İxtisasın adı: Heyvandarlıq mütəxəssisi Modulun adı

 

40 

Artıq iqlimĢünaslar belə qənaətə gəliblər ki, qlobal istiləĢmə nəticəsində qıĢ dövrü 

təqribən 25

-

30 gün qısalmıĢ və yaz fəslinin baĢlanması 2

-

3 həftə  tezləĢmiĢdir. Bundan 

baĢqa

, 

iqlim anomaliyaları nəticəsində qıĢ olduqca isti və yağıntısız, yaz isə soyuq və 

yağıntılı keçir. Deyilənlərdən belə aydın olur ki, artıq həyəcan təbilinin çalınma vaxtıdır 

və fermerlər iqlim dəyiĢikliklərinin yarada biləcəyi təhlükələrə qabaqcadan hazır 

olmalıdır və qabaqlayıcı tədbirlər aparmaqla riskləri azaltmalıdırlar. Ġqlim dəyiĢikliklərinə 

qarĢı qabaqlayıcı tədbirlər kimi quraq rayonlarda suya qənaət texnologiyaların tətbiqini 

(damcıvari suvarma, tirəli səpin, torpaq səthini mulçalamaq, torpaqda nəmlik ehtiyatını 

qoruyan becərmələr və s.), stress amillərinə davamlı bitki sortlarının əkilməsini, 

dəyiĢkən hava Ģəraitində optimal səpin müddətlərinin seçilməsini, meteoroloji 

proqnozların izlənməsini, bitkilərin

 

immun sistemini gücləndirəcək texnologiyaların 

istifadəsini, təsərrüfatın sığortalanmasını və s. qeyd etmək olar. 

 

Praktiki tapşırıqlar və fəaliyyətlər

 

Müasir elektron cihaz (Ģəkil 2.6) vasitəsilə torpağın nəmliyini və temperaturunu 

təyin edin.  

 

F

ə

aliyy

ə

t v

ə

 

tapşırıqlar

 

T

ə

limat v

ə

 

tövsiyə

l

ə

r

 

Təyin etmə üçün müəyyən 

hazırlıq iĢləri aparın. 

 

1. Elektron nəmlik ölçən cihazını götürün və iĢə 

hazırlayın. 

  

2. Ölçmə üçün müəyyən torpaq sahəsi seçin.

 

Cihaz vasitəsilə torpağın 

temperaturunu və nəmliyini 

təyin e

din. 

3. Cihazın elektrodlarını (iki ədəd) bir

-

birindən 20 

sm məsafədə olmaqla torpağın 15 sm dərinliyinə 

qədər yerə sancın.

 

4. ĠĢə salma düyməsini basmaqla cihazı açın.

 

5. Uyğun düymələrdən istifadə etməklə əvvəlcə 

torpağın temperaturunu, növbəti addımda isə 

torpağın nəmliyini təyin edin.  

 

AlınmıĢ rəqəmləri təhlil edin.

 

6. Cihazın monitorunda yazılmıĢ rəqəmləri dəftərdə 

qeyd edin.    

7. Torpağın temperaturunun və nəmliyinin əkiləcək 

bitki üçün nə dərəcədə əlveriĢli olduğunu təhlil 

edin. 

8. Bu istiqamətdə qrup yoldaĢlarınızla müzakirələr 

aparın.

  

 

Praktiki tapşırığı yerinə yetirmək üçün yoxlama sualları

:  

İstifadə edilməli resurslar:

 

---

 

41 

- 

Elektron nəmlik ölçən cihazı

; 

- 

Qeydiyyat üçün kağız və qələm.

 

 

 

 

 

Bu tapĢırığın icrası üçün tələb olunan aĢağıdakı cədvələ əks olunan bacarıqlardan 

hansına sahib olduğunuzu Bəli, sahib olmadığınızı Xeyr ilə iĢarə edin.

 

Qiymətləndirmə ölçüsü

 

Bəli

 

Xeyr 

1. 

Təyin etmə üçün müəyyən hazırlıq iĢləri apardınızmı

? 

