A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ VIII nömrə
Kitabxana bu yaxınlarda 2015‐ci ildəki fəaliyyətinə dair hesabatla çıxış etmiş və hesbata əsasən,
ən çox sorğu olunan kitabın adı isə “Beynəlxalq cinayətlərə münasibətdə dövlət başçıları və
rəsmilərinin toxunulmazlığı”dır.
Əslində bu kitab elmi işdir və Lokarno Universitetinin elmlər doktoru Romana Pedretti tərəfindən
yazılmışdır. Kitabda beynəlxalq cinayət törətmiş dövlət başçılarının başqa ölkələrin
məhkəmələrində mühakimə oluna bilmələri barədə beynəlxalq hüquqi təhlil öz əksini tapmışdır.
Romananın fikrinə əsasən, qeyd olunan dövlət başçıları beynəlxalq hüquqda iki cür
toxunulmazlıqdan yararlana bilərlər:
1) Ratione personae toxunulmazlığı” beynəlxalq hüquq prinsipinə əsasən, sabiq dövlət və hökumət
başçılarını törətdikləri cinayətlərə görə xarici ölkələrin məhkəmələrində mühakimə olunmaqdan
qoruyur.
2)
Ratione materiae toxunulmazlığı” beynəlxalq hüquq prinsipinə görə, hakimiyyət funksiyaları
həyata keçirən vəziflə şəxslərin xarici ölkələrin məhkəmələrində mühakimə olunmağı qadağan
edir. Bu, əsasən müəyyən ölkənin başqa ölkənin ərazisində diplomatik funskiyalarını icra edən
vəzifəli şəxslərinə aiddir.
Eyni zamanda tədqiqatçının gəldiyi nəticəyə əsasən, ratione personae sabiq dövlət başçısına mütləq
toxunulmazlıq təmin etsə də, “ratione materiae”nin müəyyən etdiyi toxunulmazlıq məhdud
xarakter daşıyır. Belə ki, ratione materiae prinsipinə uyğun olaraq tutduğu vəzifədən uzaqlaşdırılan
vəzifəli şəxs xarici ölkədə məhkəmə təqibinə məruz qala bilər. Misal olaraq çilili diktator Avqusto
Pinoçetin İspaniyada mühakimə olunması kimi. Lakin dünya tarixində ilk dəfə Beynəlxalq Cinayət
Məhkəməsi ölkə başçısına – Sudanın prezidenti Ömər Əl‐Bəşirə qarşı qərar çıxarmışdır.
Təəssüf doğuran hal ondan ibarətdir ki, sayca ən çox oxunulmasına baxmayaraq, BMT‐nin
kitabxanasında Romana Pedrettinin kitabı il ərzində yalnız 2 dəfə evə aparılması üçün və 4 dəfə
kitabxanada nəzərdən keçirilməsi üçün götürülmüşdür.
Facebook”a münasibətdə hansı
öhdəliklərinizin olduğunu bilirsiniz?
7,4 milyard... Yəqin ki, bu rəqəm sizə hardansa
tanışdır. Bəli, hazırda dünya əhalisinin sayı məhz bu
qədərdir. Təsəvvür edin ki, bu 7,4 milyard nəfərdən
1,5 milyardı – 20%‐i Facebook sosial şəbəkəsinin
aktiv istifadəçiləridir. Milyard rəqəmini gün ərzində
dəfələrlə eşitməyimizə baxmayaraq 1,5 milyardın
nə demək olduğunu anlamaq üçün bir misal çəkək.
Əgər siz 1‐dən 1,5 milyardadək saymağa başlasanız
və hər bir rəqəmin sayılmasına 1 saniyə vaxt sərf
etsəniz, bu işin öhdəsindən 48 ilə gəlmiş olarsınız.
Gündəlik istifadə etdiyimiz Facebook sosial şəbəkəsinin gücünü, onun gün ərzində hansı həcmdə
informasiya ötürməsi barədə təsəvvürlərimizin nə qədər kiçik olduğunun fərqinə varmalıyıq. Lakin
bu böyüklükdə məlumatların istifadəsi xaotik deyil, müəyyən qanunauyğun şəkildə həyata keçirilir.
Bunun üçün Facebook Inc. şirkəti zəruri hüquqi çərçivələr müəyyən etmişdir ki, hər bir istifadəçi
həmin qaydalara riayət etməlidir.
Beləliklə, oxucularımızın nəzərinə “Facebook”un öz istifadçilərinə münasibətdə tətbiq etdiyi və
istifadçilərin də riayət etməli olduğu aşağıdakı əsas hüquqi məqamları çatdırmaq istərdik:
1. Facebookda birbaşa sizə aid olan paylaşdığınız bütün şəkil, yazı və videolar sizin intellektual
mülkiyyətinizdir. Lakin qaydalara əsasən, siz Facebooka qeyd olunan məlumatlardan qeyri‐
hüquqi məqsədlərə aid olmayan istifadəsinə, onu üçüncü şəxslərə ötürməsinə və bunun
qarşılığında sizə hər hansı ödənişin edilməməsinə razılıq verirsiniz.
