International scientific conference of young researchers
Yüklə 24,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS Baku Engineering University 1721
- BƏRDƏ ŞƏHƏRİNDƏN AŞKAR EDİLMİŞ ŞÜŞƏ-PARFUMERİYA QABLARI Aytən ƏSƏDOVA
- Açar sözlər
- Ключевые слова
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS Baku Engineering University 1721 27-28 April 2018, Baku, Azerbaijan təhlükəsizliyi və Xəzər regionuna olan diqqətin məhz Birləşmiş Ştatların Cənubi Qafqaz siyasətinin amilləri daxilində bərabər qiymətləndirilmə imkanlarının mümkünlüyü qeyd edilmişdir. 2002-ci ildə dərc olunan ABŞ-ın Milli Təhlükəsizlik Strategiyasında Xəzər regionuna göstərilən marağ nəzərə alınaraq, diqqət mərkəzində olan bölgələrdən biri kimi müzakirələrdə Xəzər məsələsinə də toxunulmuşdur. Sənəddə həmçinin strateji dövlət qismində Rusiyanın həssas bir bölgə olan Xəzər üzərindəki mövcud təsir qüvvəsinin ABŞ maraqları üçün bəlli bir həyacan kimi qarşılanacağını müşahidə etmək mümkündür. Bakıda 2007-ci ilin fevralında keçirilən İqtisadi Tərəfdaşlıq Komissiyasının ilk iclasında, ölkəmiz Amerika ilə geniş iqtisadi əməkdaşlıq əlaqələrinin əsasını qurmuşdur [9]. Əməkdaşlığın əsas məqsəd və istiqamətlərini Şərq-Qərb dəhlizi boyu infastruktur layihələrin həyata keçirilməsi, Respublikamızda Xəzər sahili neft-qaz sektorunun inkişafı və.s təşkil etmişdir. 2008-ci ilin sentyabr ayının 18-də Vaşinqtonda “ABŞ Azərbaycan strateji müttəfiqlik əlaqələrinin inkişafında enerji təhlükəsizliyi və diasporun rolu” mövzusunda ABŞ Azərbaycanlıları Şəbəkəsi (US Azeris Network-USAN) və Dövlət Komitəsinin birgə təşkilatçılığı ilə Corc Vaşinqton Universitetində konfrans keçirilmişdir. Tədbirdə ABŞ Azərbaycan strateji tərəfdaşlığının genişlənməsinə dair təhlil və tövsiyələr, Xəzər hövzəsinin enerji ehtiyatlarının ikitərəfli və çoxtərəfli münasibətlərə təsiri ətrafında müzakirələr aparılmışdır [9]. 2012-ci ilin 24-26 aprel tarixlərində Amerika Birləşmiş Ştatlarının paytaxtı Vaşinqtonda təşkil edilən “Azərbaycan-ABŞ diplomatik münasibətlərinin 20 illiyi: Gələcəyə baxış” beynəlxalq konfransı xüsusi əhəmiyyət daşıyan genişmiqyaslı tədbirlərdən biri kimi qiymətləndirilmişdir. Belə ki, Azərbaycan-ABŞ münasibətlərinin qurulmasının 20 illiyi fonunda ölkəmiz etibarlı tərəfdaş imici qazanmış və hər iki dövlət arasındakı mövcud əlaqələr yüksələn xətt üzrə inkişaf edir. Konfransda həmçinin ABŞ Konqresinin nümayəndələri SOCAR-ın enerji təminatında artan rolunun mühüm mahiyyət kəsb etməsini və bu istiqamət üzrə hazırlanan layihələrin prespektivliyi nəzərə çatdırılmışdır. ABŞ Azərbaycanla əməkdaşlığını davam etdirərək Xəzər hövzəsinin əsas enerji istehsalçısı kimi Azərbaycanla əlaqələrin möhkəmləndirilməsi beynəlxalq ictimaiyyət üçün önəmli məsələlərdəndir [6]. Azerbaycanın Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı və dövlətimizin hərbi-geostrateji maraqları, ABŞ, NATO ve Avropa İttifaqının Xəzər-Qara dəniz hövzəsi, eləcə də Cənubi Qafqazda regional təhlükəsizlik siyasəti də önəmli məqamlardandır. Azerbaycanın region ve dünya ölkələri ilə geosiyasi, milli inkişaf ve təhlükəsizlik sahəsində yürütdüyü xarici siyasət strategiyasının əsas hədəflərindən biri ölkənin davamlı inkişafını ve suveren dovlet huquqlarını təmin etmək, beynəlxalq münasibətlərin əksər subyektləri ilə qarşılıqlı faydalı əlaqələr yaratmaq ve milli maraqlar prizmasından çıxış edərək ABŞ-la çoxtərəfli munasibetleri genişləndirərək, “Xəzər” siyasətinin məqsədlərini diqqət mərkəzində saxlamaqdan ibarətdir. Nəticə Reallıqda ABŞ hər zaman Cənubi Qafqaz regionuna, xüsusən də, Azərbaycana böyük maraq göstərməkdədir. Regionun iqtisadi-siyasi baxımdan inkişaf edən, əhəmiyyətli nüfuza malik olan Azərbaycanın qlobal təhlükəsizlik, antiterror koalisiyasında iştirakı, Xəzər sahili zəngin neft-qaz yataqlarına malik olması, o cümlədən iki ölkə arasında mədəni-siysasi əlaqələrin dinamik surətdə inkişaf səviyyəsi rəsmi Vaşinqtonun diqqət mərkəzindədir.