 

 

2. 

Cihazı iĢə hazırladınızmı?

 

 

 

3. 

Ölçmə üçün müəyyən torpaq sahəsi seçdinizmi

? 

 

 

4. 

Cihaz vasitəsilə torpağın temperaturunu və nəmliyini təyin 

etdinizmi? 

 

 

5. 

AlınmıĢ rəqəmləri təhlil 

etdinizmi? 

 

 

 

Təlim nəticələrinin qiymətləndir

il

məsi

 

Aşağıda verilmiş cümlələrin düzgün və ya yanlış olduğunu işarələ

yin: 

1) (............) 

Müəyyən ərazi üçün xas olan və ildə

n-

ilə təkrarlanan hava tiplərinin çoxillik rejiminə 

iqlim deyilir. 

2) (............) 

DüĢən yağıntının miqdarı buxarlanan suyun miqdarından az olan torpaqlara humid 

(rütubətli) torpaqlar deyilir

. 

3) (............) 

Ġqlim yaradan amillər aĢağıdakılardır: atmosfer yağıntıları, havanın sirkulyasiyası 

(külək), günəĢ radiasiyası (iĢıq, istilik), atmosfer təzyiqi, havanın rütubətliyi, torpağın rütubətliyi, 

ərazinin mövqeyi, səth örtüyünün vəziyyəti və s. 

 

4) (............) Torpaq-

bitkini qida maddələri və rütubətlə (su) təmin edən əsas mənbədir. 

 

5) (............) H

ər hansı bir bitkinin inkiĢafı üçün 5 həyat amili lazımdır: iĢıq, istilik, su, hava və 

qida maddələri.

 

Aşağıda verilmiş cümlələrdə boşluqları doldurun:

 

---

 

42 

6) 

Kifayət

 

qədər .................. olmadıqda bitkilər zəif inkiĢaf edir,  gövdəsi nazik, uzun olur və yerə 

yatır

. 

7) 

Toxumun ...................... üçün torpaqda normal temperatur olmalıdır.

 

8) 

................. bitkilə

r

də qida maddələrinin köklərdən yarpağa və əksinə hərəkət etməsi üçün 

lazımdır.

 

9) H

eyvanların ..................... tərkibinin yaxĢılaĢdırılması məqsədilə xaricdən gətirilən inəklər 

gətirildiyi yerin iqlim Ģəraitinə uyğun olmalıdır

. 

10) 

Havanın oksigeni bitkinin ............................. üçün lazımdır

. 

Aşağıda verilmiş sualların düzgün cavablarını qeyd edin:

 

11) Bitkinin torpaqdan aldığı suyu yarpaqlar vasitəsi ilə buxarlandırması pr

o

sesi necə adlanır?

 

A) Fotosintez 

B) Transpirasiya 

C) Assimilyasiya 

D) Diffuziya 

12) Toxumlar cücərəndə onların ĢiĢməsi üçün və bitkinin vegetasiya dövründə qida maddələrini 

mənimsəmək üçün lazım olan amil hansıdır?

 

A) Hava 

B) ĠĢıq

 

C

) Külək

 

D) Su 

13) Bitkilər zəif inkiĢaf edir,  gövdəsi nazik, uzun olur və yerə yatır. Bitkidə bu hallar hansı amil 

çatıĢmadıqda baĢ verir?

 

A) Su          B) Hava          C) 

ĠĢıq         D) 

R

ütubət

 

14) 

Ġqlim dəyiĢikliklərinin əsas səbəbi nədir?  

   

A) Atmosferə atılan qazların

 

yaratdığı

 

istixana təsiri

 (effekti) 

B) Atmosferə atılan qazların

 

yaratdığı

 radiasiya                

C) Atmosferə atılan qazların

 

yaratdığı

 soyuq hava 

 D) H

eç biri           

 

15) Əksər yazlıq bitkilərin toxumu torpaqda nə qədər temperatur yarandıqda cücərir?

 

A) 12-14

0

C  B) 1-2

0

C  C) 0-1

0

C D) 30-40

0

C 

 

 

---