

3- Sahabeyi tekfir eden müşahhas bir toplulu­ğu tekfir etmektedir. Halbuki hadîslerde bir mü'mini tekfir edenin kafir olacağına dair rivayetler incele­nirse bu tiplerin şahıslarının tesbit edilmediği, mü­şahhas kişiler olmadıkları görülecektir. Yani saha­beyi tekfir etmekte bir cemaatı mahkûm etme, diğe­rinde münferit bir kişiyi mahkum etme sözkonusu-dur.

4- Dinimizin temel kitabı Kur'ân-ı Kerim sa­habe kanalıyla, tevatüren bize gelmiştir. Böyle yüce bir vazifeyi yüklenen bir nesli veya fertlerini tekfir etmek herhangi bir mü'mini tekfirden farklı değer­lendirilmek durumundadır.

Hanefî fetva kitaplarından el-Fetâva'l-:Âlemgiriy-ye'de Hz. Ebû Bekr ve 'Ömer'in imametini inkâr ede­nin kâfir olacağı fetvası ³⁸² ağır bir fetvadır. Çünkü bu konuda ne Kur'an âyeti, ne de mütevatir hadîs vardır. İkisinin imameti icmâ ile sabittir. Zarûrât-i dîniyyeden olmayan konularda ve tevatûren sabit bir meselede vaki olmayan icmâı inkârın küfrü gerek­tirmediğini daha önce zikretmiştik.

b) Hz. 'Âişe'ye (v. 58/678) zina iftirası: Kur'an-ı Kerimde günahsız olduğu açıklandığı halde, Hz. 'Âi­şe'ye zina isnad etmek küfürdür". ³⁸³ Çünkü bu sözde ve benzerlerinde Resûlüllahı tekzîb ve tevatûren sa­bit bir şeyi inkâr mevcuttur. Tevatûren sabit şey ise Kur'ân âyetidir. Allah Teâlâ Kur'an'da: (Hz. 'Âişe hakkında) o iftira haberini getirenler içinizden (mü­nafık) olan bir zümredir. O iftirayı Allah katanda sizin için bir kötülük sanmayın. Bilâkis o hakkınızda bir hayırdır. O iftiracılardan her birine kazandığı günah kadar ceza vardır. Onlardan günahın büyüğünü yük­lenen ('Abdullah b. Ubeyy (v. 9/630) için büyük bir azab vardır.»' ³⁸⁴ buyurulmuş, «Onu (Hz. 'Âişe'ye ifti­rayı) işittiğiniz zaman «bunu söylemek bize caiz ol­maz. Haşa bu büyük bir iftiradır» deseydinizya.»"³⁸⁵ denilerek Hz. 'Âişe'nin suçsuzluğu ortaya konulmuş­tur.³⁸⁶

Hz. 'Âişe'ye zina iftirasındaN bulunmanın küfür oluşu âyetle sabit olduğundan, âyet-i kerîme nazil ol­madan önce, böyle bir iddiada bulunan kafir sayıl­mamıştır.³⁸⁷ Çünkü âyet inmeden önce ortaya atılan iddiada tevatûren sabit bir şeyi inkâr söz konusu de­ğildir.

Hz. 'Âişe dışındaki Peygamber eşlerine zina isna­dında bulunan kişi için iki görüş vardır:

1- Böyle bir kişi diğer sahabeye söven, hakaret ve alay eden gibidir. Yani kâfir olmaz, ama lanetle­nir ve iftira cezası olan 80 sopa ile dövülür.³⁸⁸

2- Diğer peygamber zevcelerine zina iftirası yaparak söven, Hz. 'Âişe'ye zina isnad eden gibi kâ­fir olur. Çünkü Resûlüîlah'm nikâhı altında bulunan­lara iftira etmek suretiyle Peygamber Efendimize ezi­yet edilmiş olmaktadır. ³⁸⁹

c) Hz. Ebû Bekr'in mağara arkadaşlığını inkâr: Peygamber Efendimizin Mekke'den Medine'ye hic­retleri sırasında yol arkadaşı olarak kendine refakat eden Hz. Ebü Bekr'in Sevr mağarasında Resûl-i Ek­rem ile beraber bulunmadığını söylemek, bu konuda­ki âyeti yalanlamak olduğu için küfürdür.³⁹⁰ Çünkü,

Hz. Ebû Bekr'in peygamberimizin hicretinde kendi­sine refakat ettiği «Eğer siz peygambere yardım et­mezseniz, Allah vaktiyle ona yardım ettiği gibi yine eder. Hani Mekke kâfirleri onu Mekke'den çıkardık­larında ikinin ikincisi (peygamberin arkadaşı Ebû Bekr) ile (Sevr dağındaki) mağaradaydılar. O vakit peygamber arkadaşına şöyle diyordu: "Mahzun ol­ma. Zira Allah (m yardımı) bizimle beraberdir".» ³⁹¹ âyetiyle sabittir.

d) Âlimlere ve fakihlere sebepsiz yere şovenin kâfir olacağına dair pek çok fetva zikredilmiştir.³⁹² Haklarında medih sadedinde pek çok âyet ve hadîs bulunan sahabeye, hatta Hz. Peygamber tarafından cennetle müjdelenmiş olan on sahabîye sövmek kü­für olmazken, bir âlime mutlak mânâda şovenin, on­lara hakaret edenin kâfir olacağına dair fetva ver­mek kanaatımızca oldukça güç bir iştir. ³⁹³