Jurnal VIII
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 41 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ VIII nömrə
- II. MÜVAFİQ DAXİLİ QANUNVERİCİLİK A. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası
- B. İşgəncəyə və qeyri‐insani və alçaldıcı rəftara görə cinayət məsuliyyəti
- C. Cinayət Prosessual Məcəlləsi (“CPM”)
- HÜQUQİ MƏSƏLƏLƏR I. KONVENSİYANIN 3‐CÜ MADDƏSİNİN İDDİA OLUNAN POZUNTUSU
- A. Ərizənin mümkünlüyü 42 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ VIII nömrə
- B. Ərizənin mahiyyəti
- (b) Məhkəmənin qiymətləndirməsi
41 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ VIII nömrə D. Ərizəçinin məhkəmə işi və məhkum edilməsi 24. 2008‐ci il 6 avqustda prokuror ittiham aktını Ağır Cinayətlərə Dair İşlər üzrə Məhkəməyə göndərmişdir. 25. 2008‐ci il 10 noyabrda Ağır Cinayətlərə Dair İşlər üzrə Məhkəmə bütün ittihamlar üzrə ərizəçini təqsirli hesab edərək on iki il azadlıqdan məhrumetmə cəzasına məhkum etmişdir. 26. 2009cu il 15 yanvarda Bakı Apellyasiya Məhkəməsi ərizəçi barəsində çıxarılmış ittiham hökmünü qüvvədə saxlamış, lakin onun cəzasını doqquz il müddətinə qədər azaltmışdır. 27. 2009‐cu il 19 mayda Ali Məhkəmə Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin hökmünü qüvvədə saxlamışdır. II. MÜVAFİQ DAXİLİ QANUNVERİCİLİK A. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası 28. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 46‐cı maddəsinin 3‐cü hissəsində qeyd olunmuşdur: Heç kəs işgəncəyə və ya pis rəftara məruz qala bilməz. Heç kəs alçaldıcı rəftara və ya cəzaya məruz qala bilməz…”. B. İşgəncəyə və qeyri‐insani və alçaldıcı rəftara görə cinayət məsuliyyəti 29. Cinayət Məcəlləsinin müvafiq vaxtda qüvvədə olmuş redaksiyasına görə saxlanılan və ya başqa formada azadlıqdan məhrum edilmiş şəxsə işgəncə verilməsi yeddi ildən on ilədək azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılan cinayətdir (Maddə 113). Vəzifəli şəxsin səlahiyyətlərini icra edərkən müntəzəm döymə və ya başqa zorakı hərəkətlərlə şəxsə fiziki və ya psixoloji əziyyətlər verməsi beş ildən on ilə qədər müddətə azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılan cinayətdir (Maddə 133). Prokuror və ya müstəntiq tərəfindən şübhəli şəxsin, təqsirləndirilən şəxsin, zərərçəkmişin, şahidin ifadə verməyə və ya ekspertin rəy verməyə məcbur edilməsi üç ilədək müddətə azadlıqdan məhrumetmə cəzası ilə cəzalandırılan cinayətdir (Maddə 293.1). Eyni əməllər işgəncə verməklə edildikdə bu əməlləri törədənlər beş ildən on ilədək müddətə azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılırlar (Maddə 293.2).
30. CPM‐nin 37‐ci maddəsinə görə cinayət işinə törədilməsi iddia olunan cinayət əməlindən zərər çəkmiş şəxsin şikayəti əsasında başlanılır. CPM‐nin LII fəslində cinayət prosesinin iştirakçılarının prokurorluq orqanlarının hərəkət və qərarlarından məhkəməyə şikayət vermə qaydası təsbit edilmişdir. 449‐cu maddəyə görə zərərçəkmiş və ya onun vəkili, inter alia, cinayət işinin başlanmasının rədd edilməsi və ya cinayət işinə xitam verilməsi ilə bağlı hərəkət və ya qərarlarından şikayət verə bilərlər. Prokurorluq orqanlarının hərəkət və ya qərarlarının qanuniliyini araşdıran hakim bu hərəkət və ya qərarların qanunsuz olduğu nəticəsinə gələrsə, onları ləğv edə bilər (Maddə 451). Hakimin qərarından CPM‐nin 452‐ci və 453‐cü maddələrində təsbit edilmiş qaydada apellyasiya məhkəməsinə şikayət verilə bilər. HÜQUQİ MƏSƏLƏLƏR I. KONVENSİYANIN 3‐CÜ MADDƏSİNİN İDDİA OLUNAN POZUNTUSU 31. Ərizəçi MCMİ‐nin müvəqqəti saxlanma yerində pis rəftara məruz qalmasından və dövlət orqanlarının onun bununla bağlı müraciətlərini araşdırmamasından şikayət etmişdir. Konvensiyanın 3‐cü maddəsində qeyd edilir: Heç kəs işgəncəyə və ya qeyri‐insani, yaxud alçaldıcı rəftara və ya cəzaya məruz qala bilməz”.
42 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ VIII nömrə 32.
Məhkəmə qeyd edir ki, bu şikayət Konvensiyanın 35‐ci maddəsinin 3‐cü bəndinin a) yarımbəndinin mənasında əsassız deyil. Bundan əlavə o qeyd edir ki, şikayət istənilən digər əsaslara görə də mümkünsüz hesab edilə bilməz. Buna görə də o, mümkün elan olunmalıdır.
