Kayit dişI İSTİhdam ve mücadele yöntemleri planlama uzmanliği tezi

Denetimle İlgili Sorunlar: 
Kayıt dışı çalışma ile ilgili denetim 
elemanlarının sayısının az olması ve yıllık denetimlerin yetersiz olması, denetimle 
ilgili konularda kurumlar arasında koordinasyonun olmaması, denetim sonucu 
getirilen idari para cezalarına zaman zaman af getirilmesi kayıt dışı istihdamı 
özendirmektedir. Türkiye’de kayıt dışı istihdamla mücadelede görevli müfettiş sayısı 
350 civarında olup illerde yoklama yapan memur sayısı ise sadece 138’dir. Ayrıca 
2004 yılı itibarıyla sigorta müfettişlerinin uğraştıkları işlerin sadece % 24’ü kayıt dışı 
istihdamla ilgilidir. Yine kamu kurumlarının sadece kendi alanları ile ilgili denetim 
yapması çapraz kontrolleri engellemekte, denetimlerin maliyetini ve süresini 
artırmaktadır.
77
2003 yılında yapılan denetimlerde 34.962 işyerinden 2.108’inin tescilsiz, 
görüşülen 324.772 çalışandan ise 22.201 kişinin sigortasız olduğu belirlenmiştir.
78
Hanehalkı işgücü anketi verilerine göre 2003 yılı itibarıyla toplam kayıt dışı çalışan 
ücretlinin 1,7 milyon kişi olduğu ve bunların büyük bir kısmının SSK’ya tabi zorunlu 
sigortalı olması gerektiği göz önüne alındığında denetimlerin çok sınırlı kaldığı 
görülmektedir.

Kamu Kesimine Duyulan Güvensizlik ve Memnuniyetsizlik: 
Vatandaşların toplanan vergi ve primlerin kullanılmasında kamuya olan güveninin 
76
YERELİ A. B., KARADENİZ O., 2004, s. 119 
77
a.g.e, s. 123 
78
SSK Başkanlığı, 
2003 Yılı Çalışma Raporu
, 2004 s. 76 

---

69 
sarsılması kayıt dışı ekonomiyi ve kayıt dışı istihdamı artırabilmektedir. Toplanan 
vergilerin etkin kullanılmadığına ve israf edildiğine inanmaları, yolsuzluk ve rüşvet 
oranının artması kamuya olan güveni sarsmaktadır. 
Uluslararası Saydamlık adlı sivil toplum örgütünün yaptığı 2004 yılı 
Yolsuzluk Algılama Endeksinde Türkiye 146 ülke arasında 81’inci sırada yer 
almıştır. OECD ülkeleri içinde en kötü durumda bulunan Türkiye’yi Polonya (69), 
Meksika (65), Slovakya (58), Çek Cumhuriyeti (51), Yunanistan (49), Güney Kore 
(47), İtalya (43), Macaristan (42) izlemektedirler. Raporda Türkiye’de en fazla 
güvensizlik duyulan kurumun kayıt dışı ekonomi ve kayıt dışı istihdamla da 
yakından ilişkili olan gelir idareleri olduğu belirtilmektedir.
79
Kamu kurumlarının sundukları hizmetlerindeki kalite düşüklüğü, yine sosyal 
güvenlik kurumlarının sundukları ya da finanse ettikleri sağlık hizmeti kalitesinin 
düşüklüğü işletmeleri ya da çalışanları kayıtlı sistemden soğutabilmektedir. İstanbul 
Ticaret Odası tarafından yapılan bir araştırmada ankette yer alan firmaların yarısı 
kamu hizmetlerinin kalitesini orta, % 27’si kötü, % 8’i çok kötü olarak 
nitelendirirken sadece % 1’i kalitenin çok iyi olduğu yönünde beyan vermiştir.
80
Yine DİE tarafından 2004 yılında yapılan Yaşam Memnuniyeti 
Araştırması’nda SSK kapsamında yer alan kişilerin sadece % 44’ü, Bağ-Kur’da ise 
%66’sı kurum tarafından verilen hizmetlerden memnuniyet duymaktadır.
81