1.
Abdullayev. E. “Azərbaycan demokratik inkişaf yolunda” B,“Təhsil”, 2004. 280s 2.
Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin Arxivi. ABŞ-da Azərbaycan Respublikasının səfirliyi tərəfindən buraxılmış xəbərlər bülletenləri (1993-1998-ci illər). Sənədlərin sayı: 47; vərəqlərin sayı: s 122. v 5-115. 3.
4.
"Əsrin müqaviləsi" - 10 il. Bakı 2004., s 36. 5.
Həsənov Ə. Azərbaycan geosiyasəti. Zərdabi LTD MMC, Bakı 2015., s 1056. 6.
Azərbaycan-ABŞ diplomatik münasibətlərinin 20 illiyi: “Gələcəyə baxış” www.socarplus.az/az/article/201/azerbaycan- ab%C5%9... 7.
Azərbaycan-ABŞ münasibətləri http://www.diaspora.gov.az. 8. Dünya şöhrətli alim Lütfü Zadəyə yeni mükafat// www.amerikaninsesi.org/archive/azerbaijan/latest/. 9.
10.
White House, The. (2002). The National Security Strategy of The United States of America. Military Education Research Library Network MERLN: www.merln.ndu.edu. s.19.
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS Baku Engineering University 1722 27-28 April 2018, Baku, Azerbaijan BƏRDƏ ŞƏHƏRİNDƏN AŞKAR EDİLMİŞ ŞÜŞƏ-PARFUMERİYA QABLARI Aytən ƏSƏDOVA Sumqayıt Dövlət Universiteti Email: ttm.17@mail.ru
Bu məqalədə şüşə istehsalı və bu sənayedə bacarıqların inkişaf tarixi müzakirə olunur. Məqalə Orta əsrin başlanğıcını əhatə edir. III-XII əsrin arxeoloji qazıntıları zamanı Azərbaycanın müxtəlif şəhərlərində aşkar edilmiş bəzək əşyaları, şüşə qablar haqqında da məlumat verilir. Açar sözlər: şüşə, qab, küp, şəhər, qum, sənətkar. РЕЗЮМЕ В этой статье обсуждается производство стекла и история развития мастерства в этой отрасли. Статья охватывает начало средневековья. Здесь также рассказывается об украшениях, стеклянных посудах, которые были обнаружены во время археологических раскопок III-XIIвв в разных городах Азербайджана. Ключевые слова: стекло, посуда, кувшин, город, песок, мастер. SUMMARY In this article reflects the glass production and mastery development history in Azerbaijan/ It covers a beginning of the Middle Ages. It is talked about glass about glass utensil and jewelries relating to the III-XII centures during which were found during the archaeological excavations in Azerbaijani an cities. Key words: glass, utensil, jug, city, sand master.