50
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ VIII nömrə
2. Əgər siz şəxsi profilinizdə məlumatları “Hamıya açıqdır” rejimində paylaşırsınızsa, siz Facebook
istifadəçilərinə, habelə istifadəçi olmayan digər şəxslərə paylaşdığınız məlumatdan istifadə etməyə
razılıq vermiş olursunuz. İstifadəçilər həmin məlumatların şəxsən sizə aid olduğunu ictimailəşdirə
bilərlər.
3. Siz Facebook səhifəsinin texniki baxımdan təkmilləşdirilməsi ilə bağlı adı çəkilən şirkətə təkliflər
göndərsəniz və Facebook bu təklifdən yararlanaraq proqram təminatını təkmilləşdirərsə, bunun
qarşılığında hər hansı ödənişin edilməsini tələb edə bilməzsiniz.
4. İstifadəçi olaraq siz öz profilinizdən qeyri‐qanuni şəbəkə marketinqi (maliyyə piramidaları) ilə
məşğul ola və ümumiyyətlə profilinizdən kommersiya məqsədləri üçün istifadə edə bilməzsiniz.
5. Facebook istifadəçiləri profilində öz əsl adı və soyadlarından istifadə etməlidirlər və özünə aid
birdən çox hesab aça bilməzlər.
6. Facebook sizin profilinizdən onun ümumi fəaliyyət prinsiplərinə zidd olan istənilən paylaşımı
silmək hüququna sahibdir.
7. ABŞ‐da yaşayıb yaşamadığınızdan asılı olmayaraq Facebook şirkətinə qarşı istənilən məhkəmə
iddiası və mübahisə ilə bağlı yalnız və yalnız Kaliforniya ştatının Şimal Dairə Məhkəməsinə və
San‐Mateo Federal Məhkəməsinə müraciət etməlisiniz. Bu halda tətbiq olunan hüquq Kaliforniya
ştatının hüququ olacaqdır.
8. ABŞ rezidenti olmayan şəxslərə münasibətdə Facebook və istifadəçi arasındakı müqavilə
Facebookun İrlandiyada yerləşən şirkəti “Facebook Ireland Limited” ilə bağlanmış hesab olunur.
2015ci ilin qalmaqallı məhkəmə prosesləri
1. FİFA‐nın qalmaqalı
Beynəlxalq Futbol Federasiyası tarixində ən
böyük korrupsiya qalmaqalı ötən ilin may
ayına təsadüf etmişdir. Belə ki, ABŞ‐ın
sorğusu
əsasında
Federasiyanın
7
yüksəkçinli məmuru İsveçrə orqanları
tərəfindən
həbs
olunmuşdular.
ABŞ
ədliyyəsi Dünya Çempionatı üçün şəhərlərin
seçilməsi zamanı rüşvət alınması barədə
qeyd olunan şəxslər haqqında şübhələnirdi.
Araşdırmaya əsasən, 20 il ərzində bu
məmurlar 100 milyon ABŞ dollarından artıq
məbləğdə rüşvət almışlar.
Eyni zamanda ötən dekabr ayında ABŞ
prokurorluğu FİFA‐nın digər 16 məmuru
barədə dələduzluq, çirkli pulların yuylması faktı üzrə ittihamla çıxış etmişdir. Həmin şəxslər də
Zürixdə həbs olunmuşlar. Qeyd olunan şəxslər Cənubi Amerikada keçirilən turnirlərə və Dünya
Çempionatının seçim turlarına dair marketinq hüquqlarının satılması zamanı çoxmilyonlu
rüşvətlərin alınmasındə şübhəli bilinirlər.
1998‐ci ildən FİFA‐ya rəhbərlik edən Yozef Blatter ötən ilin iyun ayının 2‐də öz vəzifəsindən getdiyini
bildirmişdir. Sentyabr ayında isə İsveçrə prokurorluğu onun barəsində araşdırma aparmağa
başlamışdır. Hətta təşkilatın qərargahında və Blatterin iş otağında axtarış aparılmışdır.
FİFA‐nın etika məsələləri üzrə Arbitraj Palatası dekabrın sonunda Blatter və onun müavini Mişel
Platininin 8 il ərzində futbol fəaliyyəti ilə məşğul olmaqdan uzaqlaşdırılması barədə qərar qəbul
etmişdir. Buna səbəb Blatterin 2 milyon İsveçrə frankını heç bir hüquqi əsas olmadan Platinin bank
hesabına köçürməsi olmuşdur.
51