1. Səmərəli istintaqın aparılmadığı iddiası (a) Tərəflərin izahatları 33. Hökumət ərizəçinin pis rəftarla bağlı şikayətlərinin ölkə məhkəmələri tərəfindən qanuni şəkildə araşdırıldığını bildirmişdir. 34. Ərizəçi şikayətini təkrar edərək dəfələrlə şikayət etməsinə baxmayaraq pis rəftarla bağlı dövlət orqanları tərəfindən istintaqın aparılmadığını bildirmişdir.
35. Şəxs 3‐cü maddənin tələblərinə zidd olaraq polis tərəfindən pis rəftara məruz qaldığı ilə bağlı tələb qaldırdıqda qeyd olunan maddə dövlətin Konvensiyanın 1‐ci maddəsində nəzərdə tutulmuş ümumi vəzifəsi olan “yurisdiksiyası altında olan hər bir kəsin Konvensiyada təsbit olunmuş hüquq və azadlıqlardan yararlanmasını təmin etmək” vəzifəsi ilə birlikdə səmərəli rəsmi araşdırmanın aparılmasını tələb edir. Bu araşdırma bu əməli törətməkdə məsuliyyət daşıyan şəxslərin müəyyən edilərək cəzalandırılmalarına imkan yaratmalıdır. Əks halda işgəncənin və qeyri‐insani və alçaldıcı rəftarın və cəzanın ümumi şəkildə hüquqi baxımdan qadağan edilməsi fundamental əhəmiyyət kəsb etsə də təcrübədə səmərəsiz olacaq və bəzi işlərdə dövlətin nümayəndələrinin virtual cəzasızlıqdan istifadə edərək nəzarətləri altında olan şəxslərin hüquqlarını tapdalamaları mümkün olacaqdır (bax: Assenov və Digərləri Bolqarıstana qarşı (Assenov and Others v. Bulgaria, 28 October 1998, § 102,
no.
26772/95 , § 131, ECHR 2000IV)). 36. Pis rəftarla bağlı araşdırma hərtərəfli aparılmalıdır. Bu o deməkdir ki, dövlət orqanları daim nə baş verdiyini müəyyənləşdirmək üçün ciddi səy göstərməli və araşdırmaya xitam vermək üçün və ya qərarlarının əsası kimi tələsik, yaxud əsassız nəticələrə əsaslanmamalıdırlar (bax: yuxarıda qeyd edilmiş “Assenov və Digərləri” işi, 103‐cü bənd və digərləri). Onlar hadisə ilə bağlı sübutları toplanması, o cümlədən, inter alia, hadisəni görmüş şahidlərin dindirilməsi və məhkəmə‐tibb ekspertizasının keçirilməsi üçün bütün zəruri addımları atmalıdırlar (bax: “Tanrıkulu Türkiyəyə qarşı (Tanrıkulu v. Turkey [GC], no. 23763/94
, ECHR 1999‐IV, § 104 et seq.) və “Gül Türkiyəyə qarşı (Gül v. Turkey, no. 22676/93 , § 89, 14 December 2000)). Araşdırmanın xəsarətin səbəblərini və ya məsuliyyət daşıyacaq şəxslərin şəxsiyyətini müəyyənləşdirməyə imkan verməyən hər hansı çatışmazlığı onun bu standarta cavab verməməsi riskini yaradır (bax: “Batı və Digərləri Türkiyəyə qarşı (Batı and Others v. Turkey, nos. 33097/96
and 57834/00
, § 134, ECHR 2004IV)). 37. Məhkəmə hazırkı işin hallarını nəzərə alaraq qeyd edir ki, ərizəçi 2008‐ci il 11 iyunda vəkilin iştirakı ilə müstəntiq tərəfindən birinci dəfə dindirilərkən pis rəftara məruz qalması ilə bağlı müstəntiqə məlumat vermiş və ondan məhkəmə‐tibb ekspertizasının keçirilməsi barədə göstəriş verməsini xahiş etmişdir. Ərizəçinin şikayəti müstəntiq tərəfindən 2008‐ci il 11 iyunda tərtib edilmiş dindirmə protokolunda qeyd edilmişdir. Məhkəmə hesab edir ki, ərizəçinin müstəntiqə etdiyi şikayətdə kifayət qədər konkret məlumat – iddia olunan pis rəftar faktının baş vermə vaxtı, yeri və xarakteri ‐ əks olunmuşdu (yuxarıda 12‐ci bəndə bax) və müstəntiqin səmərəli istintaq aparması vəzifəsini yaradan əsaslı iddia idi. 38. Ərizəçi 2008‐ci il 29 iyulda müstəntiq tərəfindən dindirilərkən pis rəftarla bağlı iddiasını təkrar etmişdir. O, həmçinin pis rəftar barədə 2008‐ci il 14 avqustda Baş prokurorun müavininə də şikayət etmişdir (yuxarıda 14‐15‐ci bəndlərə bax). Bununla belə cinayət işi başlanmamışdır. 39. Məhkəmə daha sonra qeyd edir ki, ərizəçi eyni şikayətini barəsində həbs qətimkan tədbirinin seçilməsinə dair qərar qəbul etmiş məhkəmələr qarşısında da qaldırmışdır. Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|