Şüşə məmulatı sırf şəhər mənşəli sənət hesab edilən Azərbaycanın qədim sənət növlərindəndir. Moisey Kalankatlının “Albaniya tarixi” əsərində Bərdənin şüşə məmulatına aid ilk dəfə olaraq məlumat verilir.Arxeoloji materiallar şüşə məmulatı və onun istehsalına aid olan ən qiymətli mənbədir. Müxtəlif dövrlərə aid külli miqdarda şüşə məmulatı Bərdədə aparılmış arxoloji qazıntı işləri zamanı aşkar edilmişdir. Şüşə məmulatı antik dövrdən son orta əsrlər dövrünə qədər olan bütün təbəqələrdən aşkara çıxarılmışdır. Bərdə şəhərindən aşkar edilmiş şüşə-parfumeriya qabları adlı məqaləni işləyərkən elmi ədəbiyyatlara və arxeoloji hesabatlara istinad olunub. Bu şüşə məmulatının tərkibinə müxtəlif tipli və müxtəlif çeşidli qab-qacaqlar, eləcə də bəzək əşyaları daxildir. Həmin şüşə qabların forması aşağıdakı kimidir: uzun və qısa boğazlı, yuvarlaq, armudvari, kubşəkilli, kiçik və böyük gövdəli, alçaq və hündür dabanlı, təsnifatına görə piyalə, qədəh, duzqabı, boşqab, kuzə, döyrə, bərni tipli süfrə qablarından; bundan başqa konusvari əşya, qıf, kolba, kiçik həcmli ətriyyat və dərman qablarından; asma, muncuq, üzük, qolbaq kimi müxtəlif növ bəzək əşyalarından ibarətdir. Əldə edilmiş bu cür şüşə nümunələrinin elmi təhlili şüşə sənətkarlığının təkamül prosesini izləmək üçün geniş şərait yaradır. Belə ki, şüşə məmulatının araşdırılması zamanı aydın olur ki, şüşə bəzək əşyaları antik dövrdə, şüşə qab-qacaq istehsalı isə ilk orta əsrlərdə olmuşdur. Sadə, ibtidai şüşə məmulatı istehsal üsulu olan qəlibdə tökmədən başlayan Bərdə şüşə sənətkarları, yeni üsul- qəlibdə üfürmə və sərbəst üfürmə üsullarını mənimsəyərək, müxtəlif çeşidli və müxtəlif formalı məmulat istehsalı ilə də məşğul olmuşdular. Müxtəlif dövrlərə aid olan (antik, ilk orta əsrlər və inkişaf etmiş orta əsrlər) müxtəlif növ şüşə məmulatı Bərdədə şüşə məmulatı və onun istehsal tarixi haqqında geniş məlumata malikdir. Şübhəsiz ki, feodalizmin ilkin dövründə natural xarakter daşıyan şüşə sənətkarlığı inkişaf edərək, bazar üçün əmtəə istehsal edən sahəyə çevrilərək inkişaf etmişdir. Orta əsrlərin nəhəng ticarət mərkəzlərindən biri olan Bərdə bazarlarının tələbatını şüşə sənətkarları ödəmə nail olmuşdular. “Şüşə qablar xarici bazarlara təkcə satmaq məqsədilə aparılırdı” desək, düzgün olmazdı. Əsasən içərisində qiymətli məhlulların daşınmasına görə şüşə qablar lazım gəlirdi. Yəqin bu səbəbdəndir ki, Bərdədən başqa ölkələrə şüşə məmulatının ixracına dair heç bir məlumat olmamışdır. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, Bərdə şüşə məmulatının oxşarlarına Qəbələ, Dərbənd, Mingəçevir, Beyləqan, Şamaxı, Naxçıvan, Gəncə, Şabran (Dəvəçi), Qırxçıraq (Salyan) abidələrində, eyni zamanda İran və Suriya şüşə məmulatları arasında görmək mümkündür (1). Bərdədən aşkar edilmiş parfümeriya qablarından danışarkən qeyd etmək lazımdır ki, onlar kəmiyyət etibarı ilə süfrə qablarını üstələyirlər. Bu bizə elə gəlir ki, hər şeydən əvvəl dərman və ətir üçün şüşə məmulatını birbaşa təyinatı ilə əlaqəlidir. Bundan geniş istifadə edilir. Əlbəttə ki, öyrənilən predmetlərin bu növü bu sahədə şəraitlə əlaqədar olaraq burada digər vəziyyətlər də diqqəti cəlb edir. Bərdədən bir sıra laboratoriya təyinatlı tapılmış qablar içərisində alembiklər- əl kimyəvi qablar xüsusi yer tutur. Yüklə 24,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|